Jaren 60

Geschiedenis De bloei van de Amerikaanse muziek begon in de jaren50. Rock&Roll kwam hier tot zijn ontplooiing. In een mix van muziekstijlen in het zuiden van de VS ontstond een nieuwe muzieksoort. Er kwam meer emotie in de muziek en een sterkere beat in de muziek kwam en het geheel dansbaar door het ritmische karakter.Door de rhythm & blues muziek kwamen de blanke en zwarte muziek dichter tot elkaar. De ‘zwarte’ invloed op de rock & roll was vooral de energie, die nieuwe ritmes en de openheid in de teksten.Door de grote openheid in de teksten begon men in de muziek langzamerhand taboes als seks te doorbreken. Niet alleen omdat de muziek dansbaar was geworden straalde rock & roll seksualiteit uit maar ook omdat de teksten vaker over seks en aangrenzende onderwerpen ging. Op het eerste gezicht lijken de meeste teksten niet over seks te gaan maar bij betere bestudering van de teksten komen er vaak andere betekenissen naar boven. Rock&Roll is zelfs een benaming voor ‘geslachtsdaad’ in de VS. Ouders moesten maar niets van dit alles hebben, ze wilden liever dat hun kinderen netjes alle regels volgden. Het feit dat er over gesproken en gezongen werd verontruste de ouderen. Maar ook de zwarte invloed van de muziek werd als iets negatiefs gezien. Het was de muziek van de zwarte bevolking die nog steeds als minder beschouwd werd. Rock & roll werd door gezien als een minderwaardig soort muziek en een aanslag op de goede opvoeding waar de ouders in die tijd voor stonden. Aan het eind van de jaren ‘50 kwam het rock & roll tijdperk tot een eind. Door middel van de muziekstijl in die periode waren jongeren in staat geweest zich af te zetten tegen hun ouders. Dit gebeurde onder andere met de muziek van de Rolling Stones en The Doors.

Q65 Nederlandse band opgericht in 1965 en geinspireerd door wat er in Amerika aan de hand was maakte rauwe hit & blues. Met optredens in de kantines van vele scholen bouwden ze een goede lokale bekendheid op.

You\'re The Victor komt op 5 maart 1966 van niets op zestien in de Top 40. De single is meteen op en top Q65: de begeleiding is van een rauwe eenvoud, die je achteraf beluisterd alleen tegenkomt bij de obscuurste Amerikaanse garagebands uit die tijd. Onder leiding van Hans van Hemert wordt Revolution opgenomen. De LP wordt op een buitengewone manier gepromoot. De band gaat met een motorboot van de marine naar Engeland en vaart de Theems op. Na deze zegetocht keert het bootje terug naar Nederland waar de band op de pier van Scheveningen wordt onthaald door duizenden fans.

Q65 krijgt in 1967 als eerste Nederlandse band te maken met het toen nog repressieve soft-drugsbeleid. Jay Baar wordt gearresteerd omdat hij hash bij zich heeft, het jaar daarop is Peter Vink de pineut. In 1968 gaat de band kortstondig uit elkaar. Zanger Bieler gaat in dienst, Vink gaat bassen in de rockband Big Wheel. In 1969 komt Q65 weer bijeen en verschijnt de lp Revival. Net als op Revolution ligt op Revival sterk de nadruk op ongepolijste young man (rhythm &) blues.In juni 1970 staat de band nog op het Holland Pop Festival in Kralingen. Het Nederlandse woodstock.

