Malcolm X

INLEIDING

Eerst wist ik niet zo veel van hem, maar ik had al eens een film gezien “The Black Panther”, en volgens mij werd hij daar in beschreven. Ik kende hem dus al een beetje. En toen ik hem in die lijst op dat A4tje zag staan dacht ik dat het leuk was om over hem te vertellen, aangezien weinig klasgenoten iets van hem afwisten. Daarom dacht ik: ik maak hem een beetje bekender onder de jeugd van tegenwoordig
Ik heb laatst ook een documentaire van Malcolm X op Discovery Channel gezien, en daardoor wist ik gelukkig zeker dat ik de juiste persoon had uitgekozen. De documentaire ging over zijn hele leven en over zijn autobiografie die hij had geschreven met nog iemand anders.

[plaatje0]

KERN

Wie is Malcolm X?

Malcolm X werd op 19 mei 1925 in Omaha geboren als Malcolm Little. Zijn ouders waren Earl Little, een baptistenpredikant uit Georgia en Louise Norton Little, een immigrante uit Granada. Het grootste deel van Malcolms jeugd woonde hij met zijn zeven broers en zussen en zijn ouders in Lansing, in Michigan.
Zijn ouders waren allebei lid van de UNIA, de United Negro Improvement Association,
Van Marcus Garvey. Deze groep zwarten zagen nationalisme als enige ontsnappingsmiddel tegen de blanke overheersing in Amerika. Het contact van het gezin met Garvey bracht de kinderen de trots bij dat ze negers waren, maar leidde ook tot aanvallen van blanke racisten.Toen Malcolm 4 jaar oud was, werd zijn huis in brand gestoken. Op zijn zesde jaar werd zijn vader op brute wijze vermoord. Zijn lichaam lag uiteengereten op de tramrails. Zes jaar later kreeg zijn moeder een zenuwinzinking en moest ze opgenomen worden. Malcolm:
“Als er ooit een gezin verwoest is door maatschappelijk werk, is het het onze. We wilden en probeerden bij elkaar te blijven. Maar de maatschappelijk werker, de rechtbank en de arts haalden ons uit elkaar.” De kinderen werden dus gescheiden en kwamen in pleeggezinnen terecht.

Malcolm blonk uit op de middelbare school en werd tot klassenoudste gekozen, ondanks dat hij de enige neger was. Hij dacht erover om later advocaat te worden, maar een gesprek met een leraar maakte dit kapot. De leraar vond het een grappige gedachte en vond dat hij beter timmerman kon worden omdat advocaat worden geen realistisch doel voor een neger was. Hierdoor veranderde zijn hele leven.
[plaatje1]
(*1) Hij ging op zijn vijftiende bij zijn zus en haar gezin in Boston. Hij raakte gefascineerd door het drukke nachtleven van de stad.Hij kreeg de bijnaam Detroit Red en werkte als schoenpoetser, maar ook als ritselaar. Na verloop van tijd kwam Malcolm in Harlem, de zwarte hoofdstad. Niet lang daarna dealde Malcolm voornamelijk joints. Malcolm: “Ik verkocht joints als een dolle. Ik had altijd geld op zak. Elke dag verdiende ik minstens 50 of 60 dollar. Voor het eerst van mijn leven voelde ik me echt vrij.” Maar na een tijdje begon hij de drugs ook zelf te gebruiken, en raakte de controle over zijn leven kwijt. In 1944 keerde hij terug naar Boston, en zette zijn criminele bestaan voort. Samen met zijn blanke vriendin, Sophia, richtte hij een inbrekersbende op. Maar de bende bestond niet lang. In 1945 werd Malcolm Little gearresteerd. Hij kreeg tien jaar voor veertien inbraken en was toen pas twintig jaar. In de gevangenis veranderde Malcolms leven ingrijpend door de godsdienst.
In de gevangenis maakte hij kennis met de Nation of Islam, gebaseerd op de orthodoxe islam met bijna een miljard volgelingen. De Nation of Islam voegde daar nog wat zwart

nationalisme bij. De sekte ontstond in 1930 in Detroit door Wali Farad waarvan veel volgelingen dachten dat hij Allah in eigen persoon was. Er werd geleerd dat Afro-Amerikanen zich afzijdig moeten houden van de blanke. Ook werd er geleerd dat blanken monsters waren, geschapen door een gekke wetenschapper, die het oorspronkelijke zwarte volk genetisch gemanipuleerd had. Ze stonden voor raciale trots en het geloof verbood alcohol, vlees en de meeste soorten van vermaak.
Nadat Wali Farad mysterieus verdween in 1934, werd Elijah Muhammed de leider van de sekte. Hij was toen 37 jaar. Na een tijdje werd hij leider in Chicago en hij noemde zichzelf: de goddelijke profeet van Allah. De Nation of Islam werd niet erkend door andere Islamitische groepen, die slechts een profeet erkennen en die andere geloven niet accepteren. Maar het afscheidende ding sprak veel ontevreden zwarten aan,waaronder Malcom. Voor hem leek het alsof Muhammed over zijn problemen sprak die hij gehad had.

