Valentijnsdag

Valentijnsdag

Elk jaar op 14 februari is het Valentijnsdag. Eén dag per jaar is omgeven door romantiek, liefde en een klein beetje mystiek. Geheime aanbidders veroveren hun geliefde door gedichten en chocolade, postbodes worden opgewacht en brieven, ook wel valentines genoemd, worden met trillende handen opengemaakt. De postbodes hebben het drukker dan anders, in veel landen stoppen zij miljoenen kaarten in miljoenen brievenbussen. Er worden niet alleen kaarten verstuurd. In Amerika is het sturen van bloemen en bonbons erg populair en in Japan laten de mensen de postbodes het liefst chocolade bezorgen. Valentijnsdag is dan wel een mooie gelegenheid om iemand van wie je houdt te laten merken dat je van hem of haar houdt, maar ik vind Valentijnsdag een echte commerciële dag net als vaderdag of moederdag. De winkeliers draaien meer omzet, de boekhandels verkopen veel meer kaarten en de bloemenzaken doen ook goede zaken rond Valentijnsdag. Waarom moet Valentijnsdag er zijn om iemand te laten merken dat je van hem of haar houdt? Dit kan toch op elke dag van het jaar? Hoe is dat eigenlijk begonnen, dat gebruik om iemand die je lief hebt een kaartje of attentie te sturen op 14 februari? Over de oorsprong van Valentijnsdag doen een aantal verschillende verhalen de ronde. In de meeste verhalen wordt de oorsprong gezocht in het Oude Rome. Het bekendste verhaal gaat over de jonge priester Valentinus. Hij verzorgt oudere mensen, zieken en andere hulpbehoeftigen in Rome, hij geeft wijze raad en zegent Christelijke huwelijken in. Op een dag geneest deze priester de blinde pleegdochter van Asterius, de stadhouder van Rome. Asterius bekeert zich dan tot het Christendom en laat alle gevangen Christenen vrij. Keizer Claudius II neemt dit niet en zet priester Valentinus gevangen. Hij laat op 14 februari 270 priester Valentinus martelen en vervolgens onthoofden. De legende zegt dat Valentinus een afscheidsbriefje achterliet voor de dochter van een andere gevangene, die zijn vriend was geworden. Hij ondertekende dit briefje met “From your Valentine”. Hier zou ook de traditie vandaan komen om kaarten te ondertekenen met “Valentijn”. Een ander verhaal zegt dat Valentijnsdag voortkomt uit het feest dat in het Romeinse Rijk werd gehouden ter ere van de vruchtbaarheidsgodin Februa of Juno. Dit feest werd Lupercalia genoemd en vond plaats op 15 februari. De Lupercalia komt al voor in de Griekse mythologie. Daarin vereren priesters in februari de god Pan. Pan is als volwassene geboren, met horens, baard, bokkenpoten en een staart. Hij is de god van de kudden en de herders. De Romeinen nemen de Griekse god Pan over als hun god Faunus, die ook wel Lupercus wordt genoemd. Lupercus is een demonengod die een wolvin als vrouw heeft, zij heet Luperca. Volgens de overlevering heeft Luperca Romus en Romulus opgevoed, de stichters en bouwers van de oude stad Rome. In februari gaan de priesters die Lupercus aanbidden de straat op. Slechts gekleed in bokkenhuiden slaan zij de vrouwen met riemen van bokkenleer. Dit zou de vruchtbaarheid bevorderen. Op het feest Lupercalia wordt een soort loterij gehouden. Geslachtsrijpe jongens en meisjes moeten een lootje trekken en gedurende het feest horen zij bij elkaar. Om te feesten, maar vooral om hun maagdelijkheid te verliezen. Deze Valentijnsfeesten beginnen zich te verspreiden over heel Europa en beginnen er anders uit te zien. Vrouwen dansen halfnaakt in het rond en slaan daarbij schunnige taal uit. Na het vereren van de vruchtbaarheidsgodin duiken ze de struiken in, waar de mannen al liggen te wachten. In de Middeleeuwen komt het Christendom op in Europa. Monniken en priesters spreken schande van de heidense taferelen. Zij willen de Valentijnsfeesten binnen de christelijke leer brengen. Dit doen ze door er de naam van de heilige Valentijn aan te verbinden. Het probleem is dat men nog steeds niet weet wie deze heilige Valentijn is. Het zijn er namelijk meer dan één. De eerste is de onthoofde priester Valentinus waarover ik eerder verteld heb. Maar er is in de derde eeuw nog een priester die Valentijn of Valentinus heet. Deze priester trouwde in het geheim jonge paren. Dit deed hij omdat Keizer Claudius II een huwelijksverbod had afgekondigd, omdat hij van mening was dat ongehuwde mannen betere soldaten zijn. Keizer Claudius