Provo

Inleiding 2

Hoofdstuk 1 5
Wat waren de gangbare maatschappelijke denkbeelden in de jaren ’60 van de 20e eeuw? 5
Wat is de provobeweging? 8

Hoofdstuk 3 9
Hoe is de Provo ontstaan? 9

Hoofdstuk 4 10
Wat beoogde de Provobeweging te bereiken? 10

Hoofdstuk 5 13
Hoe wilden de Provo’s hun doel(en) bereiken? 13

Hoofdstuk 6 17
Heeft de provo zijn doel bereikt? 17

Hoofdstuk 7 19
Werken de ideeën van de provobeweging nog door in de hedendaagse maatschappij? 19

Conclusie………………………………………………………………………………... 22
Bronnenlijst…………………………………………………………………………….. 25

Inleiding
The Beatles, Damslapen, het ‘Witte Fietsenplan’ en maatschappijkritische mensen. Dit zijn onderwerpen waar ik graag over lees. Het onderwerp wat ik heb uitgekozen voor mijn geschiedenisscriptie heeft hier veel mee te maken. Ik beschrijf de Provobeweging in de jaren ’60 van de 20e eeuw . Ik heb verschillende redenen waarom ik dit onderwerp heb gekozen.
De eerste reden is dat de jaren ’60 mij altijd al aangesproken hebben. Meestal vertelt een familielid iets over zijn of haar goede ouwe tijd. Ik vind het interessant hoe er geleefd, gedacht en gehandeld werd in die tijd. Wat mij nóg meer aanspreekt uit deze tijd is dat de jongeren voor zichzelf begonnen op te komen. Vóór de jaren ’60 was het zo dat je toekomst vastlag. In de jaren ’60 waren de kinderen van de babyboom (dit is een term waarmee verwezen wordt naar een tijdelijke opvallende toename in het aantal geboorten in de jaren 1946 en 1947 ) volwassen geworden. Een deel van deze jongeren had een mening die niet overeenkwam met die van hun ouders en de toen heersende normen. Die jongeren verzetten zich tegen de maatschappij zoals die toen functioneerde. Een deel van deze jongeren richtte de Provobeweging op. Waarom deden zij dit? Wat wilden zij bereiken? Deze vragen ga ik in mijn scriptie behandelen.
Daarnaast vind ik het interessant te bestuderen hoe een nieuwe generatie jongeren veranderingen tot stand kan brengen in de samenleving. Dat er in de jaren ’60 wel maatregelen werden genomen door de overheid, die de ideeën van de jongeren moesten inperken, maar dat deze nauwelijks nut hadden. Ik vind het leuk om over dit soort onderwerpen te lezen.
De derde reden voor mijn keuze is dat er over de jaren “60 veel bronnen te krijgen zijn. Er zijn veel boeken over geschreven en er leven ook nog mensen die vroeger Provo zijn geweest. Zo was één van de oprichters van de Provo, Roel van Duyn laatst nog in het nieuws, hij trad na ruim 40 jaar terug uit de politiek, na een lange carrière als linkse politicus.
Als hoofdvraag heb ik gekozen: “Welke invloed hadden de Provo’s tijdens de jaren ’60 op de Nederlandse maatschappij, en zijn er tegenwoordig nog invloeden te zien?”. Ik vind het interessant te bekijken of de denkbeelden van de Provo tegenwoordig nog doorwerken in de maatschappij van 2008. Daarom wil ik de Provo proberen te linken met de maatschappij van nu. Hierom heb ik dit onderdeel in de hoofdvraag verwerkt.

Ik heb deze hoofdvraag onderverdeeld in zeven deelvragen. Mijn eerste deelvraag is:
“Wat waren de gangbare maatschappelijke denkbeelden in de jaren ’60 van de 20e eeuw?”. Hiermee kan ik de Provo binnen een bepaald tijdskader plaatsen. In deze deelvraag schets ik de denkbeelden van de samenleving in de jaren ’60. De tweede deelvraag die ik heb is: “Wat is de Provobeweging?”. Hiermee geef ik bijvoorbeeld antwoord op de vraag wat de Provobeweging precies inhield, waar de Provobeweging vooral actief was om meer te weten te komen over wat de Provo nou eigenlijk is. De derde deelvraag luidt: “Hoe is de Provo ontstaan?”. Wie of wat hebben de Provo doen opbloeien? Dit komt aan bod in deze deelvraag. De Provobeweging bestond natuurlijk niet voor niets. Er zat een reden achter. Wat waren de idealen van de Provo’s? Wat waren hun doelen? Dat leg ik uit in de deelvraag: “Wat beoogde de Provobeweging te bereiken?”. Maar om deze deze doelen te bereiken had de Provo’s wel een tactiek nodig. Hoe pakten zij dit aan? Hoe kwamen zij in de media terecht? Oftewel: “Hoe wilden de Provo’s hun doel(en) bereiken?”. Één van de belangrijkste vragen in deze scriptie is de vraag “Hebben de Provo’s hun doel bereikt?”. De Provo’s waren immers maar twee jaar echt actief? Ze konden toch niet in zo een korte tijd hun doel bereiken? Of hadden toen al zij hun doel al bereikt en was het daarom niet meer zinvol om te bestaan als Provo? Vervolgens onderzoek ik of er nog invloeden van Provo’s zijn op de huidige maatschappij. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat een plan, wat de Provo’s in de jaren ’60 hebben doorgevoerd, nu nog steeds doorwerkt. Of dat een idee van de Provo’s een klein beetje is aangepast, en heel ergens anders op de wereld in gebruik is genomen. Hierop antwoord ik in de laatste deelvraag: “Werken de ideeën van de Provobeweging nog door in de hedendaagse maatschappij?”.

