Klimaatverandering

Klimaatverandering.

Inleiding.

Ik wil jullie wat gaan vertellen over het veranderende klimaat op aarde naar aanleiding van de conferentie in Den Haag over hetzelfde onderwerp. Zoals jullie vast wel weten wordt daar vanaf maandag al door zo’n 180 landen gepraat over de afspraken die door deze landen zijn gemaakt betreffende het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen. Drie jaar terug hebben deze landen in Kyoto belooft om vóór 2010 te zorgen voor verminderde uitstoot. Ik verdeel deze presentatie in 4 gedeeltes:

1. De waargenomen veranderingen in het klimaat.

2. De toekomstige veranderingen in het klimaat.

3. Gevolgen voor de maatschappij.

4. De klimaatconferentie in Den Haag.

Ik heb voor dit onderwerp gekozen omdat ik deze zomervakantie met de beklimming van de Mont Blanc door een gids werd gewezen op de terugtrekkende gletsjers op deze berg. Hij liet me zien hoe snel het ijs minder wordt, em het verbaasde me met wat voor snelheid dit ging.

De waargenomen veranderingen in het klimaat.

Of anders gezegd: hoe is ons klimaat de afgelopen jaren veranderd? Nou, het is misschien het makkelijkste om eerst uit te leggen wat het broeikaseffect nou precies inhoud. Het klimaat en de gemiddelde temperatuur aan het aardoppervlak zijn afhankelijk van de inkomende energie van de zon en de uitgaande energie in de vorm van infrarode straling. De broeikasgassen zijn er voor om een deel van de uitgaande infrarode straling vast te houden, om zo de aarde een gemiddelde temperatuur van zo’n 15 graden te geven. Als deze broeikasgassen er niet zouden zijn zou de temperatuur op aarde beneden het vriespunt liggen. De laatste jaren, vooral sinds 1960, zijn er meer broeikasgassen zoals koolstofdioxide, methaangas en andere zoals CFK’s de lucht in gekomen. Doordat er meer van deze gassen in de lucht zitten wordt er meer straling tegengehouden en dat heeft weer gevolgen voor het weer. Dit noemen we het versterkte broeikaseffect.

Om maar eens te beginnen met het meest voor de hand liggende voorbeeld; de temperatuur. Wetenschappers hebben geconcludeerd dat de gemiddelde temperatuur over de afgelopen 130 jaar tussen de 0.3 en 0.6 graden gestegen is. Nou hoeft dat niet per se meteen te komen van het versterkte broeikaseffect, omdat het klimaat ook op natuurlijke wijze veranderd. Maar er is uit observaties naar voren gekomen dat het zeer onwaarschijnlijk is dat deze verandering een natuurlijke stijging is. Daarbij was het warmste jaar van de afgelopen eeuw 1998. Ook is de top tien van warmste jaren van de vorige eeuw allemaal na 1981.

Als de wereld warmer wordt, zal dat leiden tot meer verdamping, en daarmee ook tot meer neerslag. Op grote gedeeltes van de wereld is er al sprake van meer regen. Op sommige gebieden, zoals in het zuiden van Canada en het noorden van de Verendigde Staten is een stijging van 10 tot 15% gemeten. Ook is er stijging van de neerslag in Noord Europa. Onderzoekers denken dat er niet zozeer een toename in de neeslagfrequentie bereikt wordt, maar meer in de hoeveelheid neerslag die dan valt.

Dan over de gletsjers, waar ik ook mee begon. Deze smelten over de hele wereld in een snel tempo. In de aflgelopen eeuw hebben de gletsjers op de Mount Denya 92% van hun massa verloren en op de berg Kilimanjaro 73%. Het aantal gletsjers in Spanje is gehalveert. Ook de Europese Alpen hebben zo’n 50% verlies aan ijs in dezelfde pereode. Dit zijn maar een paar voorbeelden over hoe snel dit gaat. Door de lange en warme zomers van de afgelopen tijden smelten de gletsjers sneller dan ze in de winter worden opgebouwd. Het is dus duidelijk waarneembaar dat de gletsjers de afgelopen 100 jaar flink kleiner zijn geworden in volume en oppervlakte.

Landoppervlakten kunnen minder warmte absorberen dan oceanen. Daarom zal waarschijnlijk de temperatuur boven land sneller stijgen dan boven de oceaan. Hierdoor kunnen windsnelheden en het gedrag van depressies veranderen. In sommige gebieden zoals in de VS is al een toename van lage-drukgebieden waargenomen. In andere gebieden is een stijgend aantal lage-drukgebieden waarneembaar. In Nederland, en in zijn algemeen in Noord-West Europa is de afgelopen 10 jaar sprake van hoge temperaturen en van bijzonder zware neerslagpereodes. Een ander verschijnsel dat waarschijnlijk wordt veroorzaakt door de verandering van het klimaat is de recente droogte in Noord Afrika. De afgelopen 25 jaar is de woestijn de Sahel veel droger geworden. In deze jaren is de grootste daling van regenval gemeten sinds daar instrumenten voor zijn.

Toekomstige veranderingen in het klimaat.

Allerlei modelstudies en analyses dienen ervoor om te bekijken wat er in de toekomst met ons klimaat zal gebeuren. Onderzoekers proberen op allerlei mogelijke manieren erachter te komen hoe de toename van de tempereatuur en de neerslag verder zal gaan. De kwaliteit van de uitkomsten zijn sterk toegenomen, maar toch is het zeer moeilijk, zo niet onmogelijk om, voor een specefieke plaats op aarde, precieze voorspellingen te doen over het toekomstige klimaat. Over de gehele aarde bekeken zijn er al wel uitspraken gedaan, die ik nu met jullie ga doornemen.