II neemt Valentijn gevangen en rond 14 februari wordt hij terechtgesteld. In 496 roept paus Gelasius I 14 februari uit tot gedenkdag van de heilige Valentijn. Een andere verklaring voor de naam Valentijn komt uit de vijftiende eeuw. Toen werd een Franse graaf gevangen genomen door de Engelsen en vastgezet in de Tower of Londen. Hij schreef zijn vrouw liefdesbrieven en gedichten die hij “Valentines” noemde. De felbegeerde acteur Valentino heeft niets met de traditie te maken, maar hij heeft wel handig gebruik gemaakt van de legende. Aan hem is de bijnaam Valentino ontleend, die wordt gebruikt voor knappe, hartveroverende mannen. Hoe dan ook, Valentijnsdag stond en staat in het teken van uitbundige feesten. Het lootjes trekken komt tot ver in de vorige eeuw voor in Frankrijk. Jongens en meisjes gaan in die tijd afgescheiden van elkaar in wagens zitten. Na het trekken van een lot krijgen zij elkaar. Ook is het een gewoonte om een meisje op Valentijnsdag ten huwelijk te vragen. In Frankrijk werd het vieren van Valentijnsdag snel minder. De Engelsen echter schenken elkaar uitvoerige liefdesbekentenissen en cadeautjes. Dit gebeurt meestal anoniem. Dat was ook handig voor getrouwde vrouwen met geheime minnaars, want Valentijnsdag was de perfecte gelegenheid om iets van hun minnaar te ontvangen. De populariteit van gedichten en Valentijnskaarten gaat ver terug in de Middeleeuwen. Destijds zongen verliefden hun tekst nog, om indruk te maken op de uitverkorene. Vanaf de veertiende eeuw zetten steeds meer mensen hun gevoelens op papier. De oudste Valentijnskaart stamt uit de vijftiende eeuw en is te zien in het British Museum in Londen. De eerste kaarten werden met de hand gemaakt van gekleurd papier met waterverf en gekleurde inkt. Rond 1800 worden de Valentijnskaarten voor het eerst in fabrieken gemaakt. De eerste serie fabrieksmatige Valentijnskaarten waren zwart met witte tekeningen, geverfd door fabrieksarbeiders. Omstreeks 1900 worden de kaarten alleen nog maar machinaal in de fabriek gemaakt. Nederland begon pas vrij laat met de traditie van de Valentijnskaarten. Pas zo’n tien jaar geleden werd het ook hier een echte traditie. Nu worden er ieder jaar miljoenen kaarten per post verstuurd. Ook worden er steeds meer presentjes gegeven. Sinds een aantal jaar wordt er ook gebruik gemaakt van de mogelijkheid om via internet en e-mail kaarten, bloemen en inmiddels zelfs zoenen te versturen. Hoewel de Valentijnskaarten oorspronkelijk anoniem verstuurd worden, zetten steeds meer mensen de afzender er op. Het komt dan ook minder voor dat mensen in raadselen gehuld blijven van wie die Valentijnskaart nu toch komt. Bovendien is het tegenwoordig niet meer een gelegenheid exclusief voor verliefde mensen. Iedereen die op de één of andere manier van elkaar houdt, kan elkaar een kaartje sturen met Valentijnsdag. Er worden nu dus ook veel kaarten verstuurd om iemand te laten merken hoe blij ze zijn met de vriendschap die ze hebben. Er zijn mensen die Valentijnsdag de dag vinden om hun geliefde te verwennen. Zij nemen hun geliefde mee naar de bioscoop of ze gaan uit eten. Maar waarom doen die mensen dat op Valentijnsdag? Er zijn 365 dagen in een jaar, waarom moet je dan perse op één bepaalde dag laten weten dat je van iemand houdt. Dit kan je toch ook in bijvoorbeeld augustus doen? Valentijnsdag bestaat natuurlijk wel al een flink aantal jaren en is er al helemaal ingeburgerd. Ik kan me dan ook wel voorstellen dat veel mensen Valentijnsdag als een traditie zien. Maar in Nederland stuurt men elkaar pas sinds tien jaar kaarten, zo lang is dat nou ook weer niet. Wat ik ook niet snap, is dat mensen cadeaus en dergelijke voor elkaar kopen. Waarom moet een gebaar van liefde materieel zijn, je kunt toch ook gewoon zeggen dat je van elkaar houdt? Het was hartstikke moeilijk om over dit onderwerp een betogende spreekbeurt te maken, want er zijn niet veel argumenten voor en tegen Valentijnsdag te bedenken. Het is domweg zo dat je of kiest om mee te doen aan het commerciële plaatje of dat je er niet aan mee doet. Wat in ieder geval duidelijk is geworden, is dat Valentijnsdag een gegeven is wat ieder voor zich kan invullen of vergeten. Het is een handige dag om een gebaar te maken, maar eigenlijk moeten we dat iedere dag doen. Dit is wat ik jullie wilde vertellen over Valentijnsdag.