Hoe meer ik mij in dit onderwerp verdiep, des te meer het voor me gaat leven. Bijvoorbeeld het feit dat je een e-mail kunt sturen naar Roel van Duyn, één van de mensen die toch echt geschiedenis maakte waarmee je nog steeds contact mee kunt leggen. Zo blijkt dat geschiedenis ook heel recent kan zijn. Ik hoop dat ik deze interesse kan overbrengen naar degene die deze scriptie leest.

Hoofdstuk 1

Wat waren de gangbare maatschappelijke denkbeelden in de jaren ’60 van de 20e eeuw?

1.1 Internationaal

In deze deelvraag wil ik een beeld schetsen van de denkbeelden van de jaren ’60. Om Provobeweging binnen een tijdskader te plaatsen, leg ik kort even uit wat de belangrijkste punten in binnen en buitenland waren.
Na de Tweede Wereldoorlog (1940-1945), begon er een tijd van economische vooruitgang. De Verenigde Staten kwamen in 1947 met het ‘Marshallplan’. Dit financiële steunplan was gericht op de wederopbouw van de getroffen landen van de oorlog. Veel landen, waaronder Nederland kregen geld van de Verenigde Staten om hier voedsel, grondstoffen en andere goederen van te kopen. Op deze manier wisten de Verenigde Staten de West-Europese landen economisch aan zich te binden.
In het begin van de jaren ’60 was de Koude Oorlog (1945-1989) tussen de Verenigde Staten en de Sovjet Unie op zijn hoogtepunt (Cubacrisis). Nederland was een kapitalistisch land en een bondgenoot van de Verenigde Staten. In deze tijd van de wederopbouw fungeerde de Verenigde Staten als een soort peetoom van Nederland. De Verenigde Staten gingen in 1950 en 1957 oorlog voeren in Korea en Vietnam. De houding van Nederlandse jongeren ten opzichte van De Verenigde Staten veranderde hierdoor. Deze jongeren uit de jaren ’60 hadden geen Tweede Wereldoorlog meegemaakt, en kenden dus ook niet de heldendaad van de Verenigde Staten. Zij begonnen zich steeds meer tegen de Verenigde Staten te verzetten. Ze vroegen zich gingen af waaraan de Verenigde Staten het recht ontleenden om over andere landen te mogen beslissen.
Door de industrialisatie kregen mensen steeds hogere lonen en hierdoor konden zij uiteindelijk ook steeds meer geld uitgeven. Dingen die in de jaren ’50 van de 20e eeuw als te duur werden gezien, konden nu gekocht worden. Goederen als auto’s, wasmachines, koelkasten en niet te vergeten televisies werden steeds normaler in een gemiddeld Nederlands huishouden. De televisie speelt sindsdien een grote rol in de samenleving. Door de televisie konden de Nederlanders beelden zien van de oorlog die de Verenigde Staten in Vietnam voerde. De Nederlandse jeugd ging zich verzetten tegen de politiek die door de Verenigde Staten in Vietnam gevoerd werd.

1.2 Nationaal

In naoorlogs Nederland werd de verzuiling van voor de oorlog weer hersteld. Door de welvaart en de komst van de verzorgingstaat (de bijstand, AOW waardoor mensen een sociaal vangnet kregen van de regering) werden de Nederlanders echter steeds individueler. Door betere scholing in verband met hogere eisen van de werkgever werden mensen zich meer bewust van hun ondergeschikte situatie. Het traditionele gezag van kerk en zuilen werd steeds meer ter discussie gesteld. Vanaf het begin van de jaren ’60 begon de verzuiling te vervagen. Het waren vooral de jongeren die dit veroorzaakten, want zij hadden immers niks meer te maken met deze verhoudingen van voor de oorlog.
Door de invoering van de anticonceptiepil konden vrouwen zelf beslissen of ze kinderen wilden hebben, en hun leven zelf inplannen. Voor die tijd was het vanzelfsprekend dat de man kostwinner was. De vrouw zorgde voor het huishouden en was de opvoedster van de kinderen
In Nederland werd in de tijd van de wederopbouw was het politieke systeem gesloten.
Beslissingen werden genomen door de politieke elite zonder dat hierover duidelijke uitleg aan de bevolking werd gegeven. Er werden steeds meer debatten van de Tweede Kamer uitgezonden, de politiek kwam echt in de huiskamer binnen. Burgers zagen hoe politiek Den Haag in elkaar stak. De kloof tussen de gezaghebbende elite en de burger werd steeds kleiner. Gezagsverhoudingen kwamen onder druk te staan, doordat de burgers ook de zwakke kanten van de politieke leiders zagen, die politieke leiders waren helemaal niet onfeilbaar zoals zij zich vroeger voordeden.

