Ché guevara

Verslag tentoonstelling Guevara

Je ziet zoveel van Ché Guevara. Ik kende hem vooral van de T-shirts, de posters en alle andere accessoires met zijn gezicht erop. Dat hij iets te maken had met een revolutie en hij een strijdsymbool is wist ik ook, omdat dat vaak het onderschrift was van al die voorwerpen. Wat hem nou zo bekent had gemaakt en waar hij precies voor staat, wist ik niet. Daarom ben ik samen met een aantal vrienden naar de tentoonstelling ‘Ché! Een Commerciële revolutie’ geweest. Ik wist niet zo goed wat ik van de tentoonstelling moest verwachten, en wat ik helemaal niet wist is hoe ik er een maatschappelijk verantwoord verslag van moest maken. Ik werd er door de tentoonstelling ook niet veel wijzer van. Ik bedacht me om het een en anders over Ché Guevara op te zoeken en vooral in te gaan op de manier waarop men naar hem keek en nu nog steeds kijkt.

We liepen het Tropenmuseum binnen. Ik verwachtten een grote zaal, misschien zelfs wel de grote zaal waar we de vorige keer de tentoonstelling ‘Pracht en Kraal’ gezien hadden met CKV. Dat was niet het geval, voor de tentoonstelling Ché moesten we naar de tweede verdieping waar een zaaltje van misschien twee klaslokalen gevuld was met weinig informatie. Het draaide vooral om de commerciële kant van Ernesto Rafael 'Che' Guevara. Er stonden veel voorwerpen waar Ché Guevara iets mee te maken had, die in glazen vitrines waren opgesteld. Zo waren er zonnebrillen, sokken, bekers, zakdoeken, lipbalsem, allerlei verpakkingen, sigarettenpakjes met bijpassende aanstekers en natuurlijk de posters en t-shirts. Allemaal met het bekende gezicht van Ché Guevara erop. De meest gebruikte foto voor deze voorwerpen is gemaakt door Albert Korda in 1960 tijdens een grote rouwplechtigheid. De naam van de van onderaf genomen foto is ‘Guerillero Heroico’. Goed duidelijk is zijn onverzorgde uiterlijk, zijn leren jack en de militaire baret. Het is een monumentaal beeld geworden door zijn uitdrukking. Zijn blik is vastberaden: hij is waar hij voor staat. De foto is zelfs een van de meest geproduceerde afbeeldingen in de geschiedenis van de fotografie.

Ook tijdens de groeiende weerstand tegen de Vietnam oorlog vanuit de hippiebeweging en de roep om sociale veranderingen maakten de mensen gevoelig voor een sterk karakter. Ze waren ook op zoek naar propagandamateriaal, of op z'n minst een icoon. Ché Guevara was daar perfect voor. Door zijn idealisme werd hij een geliefd symbool.
Wat ook heeft bijgedragen aan zijn bekendheid is zijn voortijdige dood, als gevolg van een executie. Hierdoor werd Ché een icoon van de communistische revolutie en een symbool voor de strijder tegen onrecht. De communisten en de armen in Zuid- Amerika zagen Ché als een soort Messias, als een soort Jezus. Hij werd wel eens vergeleken met Jezus door zijn uiterlijk, en dat werd versterkt doordat zijn lijk ongeveer 30 jaar spoorloos verdwenen is geweest. De arme boeren in Bolivië geloofden in hun wildste fantasieën zelfs dat Ché was “verrezen”. Na zijn dood hadden ze ingezien dat Ché toch niet de gangster was waarvoor iedereen hem had afgeschilderd. Daarom noemen ze hem soms ook wel ‘Chesuchristu’ of ‘Chezus’. Hij zelf zou ooit gezegd hebben: “Ik ben geen Christus of filantroop. Ik ben de tegenpool van Christus. Ik zal vechten met alle wapens die ik te pakken kan krijgen in plaats van mezelf aan een kruis te laten nagelen”. Deze ‘mythe’ wekte natuurlijk wel de belangstelling op bij de mensen.