Jimi Hendrix Hendrix werd in 1942 geboren als James, maar noemde zich daarna Jimi omdat hij dit interessanter vond. Hij was van gemengd Indiaanse (Cherokee) en zwarte oorsprong. Hij speelde aanvankelijk als backing-gitarist voor diverse popmusici en richtte in 1966 The Jimi Hendrix Experience op met drummer Mitch Mitchell en bassist Noel Redding. De ruige synthese tussen rhythm and blues en psychedelische rock sloeg direct aan en door de extravagante optredens, waarbij Hendrix de gitaar regelmatig met zijn tanden bespeelde en soms ritueel verbrandde. Al snel groeide de groep uit tot een sensatie. In 1969 trad Hendrix in een grotere bezetting op tijdens het Woodstockfestival, waar hij een befaamd geworden parodie van het Amerikaanse volkslied speelde als protest tegen de Amerikaanse Vietnampolitiek. Wat in die tijd een hele grote rol speelde. In 1970 richtte hij met Billy Cox (bas) en Buddy Miles (drums) de Band of Gypsys op. Kort daarop blies hij echter The Experience weer nieuw leven in, ditmaal samen met Mitchell en Cox. Enkele maanden later stierf hij aan een overdosis slaappillen. Hendrix was een vernieuwende en technisch zeer begaafde gitarist die, door vakkundig gebruik te maken van effectapparatuur, een gitaargeluid creëerde dat vele gitaristen na hem heeft geïnspireerd. Hij heeft veel artiesten in de periode na hem geïnspireerd.

Singer/songwriter Begin jaren‘60 was de jeugd geïnteresseerd in de ondergeschikte rechten van de zwarten en de oorlog in Vietnam. Hierdoor kwamen er meer zangers en tekstschrijvers naar voren. Het ging hierbij vooral om de teksten die vaak politiek getint waren. Zo zijn er vele liedjes uitgekomen over de oorlog in Vietnam en ongelijkheid. Meestal werd de tekst begeleid met gitaar dit was persoonlijk en makkelijker om eenvoudig de mensen te bereiken

Een van de bekendste zangers uit die tijd was Bob Dylan. Dylan werd in 1941 geboren in de Amerikaanse staat Minnesota. Op twaalfjarige leeftijd begint hij met het bespelen van een gitaar. Hij houdt zich bezig, met de op dat moment populaire rock & roll, maar raakt al snel geïnspireerd door Woody Guthry, een bekende folksinger. In 1961 vertrekt Dylan naar New York en speelt in vele coffeeshops zijn eigen nummers. In zijn nummers klinkt een uitgesproken mening door, over op dat moment maatschappelijke kwesties. Als Dylan in 1965 op het New-Port Folkfestival in New York tot opeens verschijnt met een elektrische gitaar en een complete band is dit tot grote ontzetting van het publiek. Tot dan toe traden vrijwel alle singer/songwriters op met slechts een akoestische gitaar en soms nog een mondharmonica. Een duidelijke protestsong van het album \'The Times They Are Changin’ is het nummer \'With God On Our Side\' dat hij samen met Joan Baez speelt.

Rond 1963 hadden veel singer/songwriters uit die tijd als onderwerp de oorlog in Vietnam. En streven naar hun idealen in de liedjes uit die tijd. Ook al worden er mensen wegens hun politieke mening verbannen uit tv-shows blijft de drang naar verbeteringen van de maatschappelijke situatie altijd bestaan.Als de oorlog in Vietnam is afgelopen blijft er weinig inspiratie over voor andere singer/songwriters. Een aantal artiesten, zoals Boudewijn de Groot, gaan meer schrijven over onderwerpen zoals liefde en vriendschap. Het genre wordt minder populair en verdwijnt naar de achtergrond.

Boudewijn de Groot Ook in Nederland komen er singer/songwriters op. De bekendste is toch wel Boudewijn de Groot. Hij wordt geboren op 20 mei 1944 in een Japans gevangenenkamp. Als hij 1 jaar oud is overlijdt zijn moeder en omdat zijn vader nog een jaar later terug gaat naar Indië wordt hij van zijn tweede tot zijn achtste jaar opgevoed door de tweelingzus van zijn vader, die hij tante Alie noemt. Op de middelbare school ontmoet Boudewijn Lennaert Nijgh. Samen schrijven ze hun eerste liedjes. Geinspirreerd door de Jacques Brel en John Coltrane. Op de filmacademie wordt hij ontdekt als artiest met de film ‘Feestje Bouwen’ Waarin hij zelf 2 nummers speelt. In 1965 breekt hij echt door met het liedje ‘Een meisje van 16’ wat een aantal weken in de hitparade blijft staan.