Deelconclusie:

De Verenigde Staten wisten de West-Europese landen op economische manier aan zich te binden. Maar doordat de Verenigde Staten oorlog ging voeren in bijvoorbeeld Korea en Vietnam, veranderde de houding ten opzichte van de Verenigde Staten. Vooral steeds meer jongeren gingen zich afvragen waaraan de Verenigde Staten het recht ontleenden om over anderen te mogen beslissen.
Mensen in Nederland kregen steeds hogere lonen en konden hierdoor ook steeds meer geld uitgeven. Bijvoorbeeld de televisie werd van dit geld gekocht. Op de televisie werden ook vaak tweede kamer debatten uitgezonden, hierdoor kwam de politiek in de huiskamer van het Nederlandse volk. De kloof tussen de gezaghebbende elite en burger werd hierdoor kleiner. Jongeren hadden niks te maken met de verhoudingen van voor de oorlog. Vanaf de jaren ’60 begon de vervuiling dan ook te vervagen. De antoconceptiepil werd ingevoerd en hierdoor kon de vrouw zelf beslissen of ze kinderen wilde krijgen of juist niet. De vrouw werd hierdoor een stuk onafhankelijker van de man.

Hoofdstuk 2

Wat is de provobeweging?

2.1 Definitie

Een definitie van de provobeweging is moeilijk te maken omdat het een heel diverse groep is met verschillende idealen. Toch staat er in ‘De stad in eigen hand’ (1992) van Virginie Mamadouh een definitie: “De algemene definitie kan in dit geval als volgt worden ingevuld: “Provo bestond uit een verzameling actievoerders (provo’s) die in de periode 1965-1967 vele activiteiten ontplooiden, gericht op het provoceren van het gezag in de stad, waarbij zij machtsverhoudingen en stadspolitiek ter discussie stelden”.” Zij voegt hier aan toe dat de Provo een stedelijke sociale beweging was.
De Provo was een beweging die opkwam voor de zwakkere mensen in de samenleving. De Provo vond dat veel dingen in de wereld oneerlijk verdeeld waren. De Provobeweging is ook meer een beweging waarbij er echt groepsverband aanwezig was. De beweging was ook alleen maar gericht op Amsterdam. Alle plannen van de Provo waren daarom ook alleen op Amsterdam gericht en niet op heel Nederland.

Deelconclusie:

De Provo was een groep actievoerders (provo’s) die in de jaren ’60 vele activiteiten organiseerden, gericht op het provoceren van het gezag in de stad, waarbij zij machtsverhoudingen en stadspolitiek ter discussie stelden.

Hoofdstuk 3

Hoe is de Provo ontstaan?

3.1 Kritiek op de maatschappij

In de jaren ’60 gingen de jongeren anders denken. Deze jongeren gingen anders denken dan dat hun ouders deden. Voor de jaren ’60 was het zo dat als kind opgroeide met het idee dat jij je vader zou achtervolgen. Je vader was boer, het was dan duidelijk dat jij ook boer zou worden. Ook al had je andere ideeën over jouw toekomst vrienden of muzieksmaak, jij zou nooit je vader of moeder tegenspreken.
In de jaren ’60 begon deze gewoonte te veranderen. Tussen de periode van kind zijn en de periode volwassenheid, kwam er een nieuwe periode. Je kon gaan studeren en je kreeg je eigen mening. Deze kon nu ook anders zijn dan de mening van je vader of moeder. Voor de jaren ’60 was dit uit den bozen als je een andere mening had.
Doordat deze nieuwe periode een gewoonte was geworden, konden de jongeren ook kritiek leveren. En de Provo was ontstaan uit kritiek op de gangbare maatschappelijke denkbeelden van de jaren ’60.

De vier echte oprichters van de Provobeweging waren Roel van Duijn, Robert Jasper Grootveld, Luud Schimmelpennink en Rob Stolk. Waarom de provo beweging ontstaan was, behandel ik in de deelvraag: “Wat beoogde de Provobeweging te bereiken?”.

Deelconclusie:

De Provobeweging is opgericht door jongeren die kritiek hadden op de gangbare maatschappelijke denkbeelden van de jaren ’60. Deze jongeren waren: Roel van Duijn, Robert Jasper Grootveld, Luud Schimmelpennink en Rob Stolk.

Hoofdstuk 4

Wat beoogde de Provobeweging te bereiken?

4.1 De Provo en het milieu

Op 12 juli 1965 komt het eerste nummer van het blad ‘PROVO’ uit. Roel van Duyn schreef in ‘Een inleiding tot Provocerend denken’, dat het doel van de Provo verzet tegen de maatschappij was. Dit verzet was voornamelijk gericht tegen de gevestigde orde en het gezag, dus ook tegen de politie want die verdedigde de gevestigde orde in de maatschappij. Voor de Provobeweging zelf betekende dit dat hun eigen organisatie ook zonder gezag moest functioneren. Hun ideeën anarchistisch van aard.
De Provo stond voor nog veel meer dingen dan alleen het verzetten tegen gezag. Je kunt de idealen van de Provo’s eigenlijk onderverdelen in vier categorieën.
De Provo was voor een beter milieu. Hij was heel erg milieuvriendelijk. De Provo was geen voorstander van de auto. De auto werd in de jaren na de Tweede Wereldoorlog steeds vaker gebruikt. En steeds vaker gezien als persoonlijk vervoersmiddel, ook voor de normale burger. De beweging zag de auto alleen maar als een monster dat benzine slurpt, veel geld kost en slecht was voor het milieu. De Provo was tegen kernenergie en tegen kolencentrales. Het kernafval blijft nog jarenlang radioactief en er bestaat een gevaar voor ontploffing van de centrale. Kolencentrales zijn slecht voor het milieu, want die vervuilen de lucht met CO2. De Provo wilde milieuvriendelijk energie opwekken en zich milieuvriendelijk verplaatsen. Hun ideeën hierover bespreek ik in de volgende deelvraag nog.

