De maya's

Inleiding

Ons werd gevraagd om een werkstuk te maken over een bepaalde cultuur/bevolkingsgroep. Wij trokken de maya’s. Op het eerste gezicht leek het ons best een onderwerp waar veel over te vinden was. Maar dit viel heel erg tegen. Veel informatie op het internet was onvolledig en in het engels en ging over de bouwkunst van de maya’s (tempels). Toen we vervolgens naar de bibliotheek gingen, waren er weinig boeken te vinden over de maya cultuur . De boeken die we hadden waren heel erg ingewikkeld en ze bevatte weinig relevant informatie. Met dit werkstuk zijn we onwijs veel over de maya’s te weten gekomen. De maya’s hebben een veelzijdige cultuur. We hopen dat het allemaal goed te volgen is.

Is er bij de maya’s sprake van een complexre of minder complexe cultuur?

Het is een minder complexe cultuur, de mensen zijn vooral gespecialiseerd in één taak. Bij de maya’s hebben de vrouwen taken als : koken, de akkerbouwgrond verzorgen en voor de kinderen zorgen. Ze werken niet met de machines die wij in het Westen gebruiken, maar met de hand, zelfgemaakte werktuigen of met behulp van een bepaald dier. Er zijn geen officiele regels vast gelegd in bijvoorbeeld een grondwet. Vaak zijn de regels per gemeenschap of familie net iets anders.

Welke geloofsvormen komen bij de maya’s voor?

Vroeger dachten de Maya's (net zoals veel andere oude culturen) dat de aarde plat was en dat er vier hoeken waren. Sommige Maya's geloofden dat de aarde de rug van een enorme krokodil was die rustte in een plas met waterlelies.

De Maya's geloofden dat de hemel uit vier lagen bestond en dat iedere laag z'n eigen god had. De onderwereld, een koude plek vol onheil, bestond uit negen lagen. Ze geloofden dat de zon en de maan, geholpen door de goden, bij hun ondergang door de onderwereld kwamen. Er werd verondersteld dat er goden huisden in de bergen en heuvels.

Priesters waren verantwoordelijk voor het onderwijs en de rituelen. Ze mochten trouwen en hierdoor was het mogelijk dat ze door hun zoons werden opgevolgd. De priesters waren ook verantwoordelijk voor de rituele bloedaflaat en menselijke offers. De bloedaflaat was een belangrijk onderdeel van veel rituelen. Het bloed werd geofferd aan de goden om hen te voeden en tevreden te stellen. Het offeren van mensen was ook gebruikelijk. Gevangenen, slaven en talrijke kinderen werden gedood om de goden te behagen. Vooral wezen en onwettige kinderen werden hiervan het slachtoffer.

De Maya's geloofden dat de mensen die stierven door een grot de onderwereld bereikten. Koningen werden echter herboren als hemelse goden. Gewone mensen die doodgingen werden onder de vloeren van hun huizen begraven en hun mond werd gevuld met voedsel voor de reis. Belangrijke Maya's werden echter gecremeerd.

De traditionele religie van de Maya's bestaat ook tegenwoordig nog, maar vaak zijn er nu wel elementen uit het christelijke geloof in opgenomen. Niettemin geloven veel Maya's - net zoals vroeger - in de invloed van de kosmos en dat ze door middel van rituelen hun goden eer moeten brengen. De zon wordt nu in verband gebracht met het christelijke geloof in God en Jezus en de maan met de Maagd Maria.

Geschiedenis

De eerste mensen die op het schiereiland Yucátan woonden, waren jagers en verzamelaars. Ze leefden in kleine groepen als nomaden. Deze eerste bewoners kwamen rond 9.000 v. Chr. aan. Het volk van de Maya’s verscheen veel later in Yucátan (rond 2.600 v. Chr.). Ze werden sterk beïnvloed door de beschavingen van volkeren die vóór hen op het schiereiland woonden, zoals de Olmec en de Izapan.

De cultuur van de Maya's verspreidde zich snel, mede doordat ze allerlei nieuwe gereedschappen ontwikkelden. Er ontstonden stadstaten van 5.000 tot 50.000 inwoners en ze maakten reusachtige tempels om hun goden te eren. Deze bouwwerken lijken op piramides. De beroemdste van deze tempels in Chichen Itza in Yucátan. De Maya-beschaving beleefde zijn hoogtepunt rond het jaar 250.