Na het succes van \'Een Meisje Van 16\' besluit hij prof te worden. Naar aanleiding van Bob Dylan en Donovan’s muziek neemt hij \'Welterusten Mijnheer de President\' op. Van dezelfde twee zangers verschijnen ook vertalingen op zijn eerste lp. In zijn succesvolle periode heeft Boudewijn de Groot verschillende nummers van buitenlandse artiesten gecoverd, onder andere ‘De eeuwige soldaat’ (van Donovan) en ‘Er komen andere tijden’. Dit laatste nummer coverde hij van Bob Dylan van wie het een titelnummer van zijn album was.

Boudewijn word in een korte tijd een populaire nederlandse zanger. In 1966 maakt hij zijn eerst professionele plaat. Die gaat over liefde en vriendschap. In 1967 word zijn grootste plaat uitgebracht. Met ’Land van Maas en Waal’. Boudewijn de Groot heeft zich al die tijd erg laten inspireren door buitenlandse artiesten. Hij heeft een aantal vertalingen en bewerkingen van buitenlandse artiesten opgenomen en hij werd een onderdeel van de jeugdcultuur.

Woodstock Van 15 tot en met 17 augustus 1969 werd in Bethel bij New York op het terrein van boer Max Yasgur het grootste muziekfestival in de Amerikaanse geschiedenis gehouden. Voor het festival begon waren er 186 duizend kaartjes verkocht. De organisatie verwachtte voor het festival maximaal 200 duizend mensen. Maar toen het festival begon en de mensen richting het terrein kwamen bleken er veel meer mensen te komen dan verwacht. Uiteindelijk waren er 500 duizend mensen aanwezig, omdat er zo’n grote toeloop was op het festival besloot de organisatie om de toegang vrij te geven in plaats van de 18 dollar die de mensen eerst moesten betalen voor hun kaartje. De camping bij het terrein was oorspronkelijk geschikt voor 100 duizend mensen maar werd uiteindelijk gebruikt, tezamen met de naaste omgeving, door alle bezoekers en de toegangswegen richting het festivalterrein waren tot parkeerplaatsen geworden. Er traden grote invloedrijke artiesten op zoals Jimi Hendrix, Bob Dylan, The Who, Joe Cocker, Janis Joplin en Santana. Maar eigenlijk ging het niet om de muziek maar om het vredig samenzijn met leeftijdsgenoten en met mensen die dezelfde ideeën hadden. Samen ‘stoned als een garnaal’ naar muziek luisteren onder het genot van verschillende soorten drugs. Ook al regende het er het grootste deel van de tijd, de mensen bleven vrolijk en er werd al gesproken van “The Woodstock community”.

Het Woodstockfestival heeft de hele muziek en jeugdcultuur in die tijd en nog tot ver daar na beïnvloed met hun “Three days of peace and music”. In Nederland werd een jaar later in Kralingen het Holland Pop Festival gehouden. Hier speelden bands al Pink Floyd en Golden Earring. Ook hier kwam de regen met bakken uit de lucht maar het publiek bleef er rustig onder. In dat zelfde jaar werd ook het nu nog steeds bestaande Pinkpop festival voor de eerste keer gehouden. Hier speelden minder grote bands en was er een iets minder recalcitrante cultuur. Het publiek zat rustig op een kleedje te genieten van de muziek en danste af en toe.

Vietnam Over de oorlog in Vietnam zijn natuurlijk veel liedjes geschreven, de bekendste is natuurlijk ‘Welterusten, mijnheer de president’, dit nummer is in de stijl van Dylan en is een aanklacht tegen de president van Amerika die zijn soldaten, tegen beter weten in volgens De Groot, laat vechten in Vietnam.