4.2 De Provo en geweld

De Provo zelf zei dat hij iets had tegen kapitalisme, communisme, fascisme, bureaucratie, professionalisme, dogmatisme en autoritarisme. Hieraan kun je ook weer zien dat de Provo tegen alles waren wat met gezag te maken had. De beweging was heel erg tegen het gebruik van geweld, en al helemaal tegen oorlog. Volgens hen werd geweld alleen maar gebruikt om een ander te overheersen. Daarom is oorlog de extreme vorm van geweld. En het enige doel van oorlog is om een ander volk te overheersen. De Provo wilde het liefst leven in een wereld vrij van geweld, en vrij van oorlogen. Er zijn nog twee punten waar de Provo tegen was. De Provo was tegen verheerlijking van geweld. Hij vond het bijvoorbeeld heel vreemd dat sommige mensen zeiden dat oorlog gevoerd werd om de vrede te handhaven. De Provobeweging wad ook tegen een autoritaire staat. Hierin heeft één groep of één partij de macht en het gezag in handen. En wij weten nu dat de Provo daar tegen was.

4.3 De Provo en de monarchie

De Provo was tegen de monarchie. Het Koningshuis had volgens hen te veel invloed in Nederland. Op politiek gebied bijvoorbeeld speelt de Koningin een belangrijke rol bij het samenstellen van de regering, omdat Zij de informateur en formateur benoemt. De Provo vond dat het Koningshuis privileges had in vergelijking met de normale Nederlandse burger. Zo betalen zij bijvoorbeeld geen belasting. De Provobeweging was het niet eens met troonsopvolging door erfgenamen van de Koning of de Koningin. Dit is volgens hen een voorbeeld van ongelijkheid op grond van erfelijkheid en niet op grond van gelijke geschiktheid. De enige oplossing voor gelijkheid onder alle burgers (ook het Koningshuis) was volgens de Provo’s, het afschaffen van de monarchie. Door van Nederland een te republiek te maken.

4.4 De Provo en de consumptiemaatschappij

Ten slotte was de Provo ook tegen de consumptiemaatschappij. Er heerste economische groei als gevolg van grotere industriële productie. De welvaart steeg, en mensen konden met hogere lonen consumptiegoederen kopen. De Provo was voor gemeenschappelijk eigendom en vond dat een overschot aan goederen gegeven moest worden aan mensen die dit echt nodig hadden. Hierom is de Provo ook een voorstander van ontwikkelingshulp. Goede voorbeelden van de consumentenmaatschappij, de ‘Verslaafde consument’, zijn de televisie en sigaretten. Want hier was de burger dagelijks mee bezig, hier was hij aan verslaafd!
Dit zijn de vier belangrijkste onderwerpen waar de Provo voor staat.
De Provo wilde op veel verschillende manieren naar zijn idealen streven. Dit deden zij bijvoorbeeld door ideeën te opperen dat het veilig op straat zou moeten zijn, dat alle leegstaande huizen in gebruik zouden moeten genomen worden, dat er seksuele vrijheid en onafhankelijkheid zou moeten zijn (voornamelijk voor vrouwen). De Provo wilde dat de luchtvervuiling zou verminderen.
De manier waarop de Provo deze ideeën in praktijk probeerde te brengen waren de ‘Witte plannen’. Voor ieder idee dat de Provo had kwam wel een wit plan uit. Wat een wit plan precies was, en welke witte plannen er allemaal waren vertel ik in de deelvraag “Hoe wilden de Provo’s hun doel(en) bereiken?”

Deelconclusie:

Roel van Duyn schreef in 1965 dat het doel van de provo was om zich te verzetten tegen de maatschappij. De provo’s waren voor een beter milieu, tegen het gebruik van geweld, tegen de monarchie en tegen de consumptiemaatschappij. De manier waarop de provo deze ideeën probeerde te verwerkelijken, was met behulp van de ‘Witte Plannen’.

Hoofdstuk 5

Hoe wilden de Provo’s hun doel(en) bereiken?