In de gevangenis vatte Malcolm Little ook zijn liefde voor woorden op. Hij las en studeerde zoveel hij kon. Hij schreef zelfs het woordenboek over. Doordat Malcolm de literatuur ondekte, werd hij gered in de gevangenis. Malcolm las alles wat hij te pakken kon krijgen. Alles van geschiedenis en wetenschap, zoals Shakespeare en Gandhi. Na zeven jaar in de gevangenis kwam Malcolm in 1952 vrij. Hij verhuisde naar Detroit en werkte daar voor een tempel van de Nation of Islam. Hij werkte zich snel op. Hij kreeg een hechte band met de leider, Elijah Muhammed, die hij zag als de man die zijn leven gered had. Als snel veranderde Malcolm Little, ofwel Detroit Red, zijn naam weer: Malcolm X. De X vervangt de onbekende naam die de zwarten zijn kwijtgeraakt door de slavernij, omdat de slavenhouders ze schrapten. Malcolm X stichtte in het hele land tempels en de Nation of Islam groeide snel. Hij vestigde zich in New York, als predikant van een tempel in Harlem, omdat Malcolm de mensen daar begreep en wist hoe hij ze kon inspireren.
[plaatje2]
In 1965 ontmoette Malcolm zuster Betty Shabazz, een leerling verpleegster die vrouwen in de tempel les in hygiëne gaf. In 1958 trouwden ze. Rond 1959 groeide de burgerrechtenbeweging onder leiding van Martin Luther King. Tot deze tijd was Malcolm X alleen bekend onder de Black Muslims, maar dat zou snel veranderen.

Een jonge journalist, Lou Lomax, hoorde over Malcolm. Samen met een andere journalist, Mike Wallace, maakten zij een documentaire: The hate that hate produced. Dit ging over de zwarte nationalisten in New York. Het programma introduceerde de Nation of Islam en Elijah Muhammed. Het was ook het televisiedebuut van Malcolm X en hij werd gelijk een ster. De documentaire werd eerst in New York uitgezonden waar het de kijkers schokte. De week daarop schokte hij de rest van het land ook. Terwijl hij steeds bekender werd, deed Malcolm X de aanhang van de Nation of Islam groeien. In 1952 waren er nog maar 500 volgelingen, in 1963 waren dat er 30.000. Malcolm X werd erg belangrijk in het debat over gelijkheid voor iedereen, hoewel hij niet bij de burgerrechtenbeweging hoorde. Hij was een felle tegenstander van Martin Luther King en het geweldloze verzet dat hij zag als de blanken smeken om rechten die God hem

gegeven had. Malcolm was extremer dan de leiders van de burgerrechtenbeweging. Naast zijn onverzettelijkheid klonken andere stemmen gematigd. Martin Luther King werd gezien als de wildste, meest roekeloze en verst buiten de Amerikaanse maatschappij staande zwarte, tot de opkomst van Malcolm X. Naast Malcolm X leek Luther King minder erg, maar ze waren tegensovergestelden. Malcolm kon bijna alles zeggen maar Luther King had zijn eigen geloof, protestants.
Alles wat Malcolm X zei, kwam in het nieuws. Hij leverde goede verhalen op en de mensen waren gefascineerd. Na een tijdje bouwde hij een relatie op met enkele verslaggevers, die gebaseerd was op wederzijds respect.