Met het lied “Welterusten, mijnheer de president” probeert de Groot met dit lied de mensen bewust te maken van de oorlog in Vietnam en de zinloosheid ervan. Hij heeft over de Vietnam-oorlog meerdere liedjes gemaakt. Zo heeft hij ook het lied ‘ Universal Soldier’ van Donovan bewerkt tot ‘ De eeuwige soldaat’ dat vertelt over de soldaten van alle legers die “vecht voor het communisme en voor de monarchie” en dankt dat hij de vrede kan bewaren. Maar hij is de schuld van de voortdurende oorlogen over de hele wereld.

Een plaatje dat het best valt te vergelijken met Welterusten mijnheer de president van Boudewijn de Groot en Lennaert Nijgh. Met een belangrijk verschil: dit nummer van Boris Vian dateert al uit 1954 en is gericht tegen de Franse president, die toen nog volop in de Vietnam-oorlog was verwikkeld. Le déserteur (vooral bekend in de uitvoering van Mouloudji) was jarenlang verboden op de Franse radio. Vertaler Ernst van Altena zorgde voor een de Nederlandse versie.

Boudewijn de Groot - Welterusten, mijnheer de president

Welterusten mijnheer de president
Mijnheer de president, welterusten. Slaap maar lekker in je mooie witte huis. Denk maar niet te veel aan al die verre kusten
waar uw jongens zitten, eenzaam, ver van thuis. Denk vooral niet aan die zesenveertig doden, die vergissing laatst met dat bombardement. En vergeet het vierde van die tien geboden
die u als goed christen zeker kent.

Denk maar niet aan al die jonge frontsoldaten
eenzaam stervend in de verre tropennacht. Laat die weke pacifistenkliek maar praten, mijnheer de president, slaap zacht.

Droom maar van de overwinning en de zege, droom maar van uw mooie vredesideaal
dat nog nooit door bloedig moorden is verkregen, droom maar dat het u wel lukken zal dit maal. Denk maar niet aan al die mensen die verrekken, hoeveel vrouwen, hoeveel kinderen zijn vermoord. Droom maar dat u aan het langste eind zult trekken
en geloof van al die tegenstand geen woord.

Bajonetten met bloedige gevesten
houden ver van hier op uw bevel de wacht
voor de glorie en de eer van het vrije westen. Mijnheer de president, slaap zacht.

Schrik maar niet te erg wanneer u in uw dromen
al die schuldeloze slachtoffers ziet staan
die daarginds bij het gevecht zijn omgekomen
en u vragen hoe lang dit nog zo moet gaan. En u zult toch ook zo langzaamaan wel weten
dat er mensen zijn die ziek zijn van geweld, die het bloed en de ellende niet vergeten
en voor wie nog steeds een mensenleven telt.

Droom maar niet te veel van al die dode mensen, droom maar fijn van overwinning en van macht. Denk maar niet aan al die vredeswensen. Mijnheer de president, slaap zacht.

De Groot probeert met dit lied de mensen bewust te maken van de oorlog in Vietnam en de zinloosheid ervan. Hij heeft over de Vietnam-oorlog meerdere liedjes gemaakt. Zo heeft hij ook het lied ‘ Universal Soldier’ van Donovan bewerkt tot ‘ De eeuwige soldaat’ dat vertelt over de soldaten van alle legers die “vecht voor het communisme en voor de monarchie” en dankt dat hij de vrede kan bewaren. Maar hij is de schuld van de voortdurende oorlogen over de hele wereld.