5.1 De ‘Witte Plannen’

De manier waarop de Provo’s hun ideeën probeerden uit te voeren was met behulp van ‘Witte plannen’. Er zijn talloze ‘Witte plannen’ ontworpen. De kleur wit werd gekozen, omdat de Provo’s zeiden dat wit stond voor: ‘Onschuld’,’Geweldloos verzet’ en ‘Vrede’. Dit zijn ook de idealen die de Provo nastreefde.
In dit hoofdstuk ga ik alle ‘Witte plannen’ van de Provo’s introduceren. Over het ene plan is meer te vertellen dan het ander. Dit komt bijvoorbeeld doordat het ene plan beter uitgevoerd kon worden en het andere. Hierover is meer informatie te vinden. Ik zal alle plannen beschrijven, maar op sommige dieper ingaan.
Het meest bekende ‘Witte Plan’ wat de Provo’s hebben ontworpen, is het ‘Witte fietsen plan’. Er zijn twee verschillende soorten. Één dateert uit juli 1965 en het andere dateert uit augustus 1965. Het idee is dat overal in Amsterdam witte fietsen zonder slot komen te staan, zodat iedereen die maar wil een fiets kan pakken. Hierdoor kun je alle kleine afstanden op de ‘Witte Fiets’ afleggen. En geen gebruik maken van vervuilend vervoer als het ‘auto-monster’. Omdat de binnenstad dan autovrij zal zijn, zullen de straten weer veilig zijn om op te spelen. En uiteindelijk zul je dan ook minder luchtvervuiling krijgen.
Op 28 juli 1965, bij het Lieverdje op het Spui te Amsterdam, schilderden de Provo’s de eerste fiets wit. Het ‘Lieverdje’ is een beeld van een kleine jongen. Maar wat het beeldje zo bijzonder maakt, is omdat het beeld gefinancierd was door de sigarettenfabrikant ‘Hunter’. Dat beeldje staat voor, ik citeer de journalist H. Knap die zich ingezet heeft voor de totstandkoming ervan. “Het is een symbool van de jeugd die zijn hele leven nog voor zich heeft”. Maar voor de Provo’s was dit natuurlijk weer een doorn in het oog. Dit symboliseert volgens hen eigenlijk de verslaafde consument van morgen. De Provo had de kleine jongen uitgekozen als verzamelplaats voor de Provo’s.
De politie, die niet de beste vriend van de Provo’s was. Nam de fiets in beslag en arresteerde enkele Provo’s, met als reden dat er geen slot op de fiets zat. Dit is natuurlijk niet de echte reden waarom de politie de Provo’s oppakte. Ik denk dat de politie helemaal niet wist hoe ze op dit soort acties moesten reageren. De politie wilde helemaal niet dat er een verzet zou komen net nu het economisch zo goed ging met Nederland.
Het tweede ‘Witte Fietsenplan’ (augustus 1965) was bedacht door Luud Schimmelpennink. Het idee achter dit plan was ook om het particuliere autoverkeer te verminderen. Luud Schimmelpennink kwam met ideeën zoals meer openbaar vervoer, twintigduizend gratis witte fietsen, en het idee van de ‘Witkar’. Deze semi-elektrische auto had dezelfde opzet als het ‘Witte Fietsenplan’. Overal in Amsterdam zouden ‘Witkar Stations’ opgericht worden. En iedereen kon van deze gratis, milieuvriendelijke auto gebruik maken. Als zodat de binnenstad van Amsterdam uiteindelijk vrij zou zijn van al het andere autoverkeer.
Één van de redenen waarom de provo’s een verbod op autoverkeer in de binnenstad van Amsterdam wilden hebben is omdat veel mensen slachtoffer werden van verkeersongelukken.
Het ‘Witte lijkenplan’ bevatte een alternatieve straf voor diegenen die iemand gedood hadden in het verkeer. De zogenaamde ‘verkeersmoordenaars’ moesten met een beitel in het wegdek de silhouet van het slachtoffer uithollen. Dit drie centimeter diepe gat moesten zij dan vullen met witte specie. Zodat er voortaan een wit uitgehold silhouet op het wegdek te zien was. Hierdoor zouden mensen beter opletten in het verkeer omdat ze vaak geconfronteerd werden met de verkeersslachtoffers. Tevens moesten de ‘verkeersmoordenaars’ betalen voor een witte begrafenis van het slachtoffer.
Tegen de luchtvervuiling die voor een groot deel komt door de industrie, kwam de Provo met het ‘Witte Schoorstenenplan’. Er zou een heffing komen op de ‘viezigheid’ die de industrie uitstoot. Die heffing bracht natuurlijk weer geld op, en dat geld zou dan weer geïnvesteerd worden in schoon vervoer.
Het ‘Witte Huizenplan’ moest de oplossing bieden voor de woningnood. Hierin werd gezegd dat de leegstaande panden, in Amsterdam, in gebruik genomen moesten worden. Op het plaatje zie je het Koninklijk Paleis. De Provo vond dat dit ook te vaak leeg stond, daarom zou met het ‘Witte Huizenplan’ ook het Koninklijk Paleis in gebruik genomen moest worden.
Het ‘Witte vuilnisbakkenplan’ was bedoeld voor onbehuisden. Hiermee moest de woningnood van jonge gezinnen bestreden worden met tot wieg omgebouwde vuilnisbakken.
Het ‘Witte kippenplan van de vereniging Vrienden van de politie’ moest de politie veranderen in vriendelijke en behulpzame sociaal-werkers.
Het ‘Witte Wijvenplan’ was voor geboorteregeling en voor vrije liefde, inclusief de vrouwen.
Het ‘Witte Ambtenarenplan’ was een aanzet tot het opblazen van het bevolkingsregister.
Het ‘Witte Kinderenplan’ was een kinderopvang waar de kinderen mochten doen wat zij wilden. Er zou een straat in Amsterdam zijn waar al die kinderen opgevangen werden. En al deze kinderen mochten zelf bepalen wat zij wilden doen.
In het ‘Witte Bedjesplan’ werd de toren van de Nederlandse Bank, in Amsterdam, in gebruik genomen als nieuwe huis voor het Binnen Gasthuis.

5.2 De rookbom

De ‘Witte Plannen’ waren niet de enige manier voor de Provo om zijn doelen te bereiken.
Op 10 maart 1966, trouwden Prinses Beatrix met de Duitse Prins Claus. De Provo was tegen de monarchie en vond dat hij hier iets aan moest doen. Toen de trouwstoet met de gouden koets in de Raadhuisstraat te Amsterdam reed, stonden de Jaap Zander en Lia Zander langs de weg te kijken. Lia had een handtasje vol met ‘rookpoeder’. Jaap drukte een aangestoken sigaret in het handtasje, waarna Lia het tasje naar de koets probeerde te gooien.
De grote rookwolk die het handtasje had veroorzaakt was wereldwijd te zien. In kranten, op de radio en op de televisie was de Provo het onderwerp waar iedereen het over had.