Rond het jaar 900 begon de neergang van de Maya-beschaving. De redenen hiervoor zijn onduidelijk. De Maya's in het zuidelijke gedeelte van hun territorium verlieten rond deze tijd de steden. De Maya's uit het noordelijke gedeelte werden rond 1200 onderdeel van de Toltec-samenleving. Dit betekende het einde van de macht van de Mayasteden, hoewel enkele van de stadstaten nog bestonden toen enkele eeuwen later de Spanjaarden arriveerden. Na de teruggang van de grote Mayasteden bouwden de Maya kleinschaliger nederzettingen. Het leven was hier eenvoudiger. De grote steden waren binnen korte tijd overwoekerd door de vegetatie.

De eerste contacten tussen Europeanen en de Maya's worden beschreven in de notities van Christopher Columbus tijdens zijn vierde reis naar Amerika in 1502. De bemanning van zijn schip zag enorme kano's waar wel veertig mensen in pasten. Gedurende de 16e eeuw volgden nog veel meer Spanjaarden en zij probeerden de Maya-cultuur volledig te vernietigen. In tal van opzichten is ze dat gelukt. Met hun superieure wapens oefenden de Spanjaarden een zware repressie uit. De Maya's waren onderling verdeeld en bleken niet bestand tegen de ziektes die de Europeanen meebrachten. Veel Maya's werden bekeerd tot het christendom en de meeste sporen van de rijke Maya-cultuur werden uitgewist. Er is bijvoorbeeld bekend dat de Maya's gedurende de Middeleeuwen landkaarten gebruikten en boeken schreven. Hiervan is niets overgebleven.

Het verzet van de Maya's tegen de vreemde overheersing gaat door tot op de dag van vandaag. Recentelijk vonden er opstanden plaats in Chiapas (Mexico) door boeren die zich uitgebuit voelen. De Mexicaanse regering en de oorspronkelijke bevolking voeren moeizame onderhandelingen over de toekomst van dit Mexicaanse gebied.

Zaken die wij van dit volk hebben overgenomen.

Vele gewassen zijn overgebracht uit Midden-Amerika naar Europa en werden er ginds geplant, met succes zo bleek later want sommige groenten worden dagelijks gegeten of zijn gepromoveerd tot hoofdvoedsel. Ik heb het dan over planten als maïs, aardappelen, tomaten. Ook rookten de indianen bladeren. De Spanjaarden vonden het eerst maar niets: het was toch alleen maar de duivel die rook uitblies? Later waren de Spanjaarden wild enthousiast over dit goedje dat de indianen 'tabak' noemden. Ze voerden het in naar Europa met de gekende gevolgen. Een andere belangrijke grondstof was de bittere cacao. In Europa werd het ook een succes en nu is iedereen verslaafd aan chocolade. Ook minder voor de hand liggende dingen zoals cocaïne en kinine komen van de indianen. Een andere beïnvloeding van de Spanjaarden op de Maya's is dat de Spanjaarden de Maya's massaal wilden kerstenen zodat nu heden ten dage de overlevende Maya's geloven in een soort van mengvorm: enkele oude goden zijn vandaag heiligen geworden en ook enkele vormen van sjamanisme zijn blijven bestaan. Met sjamanisme bedoelen we dat mensen bijvoorbeeld als ze ziek zijn zich laten bezweren door een sjamaan en dat ze dan zogezegd genezen zijn. Eigenlijk kun je dus zeggen dat beide partijen elkaar beïnvloed hebben maar dat uiteindelijk alleen maar de Europeanen er beter van geworden zijn. De Maya's hebben enkele dingen overgenomen van de Spanjaarden maar dat zijn dingen die ze ofwel niet nodig hadden of die ze zelf zouden uitgevonden hebben vooral als je weet dat ze een heel intelligent volk waren.