Kapitalisme In de jaren 60 ontstond er ook een stroming antikapitalisten. De jeugd uit die tijd had de oorlog nooit bewust meegemaakt en de wederopbouw was hun ook grotendeels ontgaan. Zij zagen voornamelijk de nadelen van het kapitalisme, men begon toen al door te hebben dat het allemaal steeds sneller moest en meer, meer meer. Het was, met name onder de hippies, erg in om underground te zijn, om jezelf buiten de maatschappij te sluiten. Voor hun hoefde bepaalde dingen niet zo. Ook de studenten uit die tijd hadden het niet zo voor met het kapitalisme, binnen deze groep was men sterk maatschappijkritisch en antikapitalistisch. Er was veel sympathie voor het marxisme en marxistische filosofen. De mensen voerde veel meer actie dan des-tijds de meer beschouwende \"existentialisten\" deden. Men was dol op actievoeren en demonstreren, zoals tegen de Vietnam-oorlog. Meestal had men lang haar, spijkerpak enz. (dit waren toch wel een soort image-builders). Het vervoermiddel was meestal een (oude) fiets. Vanuit het studentenprotest lopen er lijnen naar de provo’s, kabouter en Dolle Mina. De bijbehorende muziek is dikwijls de protestsong van bijv. Bob Dylan en Boudewijn de Groot.

Het bekendste liedje met een antikapitalistische inslag was toch wel \'Ben Ik Te Min\' van Armand. Dit liedje verhaalt over zijn haast onmogelijke liefde voor een rijkeluis dochter. Hij wijst in dit liedje op de materialistische houding van de maatschappij die alleen maar meer en meer wilt en uit is persoonlijk succes. Armand - Ben ik te min

Wil je blijven, okay
Het heeft toch geen enkele zin
Als je me maar niet ziet als het jochie met de rozen
Want dan stort je hele droomwereld in
Jij was, zoals ze dat noemen, het idealistische type
Maar daar heb je nu verrekte weinig meer van
Je bent nu net zo materialistisch als ik
Maar hoe wil je \'t, hoe wil je \'t in Godsnaam anders dan

Ben ik te min
Ben ik te min omdat je ouders meer poen hebben dan de mijne
Ben ik te min
Ben ik te min omdat je pa in een grotere kar rijdt dan de mijne

En toch wil je blijven
Maar je pa die wil het niet
Ik denk dat je beter kunt gaan
En je moeder, die doe je ook veel verdriet
Als je thuiskomt zal ze zeggen \"wat doe je me aan\" Jouw moeder die ik moest aanhoren met haar achterlijk gezwam
Over de studie van je broer
En dat je pa zo\'n succesvol zakenman was
Met andere woorden: wat ben jij een boer

Maar kijk uit, je bent het niet gewend
Om te vreten van de straat
Als je lichamelijk maar niet belangrijk vind
Want dat is het in feite niet waar het om gaat
En als je \'t aankunt, nou, kom dan gerust weer
En anders dan donder je maar op
Want het is echt niet dat ik niets om je geeft
Maar zo duw je je hoofd in een strop

Seksuele revolutie In de jaren 60 was ook de seksuele openheid een punt van discussie. Veel ouder vonden het niks en hadden er het liever niet over. Maar de jeugd vond het natuurlijk erg interessant en met de komst van de pil vrijde men er lekker op los. Ook in de muziek heeft men dit onderwerp veel verwerkt, impliciet of expliciet. Het begon al vroeg, in de jaren ’50 ten tijden van artiesten als Elvis en Chuck Berry. Een voorbeeld hiervan is het nummer ‘Work with me Annie’ van Hank Ballard and the Midnighters uit 1954. In dit nummer wordt de geslachtsdaad onder woorden gebracht;

Work with me Annie, Let’s get it while the getting is good, Annie, please don’t cheat
Give me all my meat

In een gekuiste versie die ook geschikt werd geacht voor andere doelgroepen werd het uiteindelijk;

Dance with me Henry, Let’s dance while the music rolls on

De Actiegroep Dolle mina laat op ludieke wijze zien dat vrouwen zelf meer willen beslissen over seksuele zaken
Later in de jaren ’60 kwam er meer openheid en werd er in teksten ook duidelijker over gesproken. Hierbij werd vooral de kerk, die natuurlijk erg tegen de opkomende openheid over het bedrijven van de liefde was en die steeds meer te maken had met ontkerkelijking, vaak met spot behandeld. Boudewijn de Groot - Sexuele Voorlichting