Op 22 november 1963 werd president John F. Kennedy vermoord. Voor het land was het een pijnlijk verlies. Malcolm raakte erdoor in een persoonlijke crisis. De dag erna maakte Malcolm namelijk een opmerking die vriend en vijand schokte. Malcolm: “The chickens come home to roost”, ofwel, de bange kippen worden in eigen huis geslacht. “Als je je kippen de tuin in stuurt, komen ze ’s avonds bij jou terug en niet bij je buren. Nu zijn de kippen van de duivel weer thuisgekomen”. Hij legt dit uit in zijn autobiografie.(*2)
De Amerikaanse pers was niet blij met Malcolms uitspraak. Ze vonden dat Amerika zich moest verenigen na deze gruwelijke moord, die een einde maakte aan een veelbelovende leider. De woedende Muhammed verbood hem 90 dagen lang te preken in de tempel. (*3) Malcolm was geschokt, al wist hij dat de ruzie een andere oorzaak had. Hij had ontdekt dat Muhammed betrokken was bij een schandaal. Hij ontdekte dat Elijah Muhammed acht kinderen bij zes verschillende tienermeisjes die zijn secretaresse waren geweest. Weggaan bij de Nation of Islam was niet makkelijk. De Black Muslims zagen hun leider als een profeet en velen zagen het vertrek als verraad. Malcolm werd met de dood bedreigd. Als hij in sommige straten reed, kwamen mensen van de Nation of Islam op hem af en bedreigden hem. De tijd van zijn vertrek was misschien het moeilijkste voor Malcolm X. De organisatie waar hij altijd in geloofd had, haatte hem nu. Hij bekeerde zich tot de orthodoxe islam.

In maart 1964 besloot hij op bedevaart te gaan naar Mekka. Elke moslim die ertoe in staat is, moet deze reis maken: de Hadj (spreek uit als Hazj). Toen hij in Mekka was werd Malcolms hele geloof in de war gebracht. In plaats van de afscheiding in Amerika die hij gewend was, vond hij een welkom van mensen uit alle landen. Hij ontving heel veel respect van iedereen en was een eregast. Malcolm zag in Mekka een gemeenschap waarvan hij dacht dat die onmogelijk was. Hij zag alle soorten mensen door elkaar in harmonie met elkaar leven, allemaal bij elkaar om een en dezelfde God te vereren.

[plaatje3]
Malcolm:
Never have I witnessed such sincere hospitality and the over
whelming spirit of true brotherhood as is practiced by people of all
colors and races here [Mecca].... this pilgrimage... has forced me
to re-arrange much of my thought patterns... and toss aside some of
my previous conclusions.... In the words and in the actions and in
the deeds of 'white' Muslims I felt the same sincerity that I felt
among the black African Muslims of Nigeria, Sudan, and Ghana. (stukje uit boek)

Hij liet het geloof achter dat zwarten en witten gescheiden moesten worden en hij begon te denken over een grote gemeenschap die een was. Zijn problemen met de Black Muslims begon echt toen hij terugkwam naar Amerika. In Amerika veranderde hij zijn naam weer, voor de derde keer, in een moslimnaam, (wat gebruikelijk was na de hadj): in El-Hajj Malik Al-Shabbaz. Hij zwoer zijn onvoorwaardelijke haat voor alle blanken af, wat velen schokte. Iedereen kon helpen in de strijd tegen het racisme. Hij eindigde zijn relatie met de Nation of Islam in maart 1964 en richtte de Muslim Mosque op. Hij bekritiseerde de Nation of Islam vond dat de orthodoxe islam de echte was. Ook vertelde hij dat Muhammed nep was. Malcolm begon zijn boodschap in internationale termen te verkondigen. Hij zei dat het Amerikaanse racisme een schending van de mensenrechten was, een radicaal idee in die tijd. In het buitenland kreeg hij steun, maar Amerika stond wantrouwend tegenover de nieuwe Malcolm X. Malcolm kreeg steeds meer het idee dat hij gevolgd werd en niet alleen door de Black Muslims, maar ook door FBI. Deze luisterde vaak de toespraken van Malcolm X af. (*4)

Op 21 februari, 1965, werd Malcolm X vermoord in New York tijdens een speech in Manhattans Audobon Ballroom. Zijn vrouw met zijn vier kinderen waren aanwezig toen de aanslag plaatsvond. Malcolm X werd snel naar een ziekenhuis aan de overkant gebracht,
maar een kwartier later stierf hij aan zijn verwondingen. In maart werden Thomas Johnson, Norman Butler en Talmadge Hayer veroordeelt voor het vermoorden van de 39 jarige Malcolm X. Er werd geen direct bewijs gevonden dat de Nation of Islam erbij betrokken was, maar zij waren er zeer waarschijnlijk bij betrokken. Malcolm X werd begraven in de begraafplaats Ferncliff in Hartsdale, New York.

