Saxofoon

De sax

Paragraaf 1. Adolphe Sax

Adolphe Sax was een instrumentenbouwer die omstreeks 1840 een blaasinstrument had gemaakt waarop je net zo zacht en mooi kon spelen als op een strijkinstrument, bijvoorbeeld de viool of de cello, maar waarop je ook zo hard kon spelen als op een koperinstrument, bijvoorbeeld de trompet of de trombone. Hiervoor bevestigde hij op een koperen buis met gaatjes en kleppen een mondstuk met een rietje, zoals bij de klarinet. Dit instrument noemde hij uiteindelijk naar zichzelf: saxofoon

Paragraaf 2 Het instrument

De saxofoon bestaat uit 4 delen: Het mondstuk
Het rietje
De hals
De beker

[laten zien aan je eigen saxofoon]

Het materiaal waar de saxofoon van is gemaakt heet koper: het is zacht metaal. Je brengt er alleen geluid mee voort door te blazen door een rietje in het mondstuk. Dat rietje kan van hout zijn of van kunststof. Ik blaas op hout.

Je hebt zelfs een paar soorten saxofonen. De sopranino, sopraan, alt, tenor, bariton en bas. De sopranino en de bas worden bijna niet meer gebruikt
De alt wordt het meest verkocht en is dus het goedkoopst. Hij wordt meestal voor €600,- verkocht. De sopraan is kleiner en lijkt op een klarinet maar is veel duurder. Het bedrag kan wel oplopen tot €1000,-

Paragraaf 3 De eerste saxofoonmuziek

De saxofoon was eerst ontworpen om in militaire bands mee te dragen. Dat is ook het oudste gebruik ervan. En nu nog vind je in brassbands saxofoons als dragend instrument (zoiets als de viool in het orkest) . Maar vanaf 1850 waren er ook klassieke componisten, die voor de saxofoon solostukken gingen schrijven. Dat waren mensen als Alexandr Glazoenov, Jacques Ibert en Georges Bizet. Andere soorten muziek dan deze waren er nog niet, maar dat veranderde na 1900. Toen werd er nog wel voor saxofoon klassiek gecomponeerd, zoals door Georges Gershwin en vooral in Frankrijk zoals door André Jolivet. Maar andere muziekstijlen werden veel populairder. [Ik zal je nu een stukje laten horen van laat klassieke saxofoonmuziek uit 1988 van Jean Matita gespeeld door Arno Bornkamp op saxofoon met zijn vaste begeleider Ivo Janssen op piano. Misschien herken je het wel: Devil’s Rag (de dans van de duivel). ]

Paragraaf 4 Jazz

Tegenwoordig wordt de saxofoon gebruikt in heel veel soorten muziek. Je hoort hem in popmuziek maar natuurlijk ook en vooral in jazz- en blues muziek. Weinig mensen weten dat er ook talrijke stukken gemaakt zijn voor saxofoonkwartet (4 mensen die op verschillende saxofoons samenspelen, bijvoorbeeld het wereldberoemde Nederlandse Aurelia kwartet) en voor saxofoon en piano samen, wat we daarnet hoorden. Uiteraard vind je de saxofoon ook terug in verschillende blaasorkesten, zoals het harmonieorkest en het fanfare orkest.

Paragraaf 5. Bekende Saxofonisten

Er zijn erg veel beroemde jazzsaxofonisten, maar 2 ervan wil ik er uithalen.

Charlie Parker(1920-1955) Charlie Parker is een van de bekendste jazzsaxofonisten uit de geschiedenis. De manier waarop hij speelde, was indertijd zo nieuw dat er een compleet nieuwe muziekstijl ondstond, namelijk de bebop. Charlie Parker speelde snel, supersnel. Dit leverde hem de naam ‘Bird’ op. Veel jazzsaxofonisten van vandaag spelen nog steeds zijn stukken na en gebruiken fragmenten van zijn improvaties. Over het leven van Charlie Parker is zelfs een speelfilm gemaakt.

Stan Getz (1927 - 1991)

Stan Getz was een van de weinige blanke jazzsaxofonisten met een negro-sound. Hij werd door het grote publiek en door zijn collega’s enorm bewonderd. Hij kon op zijn tenorsax zowel heel gevoelig spelen (mellow) als supersnel en zijn klank werd zo beroemd, dat het bekend staat als The Sound (hét geluid). [Ik zal je nu een langzaam stukje laten horen met alleen hemzelf: Blue Serge uit 1978]

In Nederland kennen we Theo Loevendie en Hans Dulfer als een beroemde Jazz saxofonisten. Naast jazz-saxofonisten zijn er natuurlijk ook heel goede klassieke saxofoonspelers, waaronder ook weer Nederlanders.

Marcel Mule (1901-2001) Marcel Mule is een belangrijk voorbeeld geweest voor saxofonisten die zich vooral bezighouden met zogenaamde ‘klassieke muziek’. Hij kon zo goed spelen en had zo’n mooie toon, dat componisten speciaal voor hem muziek schreven. Marcel Mule heeft heel veel concerten gegeven en is lange tijd leraar geweest aan de beroemdste opleiding in Parijs. Als je een keer in een muziekwinkel bent, kun je eens proberen om boeken te vinden die door of voor Marcel Mule geschreven zijn. Je zult ze ongetwijfeld tegenkomen.

Een bekende Nederlander op klassieke saxofoon is Arno Bornkamp (geboren in 1959). Hij is op dit moment onder andere professor op het Amsterdams conservatorium en heeft ook een drukke concertpraktijk. Vorig jaar nog heeft hij in Bussum een concert gegeven in het Tindal-huis, een grote oude villa in Het Spiegel, waar heel veel musici wonen. Ik ben daar ook geweest en ik heb er het stukje dat ik eerder hoorde ook ‘live’ meegemaakt.

Tenslotte is de saxofoon ook doorgedrongen tot de pop-muziek. Als er in de pop met een orkest wordt gewerkt is de saxofoon altijd nadrukkelijk aanwezig. Maar er is ook popmuziek met saxofoon solo’s. Eén van de meest bekende popmusici is de Nederlandse Candy Dulfer (de dochter van Hans), die solo’s heeft gespeeld bij Prince en zelf ook solo-albums heeft uitgebracht. Ze is enorm populair in Japan. [Ik zal zelf straks ter afsluiting een stukje popmuziek spelen.]

Paragraaf 6. Zelf spelen

Je kan zelf ook op saxofoonles gaan. Je begint dan met drie boeken Horen, Lezen & Spelen 1, 2 en 3. Bij deze boekjes hoort een cd-muziek met begeleiding, zodat je het gevoel hebt zelf een concert te geven.

Als je die uit hebt kan je een eigen weg ingaan: Jazz, klassiek of pop
Maar als je een weg ingegaan bent krijg je er geen spijt van. Er is heel veel leuks want je varieert heel veel. Bij pop krijg je wat bekende liedjes; bij jazz improviseer je heel veel, en met klassiek speel je soms heel mooie stukjes. Het is niet moeilijk als je de techniek hoe je moet blazen het al onder de knie hebt. Want de blaastechniek heb je binnen 2 a 4 dagen bijna al geleerd. Maar je moet natuurlijk nog veel andere dingen leren, zoals vingerzettingen en daar ben je nog lang mee zoet.

[Ik zal tot slot nog een beroemd nummer van Elvis Pressly spelen: Blue Suede Shoes.]