De avond daarna dan komt de pastoor
die eens met ons gaat praten. Hij vindt het kan er nog wel mee door, maar hou het in de gaten. Want ook voor hem is het moeilijk, want vroeger was het verfoeilijk. Maar nu moet er water in de wijn, nu moet hij voor gaan lichten. Maar voor een pastoor zal dat moeilijk zijn, zo\'n zaak te gaan belichten.

De humanist heeft de volgende beurt, die zegt zelfs vieze woorden, zodat heel Holland zachtjes kleurt, want zulks is erger dan moorden. Maar hij heeft toch iets eerlijkers, hij zegt: er is niets heerlijkers. We komen er doodgewoon rond voor uit, dat mag zo vreemd niet heten. En zelfs moet de allerjongste spruit
elk detail reeds weten.

De sexuele voorlichting
dat is een zeer gewichtig ding...

En zoals hij in een ander liedje de dominee beschuldigde van overspel;

De dominee van Amersfoort
die heeft zijn eerste vrouw vermoord, de tweede heeft hij ook gekeeld
en de derde heeft zich dood verveeld. Alleen met nummer vier
ging het van tierelierelier. Fabriapadapadapam.

De dominee en nummer vier
hebben geweldig veel plezier
Hun leven is alleen maar pret, ze liggen dag en nacht in bed. Behalve een dag per week, dan houdt de dominee zijn preek. Fabriapadapadapam.

Invloed Hoewel de stroming van het jongerenprotest in werkelijkheid minder groot was dan die leek, namen de meeste wel enkele kenmerken van zo\'n stroming over, zoals lang haar of een vetkuif. Zo ging het ook met de muziek. Veel mensen vonden Dylan wel leuk en zijn teksten ook maar zij behoorden niet tot de protestbeweging die was ontstaan.

De invloed van buitenlandse politieke onderwerpen in de Nederlandse protestmuziek was groot. De meeste van deze liederen zijn overgenomen uit het Engels en gaan vaak over de politieke problemen die in Amerika leefden. Met name Bob Dylan heeft veel invloed gehad, vooral doordat Boudewijn de Groot, toch wel Nederlands bekendste artiest op dit gebied, hem vaak als inspiratiebron gebruikt. Ook enkele minder populairdere artiesten haalden hun inspiratie uit Amerika maar waren minder populair. Voorafgaand De sixties was een periode met veel gebeurtenissen. Ook in de politiek speelde zich veel af. Ook de Nederlandse denkbeelden onder jongeren werden sterk beïnvloed door de politieke beslissingen en gebeurtenissen die in de VS werden genomen en gebeurden.

Dat de jongeren zich in de jaren zestig zich voor het eerst met de politiek gingen bemoeien was vreemd te noemen. Tot daarvoor had geen enkele jongere ooit omgekeken naar de Nederlandse Staten-Generaal. Laat staan naar de buitenlandse politiek. De jongeren stonden vooraan in de rij met hun ideeën rond de politiek. Iets wat in de jaren zestig zoals bekend voor heel veel opschudding, demonstraties en grote rellen zorgde. Over dat later meer. Eerst even wat over hoe het nou kan komen dat jongeren zich opeens gaan bemoeien met de politiek en wat de achterliggende redenen daarvan kunnen zijn. De Verandering In Nederland nam de invloed van de zuilen, de verschillende politieke partijen, in snel tempo af. De kerken liepen ook leeg en jeugdbewegingen net als politieke partijen verloren grote populariteit bij de jongeren. In Nederland wist men tot 1966 ook niet waar de jongeren op stemden. Pas in dat jaar publiceerde het blad Revu voor het eerst een verkiezingsonderzoek waar ook jongeren bij betroken waren. Maar het moest nog een jaar duren voordat de jongeren door de Amsterdamse Universiteit de jongeren apart ondervraagden. Daaruit bleek dat stemgedrag weinig verklaring bood voor het jeugdverzet van de zestiger jaren. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat de ideeën van jongeren niet \'links\' waren of niet minstens auto-autoritair, maar de manier waarop de jongeren naar de politiek keek kwam voornamelijk neer op wantrouwen tegen de politieke machthebbers en de wereld van de volwassenen. Jongeren hadden dus geen voorkeur voor voor een politieke partij: eerder overheerste het gevoel dat ze door politici en ouderen gemanipuleerd en onder controle gehouden werden. Politieke partijen werden in de tijd door de jongeren gezien als een pot nat. PSP en D66 kregen wel aandacht omdat deze partijen nieuw waren en daardoor meer onder de aandacht.