Yucátan

Het schiereiland Yucátan ligt in het zuidoosten van Mexico, en wordt begrensd door de Golf van Mexico in het westen en de Caraïbische Zee in het oosten. De zuidgrens wordt gevormd door de Mexicaanse staten Tabasco en Chiapas en de landen Guatemala en Belice. Het schiereiland Yucátan herbergt drie staten, namelijk Yucátan (hoofdstad Mérida), Campeche (hoofdstad Campeche) en Quintana Roo (hoofdstad Chetumal). In de staat Quintana Roo ligt aan de noordoostkust de toeristisch sterk ontwikkelde regio Cancún. Yucátan is dunbevolkt, de staat Yucátan telt bijvoorbeeld maar 1,5 miljoen inwoners waarvan er bijna 1 miljoen in Mérida wonen. Aan de westkust van het schiereiland liggen de grote steden Mérida en Campeche en aan de oostkust ligt Chetumal, de hoofdstad van de staat Quintana Roo. Het massatoerisme concentreert zich vooralsnog in de noordoosthoek van Yucátan. Cancún is hier een stad die zich in razend tempo heeft ontwikkeld, maar daarnaast zijn er gehuchten, die lijken te worden opgeslokt door de vegetatie en waar de tijd lijkt te hebben stilgestaan. Voor Cancún ligt de grote lagune Nichupte, die omsloten wordt door het langgerekte, zeven-vormige schiereiland Isla Cancún met de luxe, 20 kilometer lange hotelzone. Voor de kust bij Cancún liggen enkele eilanden, geheel in het noorden het ongerepte Holbox en het beschermde vogeleiland Contoy, meer naar het zuiden Isla Mujeres en het grotere, sterk op Amerikaanse toeristen gerichte Cozumel. Momenteel wordt hard gewerkt aan de ontsluiting en ontwikkeling van de Costa Esmeralda (vooral tussen Progreso en Telchac Puerto) daar men ook voor dit gebied een grote toeristische toekomst voorziet. De overheid hecht steeds meer waarde aan de bescherming van het natuurschoon en Yucátan kent inmiddels dan ook een aantal natuurparken. Verschillende (overheids)instanties houden zich momenteel bezig met de verdere ontwikkelingen van het ecotoerisme.

Oppervlakte: In oppervlakte is het schiereiland Yucátan ruim 3,5 keer zo groot als Nederland.

Landschap: Het landschap van Yucátan is grotendeels vlak en dichtbebost met in het noorden lage en droge en naar het zuiden toe steeds dichtere en vochtiger junglebegroeiing. De bodem is in feite een groot plateau van poreuze kalksteen, waarin de regen snel wegzakt en ondergrondse waterreservoirs en rivieren vormt. Her en der is de oppervlaktelaag ingestort, waardoor putten ('cenotes') zijn ontstaan. De historie van de Maya’s is nauw verbonden met deze 'cenotes', daar deze hen van water voorzagen.

Cultuur: Yucátan is het gebied van de Maya-cultuur en Mérida staat bekend als het hart van van het land van de Maya’s, 'el Mayab'. Enkele grote centra zijn of worden gerestaureerd (zoals Chichén Itzá, Uxmal, Mayapán en Dzibilchaltún). Het oerwoud van Yucátan herbergt echter nog vele geheimen daar er in het binnenland nog meer dan duizend overwoekerde Maya-complexen zijn.Het ontbreekt de overheid echter aan middelen om al deze complexen op korte termijn te onderzoeken.

Taal: Spaans, daarnaast worden er in Mexico nog meer dan 50 Indiaanse dialecten gesproken. Ongeveer 5 miljoen inwoners van het schiereiland Yucátan spreken Maya. In de toeristische gebieden wordt soms beperkt tot goed Engels gesproken. Buiten de toeristische gebieden spreekt men vrijwel geen vreemde talen en is enige kennis van de Spaanse taal onontbeerlijk.

Hoe is de macht in de samenleving verdeeld?
De sociale klassen binnen de Maya-beschaving kunnen verdeeld worden in drie lagen. De mensen werden hier in verdeeld, vrijwillig maar soms ook onder dwang. Het politieke systeem was dan ook niet zo democratisch.

De bovenste laag: die bestond uit priesters. Deze priesters werden door de rest van de bevolking bijna vereerd als goden. Hun huizen werden gebouwd op hoge plateaus van steen en kalk. De onderste lagen keken hoog op tegen deze mensen die bovendien alles afwisten van astronomie, hun schrift, wiskunde en alles wat heilig was. Als een van deze personen overleed werd er een piramide gebouwd en samen met hem ging er veel voedsel, kunst en juwelen mee zijn graf in. Dit was om het hem in het hiernamaals zo prettig mogelijk te maken. Een tijd na zijn dood werd de grafpiramide door de bevolking niet meer als graf gezien maar als heilige plaats, waar men o.a offers kon brengen.