Deelconclusie:

De provo probeert om met behulp van ‘Witte Plannen’ zijn ideeën te verwerkelijken. Er zijn vele plannen bedacht door de Provo. Veel van deze plannen zijn helemaal niet uitgevoerd maar het ‘Witte Fietsenplan’ wel. Er zijn twee verschillende versies van het ‘Witte Fietsenplan’. Het eerste plan was echt bedoeld om gratis ‘Witte Fietsen’ in Amsterdam te zetten, waardoor de mensen zich op de fiets zouden verplaatsen in plaats van met het ‘auto-monster’. Het tweede plan was veel gecompliceerder. Luud Schimmelppennink wilde dat er meer openbaar vervoer zou komen, er 20.000 ‘witte fietsen’ in Amsterdam kwamen te staan en hij had het idee van de ‘Witkar’. Overal in Amsterdam zouden stations zijn waar je de semi-elektrische auto kon ophalen om te gebruiken.
Er zijn door de Provo nog talloze ‘Witte Plannen’ ontworpen maar deze zijn niet gerealiseerd.
De Provobeweging heeft gezorgd voor een grote rookbom bij het huwelijk van Prinses Beatrix en Prins Claus. Hierdoor was de Provo voor een korte tijd het middelpunt van de aandacht in de wereld.

Hoofdstuk 6

Heeft de provo zijn doel bereikt?

6.1 De Provo heeft zijn doel niet bereikt

De Provo heeft officieel maar twee jaar bestaan. Maar in deze twee jaar zijn er heel wat dingen gebeurd. Waarom was de provo opgericht? (één van de doelen van de provo was om zich te verzetten tegen het gezag). De provo wilde vooral de maatschappij van de jaren ’60 maar ook van de tijd daarvoor aan de kaak stellen. Was die economische groei nou wel goed? Waren de Verenigde Staten ethisch wel goed bezig? Dit waren vragen die de provo probeerde uit te lokken. Maar heeft de provo de plannen kunnen realiseren?
Enerzijds kun je stellen dat de Provo veel plannen heeft voorgesteld. Al die ‘Witte plannen’ die de provo probeerde door te voeren. Hiervan is uiteindelijk maar een enkel plan reëel uitgevoerd. De ‘Witte Fiets’ is geen succes geworden. Het idee werd afgewezen in 1967 door de gemeenteraad van Amsterdam. Plannen als het ‘Witte Huizenplan’, het ‘Witte Lijkenplan’, het ‘Witte Schoorstenenplan’ en dergelijke witte plannen van de provo zijn niet tot stand gekomen. Geen een plan dat de Provo had is succesvol geweest. Hiermee kun je dus eigenlijk wel zeggen dat de provo zijn doel niet heeft bereikt.

6.2 De Provo heeft zijn doel wel bereikt

Anderzijds kun je zeggen dat de Provo zijn doel wel zeker heeft bereikt. De Provobeweging heeft gezorgd voor een grote schok in de maatschappij. De Provo probeerde om mensen te laten nadenken over hoe de maatschappij in elkaar zat, of het wel goed was wat er allemaal gebeurde. Zoals ik al zei: “De provo wilde vooral de maatschappij van de jaren ’60 maar ook van de tijd daarvoor aan de kaak te stellen”.
De Provo kwam elke week wel een paar keer in het nieuws. De beweging was iets nieuws in die tijd. De regering wist niet hoe ze op deze beweging moesten reageren. De provo had wel kritiek op de samenleving, de politici wisten dit ook, maar in feite deed de provo meestal niets fout. Natuurlijk zijn er wel incidenten geweest waarbij de Provo de wet aan het overtreden was, maar bij heel veel wat de provo deed is de wet niet overtreden maar werden er toch provo’s opgepakt. Bijvoorbeeld zijn enkele provo’s opgepakt met als reden dat er geen slot op de fiets zat.
Robert Jasper Grootveld, één van de oprichters van de Provobeweging, deelde in december 1961 affiches uit met daarop allemaal reclame voor sigarettenmerken. Op deze affiches had hij van tevoren een grote letter ‘k’ gezet. Deze ‘k’ stond voor ‘kanker’. Omdat hij deze affiches uitdeelde werd hij gearresteerd en gevangen genomen.
Eigenlijk heeft Robert Jasper Grootveld niks fout gedaan, maar omdat het ‘gezag’ niet wist wat ze met dit soort kritiek en verzet aan moesten, werd hij maar gevangen genomen.
Met dit soort acties probeerde de Provo de aandacht te krijgen. En kreeg ook de aandacht van de media. Hierdoor kreeg de provo een grote groep jongeren die de provo steunde, een achterban voor de provo. Deze jongeren zijn allemaal anders gaan denken door de provo. Ook al dachten deze mensen anders voordat de provo ontstaan was, zij vonden blijkbaar wel dat de provo ergens gelijk had.

Deelconclusie:

Enerzijds kun je stellen dat de Provo zijn doel niet bereikt heeft. Plannen die de beweging had, zijn niet gerealiseerd. Anderzijds kun je zeggen dat de plannen niet gerealiseerd zijn maar de Provo heeft wel gezorgd voor een grote schok in de maatschappij. Mensen gingen op een andere manier naar de samenleving kijken vanwege de Provo. De Provobeweging was één van de sociale bewegingen die veranderingen in de maatschappij van de jaren ’60 in gang heeft gezet.