In de jaren‘60 mengde zich voor het eerst in de geschiedenis jongeren in de politiek. Politiek was dus niet langer het domein van oude mannetjes in duffe pakken, politiek werd iets van jezelf. De verschillen in bewegingsvrijheid en smaak tussen de verschillende groepen jongeren viel grotendeels weg of werd als minder belangrijk gezien. Nu telde het belang voor de jongeren in het algemeen. \'We want the world and we want it now\' zong Jim Morrison niet voor niets.

Vietnam De oorlog in Vietnam van de Amerikanen en daarmee de oorlogspolitiek die daar onomstreden aan verbonden zat verliep heel wat minder onopgemerkt. Iedereen kon via de TV zien hoe de Verenigde Staten, het land die ons van de gehate Duitsers had bevrijd, nu tussen 1966 en 1968 meer bommen afwierpen boven Vietnam dan in de gehele Tweede Wereldoorlog. \'Bombardeer ze terug naar het stenen tijdperk\' was het motto van de Yankees, en geen oorlog was zo op vernietiging van de burgerbevolking gericht als deze. Fragmentatiebommen werden gebruikt om zoveel mogelijk schade aan te richten. Toen de Vietnamezen met rontgenapparaten alle stukjes uit de lichamen hadden gepeuterd werden fragmentatiebommen met hardplastic schroot gevuld, wat met rontgen natuurlijk niet te zien is. Napalm, Agent Orange en ontbladeringsmiddelen, we kennen ze allemaal. De gevolgen zijn nu nog zichtbaar in Vietnam door mismaakte kinderen. Niets bleef de Vietnamezen bespaard en we zaten er bovenop. In augustus 1965 keek de hele wereld via de TV naar de opdracht \'Search & Destroy\', wat neerkwam op het plat massaal platbranden van dorpen alleen maar om de eenheden van het bevrijdingsfront uit te schakelen.

Verzet tegen de oorlog in Vietnam kwam in Nederland het eerst van de actiegrop Ban de Bom, die naam had gemaakt met protesten tegen de Nato-Taptoe in 1963. Gesteund door een klein aantal professoren en uitgevoerd door studenten werd de kreet \'Johnson Moordenaar\' nog als belediging gezien van een bevriend staatshoofd, hier stond een gevangenis straf op van maximaal 6 jaar en 600 gulden boette. Maar er kwam verandering, de politiek die de Verenigde Staten voerde had invloed in de Nederlandse samenleving. Want toen op 21 oktober 1967 de Groningse rechter Delfgaauw besloot dat, gemeten naar de maatstaven van Neurenberg en Tokio, Johnson, zijn naaste medewerkers en generaals oorlogsmisdadigers waren. Er volgde een onderzoek, en het resultaat was dat voortaan iedereen het Amerikaanse staatshoofd straffeloos oorlogsmisdadiger kon noemen. De Amsterdamse studentenverenigingen drukten meteen posters met de uitspraak van rechter Delfgaauw erop, de tekst werd vrij klein gedrukt maar de twee woorden Johnson en Oorlogsmisdadiger werden gedrukt met een letterhoogte van 20 centimeter. Hoewel eerst nog studenten werden gearresteerd die dat affiche verspreidden of ophingen werd na 1969 van vervolging afgezien. Studenten voelen zich dus jonge volwassenen en wilden hun stem laten horen. Zij kregen goed onderwijs en waren meer geïnteresseerd in de politiek dan hun ouders toen zij dezelfde leeftijd hadden. Zij voelden zich als jonge volwassenen die de wereld konden veranderen en vonden dat er naar hen geluisterd moest worden. Als je dus alleen maar kijkt naar de Vietnam-oorlog was de invloed op de Nederlandse samenleving heel erg groot. Maar er was meer aan de hand in de wereldpolitiek wat zijn invloed had op de Nederlandse jongeren.