[plaatje4]

Doordat Malcolm X zo goed kon spreken werd hij wereldberoemd. Hij kon alles vol vuur en kracht uitspreken en met zijn handgebaren maakte hij de woorden nog belangrijker. Als je naar hem luistert dan moet je hem gewoon geloven. De mensen waartegen hij praat die zijn stil maar roepen altijd iets als ze het ermee eens zijn. Malcolm heeft bijvoorbeeld een keer een speech gehouden en dat ging over de achternamen van zwarten die als slaaf naar Amerika waren gekomen. Hij zegt dit op zo’n manier dat iedereen hem kan begrijpen en er zullen ook wel veel zwarten zijn geweest die dit altijd al wisten maar het nooit hebben uitgesproken. Wat het belangrijkst nog is dat hij de woorden precies goed koos en ze vol overtuiging kon uitspreken (zie laatste blz.). Daardoor kreeg hij zoveel volgelingen. Hij wist de mensen heel goed te inspireren. In tegenstelling tot Luther King, kon Malcolm X alles zeggen wat hij wilde zeggen, en
dat deed hij ook. Hij sprak over alles wat zijn volgelingen altijd al dachten, maar nooit durfde uit te spreken. En een van deze uitspraken leidde uiteindelijk tot zijn tragische dood.
[plaatje5]

AUTOBIOGRAFIE.

Malcolm begon aan zijn autobiografie toen hij pas 37 jaar was. Hij leek te weten dat hij niet veel langer te leven had en hij geloofde dat zijn levensverhaal zijn belangrijkste nalatenschap zou zijn.
Het boek is in de eerste plaats het verhaal van een man, een man die de geschiedenis veranderde. Een man die de moed had zichzelf steeds weer ontwikkelde in nieuwe richtingen, zoals dat hij eerst de blanken haatte, maar al snel tot de conclusie kwam dat de (meeste) blanken niet eens zo slecht waren. Een man die zijn stem en ook zijn leven gaf voor de vrijheid.

De autobiografie van Malcolm X leest als het verhaal van een slaaf. Het is in de ik-vorm geschreven, maar het boek had eigenlijk twee schrijvers: Malcolm X en een jonge schrijver die later beroemd zou worden, Alexander Palmer Haley werd geboren in Ithaca, New York in 1921 op 11 augustus. Zijn vader was leraar in landbouwkunde. Hij verhuisde naar een klein stadje Henning, Tennessee, toen hij zes jaar oud was hier groeide hij ook op bij zijn grootouders. Haley deed op zijn zestiende eindexamen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij messjongen bij de kustwacht. Hij begon avontuurlijke verhalen te schrijven om te verveling te bestrijden, en kreeg zo een baan die speciaal voor hem bedacht was: journalist voor de kustwacht. Hij zond zijn verhalen naar tijdschriften acht jaar lang en ontving bijna altijd een afwijzing, voordat zijn eerste tekst werd gepubliceerd. Maar tijdens deze frustrerende jaren leerde hij de basis van zijn beroep. Na twintig jaar dienst, verliet Haley de kustwacht in 1959 om een full-time schrijver te worden. Hij werkte met wisselend succes als freelance-journalist in New York.