De modellen die gebruikt worden om de verwachte temperatuur te berekenen geven aan dat in het jaar 2100 de temperatuur waarschijnlijk met zo’n 2.5% gestegen zal zijn. De verwachte snelheid waarmee de opwarming plaats vind is in alle gevallen groter dan ooit in de laatste 10.000 jaar. Alle onderzoekers zijn het er ook over eens dat er bij meer broeikasgassen meer hevige buien zullen ontstaan. Hierbij neemt de wereldgemiddelde neerslag naar verwachting toe met 10 à 20%. Dit is ook weer wereldwijd, want de verschillen op regionale schaal zijn moeilijk te voorspellen.

Voor het jaar 2100 is een zeespiegelstijging tussen de 38 en 55 cm berekend. Indien de concentratie van de broeikasgassen dan hetzelfde blijft zal de stijging van het zeeniveau nog enkele honderden jaren doorgaan, waarbij de stijging wel boven de 1,5 meter kan uitkomen. Dit zal dan vooral door het uitzetten van het water gebeuren, wat water doet als het warmer wordt, en de ijskappen en gletsjers zullen een kleinere bijdrage leveren.

Gevolgen voor de maatschappij.

Misschien denkt je er niet zo snel aan, maar klimaatverandering zal naar verwachtin grote gevolgen hebben voor de maatschappij. De eerste effecten zullen merkbaar zijn aan extreme weersomstandigheden. Denk hierbij aan overstromingen, stormen en hittegolven. Deze omstandigheden zullen waarschijnlijk als een verrassing optreden, en de schade zal groot zijn.

Als we naar de zeespiegelstijging kijken, hoeven we in Nederland niet zo bang te zijn. Wij hebben immers genoeg geld om hogere dijken te bouwen. Maar dat is niet overal zo. Sommige eilanden zullen waarschijnlijk helemaal niet meer bestaan als de zee binnen 100 jaar zo’n 50 cm stijgt!

Ook zullen de veranderingen gevolgen hebben op het ecosysteem. We kunnen bijvoorbeeld denken aan meer bomen en plantenziekten als gevolg van hitte en uitdroging.

Klimaatverandering zal ook voordelen met zich mee brengen, zoals hogere landbouwopbrengsten in sommige gebieden, uitbreiding van toerisme en lagere stookkosten. Maar tegenover die lagere stookkosten staat in de zomer weer meer gebruik van airconditioning. Minder ijs op zee kan snellere routes voor schepen met zich mee brengen, wat weer een voordeel is.

In feite komt het erop neer dat wereldwijd kosten en baten van mensen veranderen. De extra kosten zullen alleen naar verwachting groter zijn dan de baten. Dit kan weer tot politieke spanningen leiden.

En zo zijn er nog veel meer dingen te bedenken, als we klimaatveranderingen maatschappelijk bekijken. Er veranderen waarschijnlijk meer dingen dan je denkt.

De klimaatconferentie in Den Haag.

“Het moeilijke is dat die veranderingen zich zo langzaam manifesteren. Met een oorlog in Kosovo worden mensen direct geconfronteerd. Maar tracht mensen maar eens te mobiliseren voor iets dat niet met het blote oog te zien is” aldus Pronk, minister van Milieu en voorzitter van de Haagse milieuconferentie. Hiermee geeft hij meteen een van de moeilijkste punten van de conferentie aan. Het gemiddelde Nederlandse gezin heeft helemaal geen last van deze veranderingen. Maar is dat over een aantal jaren nog zo? Hier praten de 184 landen deze weken over. Ze hebben allemaal 3 jaar geleden afspraken gemaakt om voor 2010 hun uitstoot te verminderen, maar er zijn nog maar een stuk of tien landen die het daadwerkelijk hebben ondertekend. Grote industrielanden zoals de VS, de West-Europese landen en Japan nog niet. Nederland is op dit moment bezig te tekenen. Hier is het de bedoeling om tegen 2010 6% minder gassen uit te stoten dan in 1990. Maar voor sommige landen is dit verschillend. Deze vermidering kan op 3 manieren gemaakt worden.

Het kan via binnenlands beleid, bijvoorbeeld door minder auto’s te laten rijden. Of een land koopt het af door een ander land de mogelijkheid te geven iets te doen en dat te betalen. Zo kan Nederland geld steken in schonere fabrieken in Oost-Europa. Of, als derde mogelijkheid, je vangt de uitstoot op in bossen. Bomen absorberen namelijk koolstofdioxide, een van de broeikasgassen. Minister Pronk heeft de moeilijke taak al deze landen te laten tekenen zodat het grootste probleem van deze eeuw tegen wordt gegaan.

Bronvermelding: Artikel over de klimaatconferentie: http://www.dds.nl/~ecbn/europa_van_morgen/archief/evm1_00/word26.htm Artikel over de klimaatconferentie: http://www.nrc.nl/W2/Lab/Rb2001/VROM/03.html
Artiekel over klimaatverandering: http://www.vu.nl/english/o_o/instituten/IVM/research/klimaat/conclusie.html
Artikel over de klimaatconferentie: Nieuwsblad v/h Noorden, zaterdag 11 november 2000, pagina 43. Artikel over klimaat: NRC Handelsblad, 9 November 2000, profiel.