Hoofdstuk 7

Werken de ideeën van de provobeweging nog door in de hedendaagse maatschappij?

7.1 De ‘Witte Fiets’

Meer dan drieënveertig jaar geleden werd de provobeweging opgericht. Deze beweging heeft veel betekend voor Nederland in de jaren ’60. De ideeën die de provo toendertijd had, pasten niet zo goed in maatschappij van toen. Zijn er misschien nu, drieënveertig jaar later, nog steeds ideeën die doorwerken in de huidige maatschappij? Zijn er misschien weer ideeën tot stand gebracht die eerder door de Provo bedacht zijn?
Het meest belangrijke idee van de provo wat in aangepaste vorm nog doorwerkt in de huidige maatschappij: het ‘Witte Fietsenplan’.
Anno 2008 is de luchtvervuiling een van de grootste problemen van de wereld. Vooral de het bestuur van steden hebben nu door gekregen dat er andere vervoersmiddelen nodig zijn dan de auto. Daarom hebben sommige steden het idee van de ‘Witte Fiets’ weer opnieuw geïntroduceerd. Dit plan wat in de tijd van de Provo niet is doorgegaan omdat de Amsterdamse gemeenteraad niks voor dit plan voelde, is zo gek nog niet. Als iedereen die zich in de stad verplaatst een fiets pakt in plaats van de auto! Dan pak je naast het probleem van de verkeersveiligheid, het actuele probleem van de luchtvervuiling door fijnstof ook gelijk aan. Steden als Brussel, Kopenhagen, Berlijn, Barcelona en Parijs zijn al begonnen met een nieuwe vorm van de ‘Witte Fiets’. Het enige wat veranderd is aan het idee van de provo is dat je nu een abonnement moet hebben op de fiets. Hij is dus niet meer gratis maar je moet een bepaald bedrag per maand betalen om de fiets te mogen gebruiken. Een ander aantrekkelijk aspect hiervan is dat dit veel goedkoper is dan het verplaatsten met de auto.
In de Veluwe is het sinds 1975 een gewoonte dat de ‘Witte Fietsen’ er staan. Er zijn op de Hoge Veluwe enkele depots met de fietsen, iedereen mag hier gratis gebruik van maken.

7.2 De millenniumdoelen

Ik zeg niet dat de Provo ervoor gezorgd hebben dat de aanpak van luchtvervuiling één van de millenniumdoelen is die in 2015 behaald moeten worden. Ik bedoel hiermee dat de problemen die de Provo aankaartte, nu weer een grote rol spelen in de Nederlandse Politiek.
De schaarste van grondstoffen als olie en kolen zorgt ervoor dat elektrische auto’s meer in de publiciteit komen te staan. Dit was het hele idee van de ‘Witkar’ van de Provo.
Deze grondstoffenschaarste heeft ook gevolgen voor de ideeën over het wel of niet gebruiken van kernenergie. Zeker na de kernramp van Tsjernobyl die het gevaar van kernenergie heeft bevestigd, werd kernenergie minder populair. Maar nu we tot het inzicht komen dat de fossiele brandstoffen bijna zijn uitgeput, speelt deze vraag weer een grote rol in de politiek. De Provo was tegen het gebruik van kernenergie en pleitte voor duurzame energie.
De ideeën van de Provo komen terug in meerdere millenniumdoelen. Hiermee bedoel ik niet dat de Provo de enige beweging is geweest die hier invloed op heeft gehad maar de Provo kaartte in de jaren ’60 al de ongelijkheid in de maatschappij aan. Zij zagen toen al dat de derdewereld landen geholpen moesten worden en dat man en vrouw gelijk behandeld moeten worden. Helaas is de Nederlandse vrouw in ieder geval in economisch opzicht nog steeds ondergeschikt aan de man.
Vroeger was het normaal dat het leger alleen ingezet werd om een ander volk te overheersen. De Provo vond het vreemd dat er oorlog gevoerd werd om de vrede in een gebied te behouden. Nu is het zo dat Nederlandse militairen voor de Verenigde Naties worden uitgezonden voor vredesmissies in conflictgebieden (Afghanistan en Joegoslavië).

Opmerkelijk is dat één van de thema’s die de Provo vroeger aankaartte nu door rechtse partijen wordt omarmd. De veiligheid op straat was vroeger een belangrijk punt voor de Provo en is een belangrijk punt voor rechtse partijen als de ‘Partij Voor de Vrijheid.

Deelconclusie:

Enkele ideeën van de Provo werken nog door in de huidige maatschappij. Het idee van de ‘Witte Fiets’ is aangepast en in enkele steden in gebruik genomen. Op de Hoge Veluwe is het originele plan van de Provo in gebruik.
Voor veel internationale problemen zijn er millenniumdoelen gemaakt. De ideeën van de Provo komen terug in deze doelen. Het is niet zo dat de Provobeweging de enige was die hier invloed op had, maar de Provo had in de jaren ’60 al door dat er oplossingen gevonden moesten worden voor deze problemen.
Interessant is het feit dat veiligheid op straat, een belangrijk punt van de Provo, nu juist door rechtse politieke partijen wordt omarmd. En dit allemaal terwijl de Provobeweging een linkse beweging was.