Haley ontmoette Malcolm X voor het eerst in 1959, voor een interview voor het tijdschrift de Playboy. Hun kennismaking in een Black Muslim restaurant in Harlem verliep stroef. De details van de ontmoeting staan in Haleys epiloog van de autobiografie. Alex Haley: “toen ik vertelde waar ik voor kwam, werd hij kwaad. Hij keek me woedend aan van achter zijn bril. Hij zei: Je bent een marionet van de blanken die hier komt spioneren. Ik zei hem dat ik een legitieme schrijfopdracht had, en liet hem de brief zien waarin gevraagd werd om een objectief stuk. Malcolm zei dat de toezegging van een blanke niks waard was”. Er vonden enkele verhitte woordenwisselingen plaats, omdat Malcolm X iemand wilde die zijn leven vastlegde, zonder uitleg, en hij benadrukte dit tegenover Haley.
Ondanks dit stroeve begin mocht Haley zijn interview toch doen, en nog twee extra voor andere landelijke tijdschriften. Deze leidden tot hun historische samenwerking aan de autobiografie. In het oorspronkelijke manuscript verbeterde Haley altijd met de kleur blauw en Malcolm met de kleur rood.
Naast een liefde voor taal hadden deze twee mannen weinig verder gemeen. Haley was van burgerlijke afkomst en had gematigde politieke denkbeelden.
De twee spraken elkaar in Haleys appartement in Greenwich Village. In het begin leek het project gedoemd te mislukken. Haley wilde veel meer persoonlijke details, terwijl Malcolm X alleen wilde praten over de Nation of Islam en zijn leider Elijah Muhammed. Malcolm X liet Alex Haley dus altijd op een afstand. Hij sprak ook alleen in algemene termen, tot Haley uiteindelijk zei: “Dit is jouw verhaal. We weten wat Elijah Muhammed zegt. Maar wat zeg jij? En wat denk jij? Toen Malcolm X bijna woedend wegliep hoorde ik mezelf zeggen, vooral uit wanhoop, Mr Malcolm, kunt u me misschien iets over uw moeder vertellen? Hij bleef staan en begon heen en weer te lopen in de kamer en begon te praten, bijna dromerig en wat hij zei was pure poëzie”.
Alex Haley was het soort man waarbij je je op je gemak kon voelen. En dat gebeurde ook met Malcolm X. Doordat dit gebeurde ontstond er een geweldig boek en natuurlijk ook een hele goede vriendschap. De samenwerking had verreikende gevolgen. Malcolms overtuiging dat zwarten hun Afrikaanse erfgoed moesten kennen, had een grote invloed op Haley. Uiteindelijk besloot Alex Haley zijn stamboom terug te voeren tot Afrika met ‘Roots’, waarbij hij de naam van zijn voorouders vond. Maar lang voordat Roots ontstond, zou de autobiografie van Malcolm X geschreven worden, Haleys eerste boek.
Het boek kwam een paar maanden na Malcolms dood uit. Alex Haley werd bekend als een meesterlijk verteller. Hij bezweek in 1992 aan een hartaanval.

In het laatste hoofdstuk lijkt Malcolm afscheid te nemen. Hij praat over de islam, de politiek, en over hoe blanken kunnen helpen in de strijd tegen het racisme. Hij zegt dat hij graag zijn diploma had gehaald en advocaat had willen worden. Op de laatste bladzijden voorziet hij zijn eigen dood

In de autobiografie worden hoogte- en dieptepunten met grote oprechtheid beschreven. Malcolms dochter Attallah Shabazz: “Die oprechtheid waarmee hij zijn levensverhaal aan ons vertelt was iets wat de meeste mensen er aansprak. Ik denk dat de mensen in hem geloofden en zijn verhaal wilden horen. Ze werden aangetrokken door zijn eerlijkheid. Het was een erg eerlijke man”. Misschien dat daarom nu ook nog miljoenen mensen zijn verhaal lezen. Sinds de publicatie in 1965 zijn er wereldwijd meer dan vijf miljoen exemplaren van verkocht. Het boek is in 12 talen vertaald, waaronder Japans en Servo-Kroatisch.

CITATEN.

(*1) Het straatleven van Harlem en Roxburg wordt heel goed beschreven. Hierin wilde Malcolm duidelijk maken hoe diep hij gezonken was, om te laten zien hoe ver hij was gekomen. Hij wist ook dat zij ervaringen niets bijzonders waren.
Malcolm X: “Ik hoop dat de objectieve lezer door mijn leven te volgen, mijn leven die door de ghetto gevormd is, een beeld zal krijgen van de ghetto’s die de levens vormen van bijna alle 22 miljoen negers die in Amerika wonen”.

(*2) Malcolm: “Ik zei dat de blanke haat zich niet beperkte tot de weerloze zwarten. Maar dat die ongebreidelde haat uiteindelijk het staatshoofd zelf had getroffen”.

(*3) Haley: “Op een dag zaten we in zijn auto en stopten we voor een roodlicht. Een andere auto, met een blanke achter het stuur, stopte naast ons. En toen deze blanke Malcolm X zag, riep hij meteen naar hem: Ik snap dat uw mensen zich tot u wenden. Als ik een neger was, zou ik u ook volgen, blijf vechten. Malcolm X zei heel oprecht tegen deze man: Ik wou dat ik een blanke afdeling kon oprichten voor mensen zoals u. Toen we verder reden, zei Malcolm heel beslist tegen me: Schrijf hier niks over en zeg het tegen niemand. Mr Muhammed zou in alle staten zijn. Wat zo belangrijk was aan dit incident, bedacht ik later, was dat dit de eerste keer was dat hij oneerbiedig sprak over Muhammed”.

(*4) Malcolm: “Elke dag die ik meemaak, zie ik als een geleende dag. In elke stad waar ik kom, waar ik een speech hou, een bijeenkomst bijwoon, of iets anders doe, over word ik in de gaten gehouden door zwarte mensen. Ik weet ook dat ik plotseling vermoordt kan worden door een blanke racist. Ik leef nu elke dag alsof ik al dood ben. Ik verwacht niet dat ik lang genoeg leef om dit boek uitgegeven te zien worden”.