De middenstand: die bestond uit ambtenaren, tempeldieners en dergelijke. Zij zorgden voor bijvoorbeeld de organisatie voor de bouw van een piramide en hielden de boeren aan het werk.

De onderste laag: die bestond uit boeren die op weinig voedselrijke gronden maïs verbouwden. Dit was het overgrote deel van de bevolking. Verder werden er aardappelen, yucca, cacao en tomaten verbouwd. Ze verkregen hun landbouwgrond door het platbranden van stukken bos. De dunne laag humus zorgt er echter voor dat er na 3 à 4 jaar een nieuw stuk woud moet worden platgebrand. Dit wordt ook wel brandcultuur genoemd. Omdat er niet het hele jaar op het land gewerkt hoefde te worden werden de boeren in de winter vaak ingezet om piramides te bouwen.

De uiterlijke kenmerken van de maya

De mannen: Dragen voor een groot deel verwesterde kleding. Ze dragen nog geen spijkerbroeken, maar veel van katoen bijvoorbeeld met een t-shirt. Ze lopen op blote voeten of dragen slippers. Qua uiterlijk hebben ze donkerbruin tot zwart haar, meestal kort tot half lang. Ze hebben een kort voorhoofd en vaak een grote neus. Ze zijn getint tot bruin van huidskleur. De mannen worden nooit heel erg lang, maximaal 1.80 M.
De vrouwen: Dragen vrijwel altijd een rok of jurk. Ze lopen op blote voeten of dragen slippers. Ze lopen vaker dan de mannen in klederdracht .Deze klederdracht is vaak zelf gemaakt en is erg fel van kleur. Qua uiterlijk hebben ze een gezette bouw. Ze hebben lang zwart haar dat gedragen word in een staart op vlecht. Ze hebben grote neuzen, volle lippen en een klein voorhoofd. Hun ogen zijn smal. Ze zijn getint tot bruin. Ze zijn niet klein maar ook niet groot. Ze dragen geen make-up. Ze gebruiken op een andere manier parfum dan wij. Ze maken van kruiden en bloemen buideltjes die ze bij zich dragen, zodat ze ‘ lekker’ blijven ruiken.

Welke wijze van bestaan komt het meest voor bij de Maya’s ?
De maya’s doen aan shifting cultivation , dit betekent dat ze een stuk grond, meestal bos, platbranden om er voedsel op te verbouwen. Pas als de grond uitgeput is en de opbrengsten dalen, zoeken ze een nieuw stuk grond, en verplaatsen ze het dorp. Na een lange tijd is dat stuk ook weer uitgeput, en is inmiddels het andere stuk
De maya’s verbouwen groenten zoals:
Maïs (denk aan de schepping van de maya’s)
Tomaten
Aardappelen
De cocaplant (van de cocaplant wordt cocaïne gemaakt cocaïne is een drug in de vorm van een wit, kristalachtig poeder het wordt gehaald uit de bladeren van de cocaplant, die in Zuid-Amerika groeit)
De tabaksplant
De cacaoplant

Op welke manieren zijn groepen mensen binnen de maya’s met elkaar verbonden?

Bij de maya’s zijn de priesters goed verbonden met de mensen van een dorp. Vooral met de kinderen omdat de priesters lesgeven, bij de maya’s komt geen polygamie voor. Zij zijn monogaam. Homo huwelijken komen niet voor bij de maya’s. Mannen en vrouwen trouwen wel gewoon met elkaar. Ze leven niet gescheiden na hun huwelijk. Ouderen worden goed en met respect behandeld.

Hoe wordt de afstamming bij de maya’s bepaald?

De maya’s zijn patrilineair dit betekent dat zij ervan uitgaan dat de afstamming wordt terug gerekend via de mannen. Maya’s hebben ook aparte clans.. Clans zijn groepen mensen die geloven dat hun biologische banden naar één voorouder terug gaan.

(een schema hiervan is moeilijk te vinden, op de CD-ROM, encarta 1999 staan er 2 1 patri- een matrilinear(andere versies waarschijnlijk ook))