Conclusie
Welke invloed hadden de Provo’s tijdens de jaren ’60 van de 20e eeuw op de maatschappij, en zijn er tegenwoordig nog invloeden te zien? Dit was de vraag waar ik mij deze scriptie mee bezig hield. Wat kunnen we concluderen?

Wat waren de gangbare maatschappelijke denkbeelden in de jaren ’60 van de 20e eeuw? Na de Tweede Wereldoorlog wisten de Verenigde Staten de West-Europese landen op een economische manier aan zich te binden. Maar doordat de Verenigde Staten oorlog ging voeren in bijvoorbeeld Korea en Vietnam, veranderde de houding ten opzichte van de Verenigde Staten. Vooral steeds meer jongeren gingen zich afvragen waaraan de Verenigde Staten het recht ontleenden om over anderen te mogen beslissen. Op de televisie werden ook vaak tweede kamer debatten uitgezonden, hierdoor kwam de politiek in de huiskamer van het Nederlandse volk. De kloof tussen de gezaghebbende elite en burger werd hierdoor kleiner. Vanaf de jaren ’60 begon de vervuiling dan te vervagen. Doordat de anticonceptiepil werd ingevoerd kon de vrouw zelf beslissen of ze kinderen wilde krijgen of juist niet. De vrouw werd hierdoor een stuk onafhankelijker van de man.

Wat was de provobeweging?

De Provobewging was een groep actievoerders (provo’s) die in de jaren ’60 vele activiteiten organiseerden, gericht op het provoceren van het gezag in de stad, waarbij zij machtsverhoudingen en stadspolitiek ter discussie stelden.

Hoe is de provobeweging ontstaan?

De Provobeweging is opgericht door jongeren die kritiek hadden op de gangbare maatschappelijke denkbeelden van de jaren ’60. Deze jongeren waren: Roel van Duijn, Robert Jasper Grootveld, Luud Schimmelpennink en Rob Stolk.

Wat beoogde de provobeweging te bereiken?

Roel van Duyn schreef in 1965 dat het doel van de provo was om zich te verzetten tegen de maatschappij. De provo’s waren voor een beter milieu, tegen het gebruik van geweld, tegen de monarchie en tegen de consumptiemaatschappij. De manier waarop de provo deze ideeën probeerde te verwerkelijken, was met behulp van de ‘Witte Plannen’.

Hoe wilden de provo’s hun doel(en) bereiken?

De provo probeert om met behulp van ‘Witte Plannen’ zijn ideeën te verwerkelijken. Er zijn vele plannen bedacht door de Provo. Veel van deze plannen zijn helemaal niet uitgevoerd.
De Provobeweging heeft gezorgd voor een grote rookbom bij het huwelijk van Prinses Beatrix en Prins Claus. Hierdoor was de Provo voor een korte tijd het middelpunt van de aandacht in de wereld.

Hebben de provo’s hun doel bereikt?

Enerzijds kun je stellen dat de Provo zijn doel niet bereikt heeft. Plannen die de beweging had, zijn niet gerealiseerd. Anderzijds kun je zeggen dat de plannen niet gerealiseerd zijn maar de Provo heeft wel gezorgd voor een grote schok in de maatschappij. Mensen gingen op een andere manier naar de samenleving kijken vanwege de Provo. De Provobeweging was één van de sociale bewegingen die veranderingen in de maatschappij van de jaren ’60 in gang heeft gezet.

Enkele ideeën van de Provo werken nog door in de huidige maatschappij. Het idee van de ‘Witte Fiets’ is aangepast en in enkele steden in gebruik genomen.
Voor veel internationale problemen zijn er millenniumdoelen gemaakt. De ideeën van de Provo komen terug in deze doelen. Het is niet zo dat de Provobeweging de enige was die hier invloed op had, maar de Provo had in de jaren ’60 al door dat er oplossingen gevonden moesten worden voor deze problemen.
Interessant is het feit dat veiligheid op straat, een belangrijk punt van de Provo, nu juist door rechtse politieke partijen wordt omarmd. En dit allemaal terwijl de Provobeweging een linkse beweging was.

De Provo is niet succesvol geweest in het realiseren van zijn plannen, daar heeft de Provobeweging geen invloed mee gehad op de maatschappij. Het gaat erom dat de Provo het denken van sommige mensen, en dan vooral jongeren, drastisch heeft veranderd.
De Provobeweging is één van de sociale bewegingen uit de jaren ’60 die veranderingen in de maatschappij van de jaren ’60 in gang heeft gezet. Met behulp van de Provo zijn er veel dingen toen veranderd.

Bronnenlijst:

Berg, B & H van den (1987). Nederland in de jaren zestig. Rijswijk: Elmar B.V.
146 pagina’s.

Chronologie Provo 1965-1967. (z.d). Voor het laatst geraadpleegd op 11 december 2008
http://www.gramschap.nl/provo/chrono/provochronologie.html

Mamadouh, V (1992). De stad in eigen hand: Provo’s, kabouters en krakers als stedelijke sociale beweging. Amsterdam: Sua.
320 pagina’s.

Universiteit Leiden (2003). Nederlanders en hun gezagsdragers1950-1990: verzuiling, polarisatie en herwonnen consensus.

Roel van Duyn. (2008). Provo. De Geschiedenis van de provotarische beweging 1965-1967. Voor het laatst geraadpleegt op 11 december 2008, http://www.dbnl.org/tekst/duyn002prov01_01/index.htm

Weerlee, D. van (1966). Wat de provo’s willen. Amsterdam: De bezige bij.
39 pagina’s.