Verrassend is dat hij helemaal niet van de aandacht, macht en de erkenning hield. Hij bleef een echte idealist, het enige doel was de samenleving verbeteren. Hij zou bijv. normaal 1000 dollar salaris krijgen, dit accepteerde hij niet 250 dollar vond hij genoeg voor een commandant. Ook deelde hij geen handtekeningen uit: “Ik ben toch geen filmster” zei hij verontwaardigd als iemand dat vroeg.

In het jaar 1947 besliste Guevara dat hij voor dokter zou studeren aan de Universiteit van Buenos Aires. Deze keuze verklaarde Guevara als volgt: "Als dokter kan ik met een zak op m'n rug overal heen, ik hoef geen papieren bij me te hebben, ik kan overal werk vinden en op deze manier kan ik ook perfect mijn astma behandelen." Ché had een zware en zeldzame vorm van astma, toch verslaaft was aan Cubaanse sigaren (die hij ook nog inhaleerde) en als iemand er iets van zei gaf hij als reden: “Roken onderdrukt honger en houdt de beestjes weg”.
Door dit soort uitspraken (die ik overigens veel tegen kwam in het Tropenmuseum) komt hij op mij over als een man die het leven niet al te serieus nam en er een soort spelletje van maakte. Ook al heeft hij erg zijn best gedaan zijn idealen in deze wereld te brengen, daaruit maak ik dan weer op dat hij zijn leven wel degelijk serieus nam. Dat maakt het dan weer een beetje tegenstrijdig.
Che begon als vrijheidstrijder voor de armen en onderdrukten. Zijn idee was om een land onafhankelijk te maken door een revolutie. Hij was een man die altijd zijn idealen nastreefde, hoe moeilijk de omstandigheden ook waren. In Nederland is hij populair doordat hij leefde en stierf in een tijd waarin er heel veel linkse ideeën waren bij jongeren. Deze ideeën sloten erg aan bij de ideeën van Ché Guevara.
Ché was een lid van Fidel Castro's Revolutionaire Beweging, die in 1959 in Cuba via een revolutie aan de macht kwam. Na verschillende functies in de nieuwe Cubaanse regering te hebben gehad, verliet Ché Cuba in 1966 om de revolutie in andere landen te verspreiden. Eerst in de Democratische Republiek Congo en later in Bolivia. Waarom de V.S zich tegen de regeringsleider van Cuba (Ché) hadden gekeerd was omdat hij in hun ogen een dictator was. Amerika vond dat Ché thuishoorde in het rijtje van Stalin, Mao en Hitler. Hij was voor hen het symbool van onderdrukking, geweld en dictatuur. Hij duldde geen tegenspraak en was koud en onverdraagzaam. Ze wilde hem het liefst uit de weg ruimen en hebben dat uiteindelijk ook gedaan. Toen hij werd geëxecuteerd waren zijn laatste woorden: “Schiet lafaard, het enige wat je doodt is een man”, hij had gelijk, alleen een man was vermoord die dag, ‘Ché Guevara’ komt nog steeds terug in onze samenleving.
Er werd dus op verschillende manieren naar hem gekeken: De bevolking vond hem een held, omdat hij de bevolking enorm heeft geholpen en gesteund, anderen zagen hem als een nieuwe Jezus. De Amerikanen vonden hem een dictator en voor enkelen was hij een vriend en een medestrijder in de revolutie.

Hij staat dus voor allerlei dingen, iedereen heeft er weer een andere draai aan gegeven. Zeker is in ieder geval dat hij een hoge mythologische en idealistische status heeft, vooral door de foto die Korda van hem gemaakt heeft. Door zijn mysterieuze vastberaden blik vol verlangen. Maar naar mijn idee is hij vooral zo bekent omdat hij bekent is. Commercieel is hij inderdaad geworden.