Nog een citaat van Malcolm, een die ik erg mooi vind:
"When my mother was pregnant with me, she told me later, a party of hooded Ku Klux Klan riders galloped up to our home in Omaha, Nebraska, one night. Surrounding the house, brandishing their shotguns and rifles, they shouted for my father to come out. My mother went to the front door and opened it. Standing where they could see her pregnant condition, she told them that she was alone with her three small children, and that my father was away, preaching in Milwaukee."

BIJDRAGE AAN DE 20e EEUW.

Malcolm stond maar zes jaar in de schijnwerpers, maar hij had een grote invloed, en die leeft voort in zijn woorden. Acteur Ozzie Davis hield de grafrede voor Malcolm X. In een nawoord in de biografie legt hij uit waarom. “Ik wilde aan de wereld laten zien, dat dit geen fanatiekeling was die erop uit was te vernietigen, maar een echte leider, die past tussen de andere Amerikaanse leiders en die uitdrukking gaf aan zijn afkeer jegens onderdrukking, en zijn vastbeslotenheid om te vechten voor de vrijheid. Ik wilde hem in de juiste context plaatsen als Amerikaan. En niet alleen als een Amerikaan maar ook als een Amerikaanse revolutionair”. Hij heeft dus wat bijgedragen aan het verminderen van de raciale verhoudingen, aan de vrijheid voor de zwarten dus. Daarom wordt hij nog steeds door vooral veel Amerikaanse zwarten als een held gezien.

MIJN MENING.

Malcolm X betekende veel voor de opkomst van rechten van de zwarten. Hij durfde te zeggen wat niemand anders, behalve Luther King, durfde te zeggen, en dat vol kracht en vuur (zie laatste blz.). Daar heb ik veel respect voor. Ook dat hij in het begin van zijn leven een drugsverslaafde en dealer tegelijk was, en toch opgeklommen is tot een van de grootste zwarte leiders vind ik ongelooflijk. Ook wanneer hij zijn toespraken houdt waarvan er een paar op de video te zien zijn, vind ik erg indrukwekkend. Hij was net zo’n beetje als Hitler en Lenin die ook iedereen konden laten luisteren, maar hij was op een positieve manier bezig.

DEELVRAGEN + ANTW.:

1) Welke veranderingen en ontwikkelingen vonden zich plaats in zijn leven?
2) Wat was zijn doel?
3) Wat heeft hij bereikt?
4) Wat was de reden tot zijn dood?

1) veranderingen van zijn namen,
het kwijtraken van zijn ouders, broers en zussen,
dat hij geen advocaat kon worden,
de ontwikkeling van ritselaar tot minister van de Nation of Islam,
de verandering van zijn kijk op blanken,
verandering van zijn geliefdheid in kwaadaardigheid.
2) Zijn doel was om de vrijheid van de zwarten te vergroten en het verschil tussen zwart en wit te verkleinen. Uiteindelijk was zijn doel ook zoveel mogelijk blanken mee te laten doen in de strijd tegen het racisme.
3) Hij heeft bereikt dat er een groep werd opgericht waarin blanken en zwarten samenwerken om het racisme tegen te gaan en hij zal vast wel behoorlijk wat hebben bijgedragen aan de vergroting van vrijheid voor de zwarten.
4) Doordat hij de Nation of Islam verliet, waren er al veel zwarten kwaad op hem. Toen hij zich ook nog eens bekeerde tot de orthodoxe islam, de Nation of islam bekritiseerde en vertelde dat Elijah Muhammed nep was, kun je verwachten dat deze groep actie onderneemt.

Literatuur opgave:

Discovery Channel, Great Books, Malcolm X biography
Encarta 1997 op school, trefwoorden, Malcolm X en Black Muslims en Elijah Muhammed
Internetsites:
http://www.brothermalcolm.net/
http://www.unix-ag.uni-kl.de/~moritz/malcolm.html
http://home.earthlink.net/overquota.html
http://www.pathfinder.com/photo/essay/african/cap43.htm
http://www.unix-ag.uni-kl.de/~moritz/x_noi.html
http://www.allwall.com/asp/sp-asp/_/NV--1_29_30/PD--10002406/SZ--2/1.asp http://www.cmgww.com/historic/malcolm/bio.html
http://www.kirjasto.sci.fi/ahaley.htm