USA contra USSR Wij waren als Nederland niet direct betrokken met de koude oorlog maar hadden wel te lijden van de eventuele gevolgen als de slapende Koude Oorlog opeens zou ontwaken door een conflict. Dat het nooit tot een echte oorlog is gekomen is eigenlijk een wonder, er waren genoeg aanleidingen die voor een van de twee partijen teveel had kunnen zijn.

Tijdens de blokkade van Cuba stonden de wapens tijdens dat conflict op scherp en dat brengt mij meteen bij de \'kern\' van de Koude Oorlog, datgene waar het in Nederland allemaal om draaiden. De grote wapenwedloop en de run op kernwapens van beide landen waren een doorn in het oog van de Nederlanders, en dan vooral van de jongeren die duidelijk hun mening uitten. Grote demonstraties tegen de raketten en kernwapens waren een vaak gezien beeld op in de Nederlandse media. Aan het einde van de jaren zestig veranderde het beeld wel enigszins toen in 1968 het non-proliferatieverdrag gesloten werd dat moest verhinderen dat andere staten toegang zouden krijgen tot de technologie die nodig is om kernwapens te maken. Het was praktisch helemaal afgelopen toen Nixon en Brezjnev het SALT-verdrag sloten.

De invloed die de politiek had op de Nederlandse denkbeelden van die tijd is dus groot te noemen. Iedereen kent de grote demonstraties en rellen uit de jaren zestig tegen de politieke plannen. Bijna op elk besluit dat genomen werd kwamen wel reacties. Dat verschilde ook per groep, over die verschillende groepen straks meer!

Nozems In de vijftiger en zestiger jaren maakte Nederland kennis met een nieuw fenomeen. Er deden zich voor het eerst rellen voor met jongeren. Deze ontevredenheden kondigden een omslag aan in het bestaan van de naoorlogse jeugd. Een omslag waarvan de nozem het symbool werd. Voor het eerst nam de jeugd bezit van de openbare ruimte en daagde zij openlijk het gezag uit. Jongeren scheurden met brommers, leren jassen, een sigaret in de mondhoek en een transistorradio waaruit rock \'n\' roll klonk, op straathoeken en stadspleinen. Ze hadden genoeg van de toen heersende sfeer en het iedereen-kent-iedereen-gevoel. Ze wilden zich helemaal niet meer binden aan een jeugdbeweging, politieke partij of kerk. Ze waren op zoek naar vrijheid en de nieuwe mogelijkheden die de opkomende consumptiemaatschappij hun bood.Dat dit niet zonder slag of stoot zou gaan, namen ze voor lief en was eigenlijk niet te vermijden. Er verschenen dan ook geregeld overspannen berichten in kranten en tijdschriften. Braaf Nederland stond aan de vooravond van grote veranderingen. De sporen daarvan zijn nu nog steeds zichtbaar.

Nederlands-Onderdaan-Zonder-Enig-Moraal. Een naam die vaak met enige afschuw werd uitgesproken, zeker door de oudere en vaak dus ook machthebbende generatie. De nozems waren jongeren In \'55 verschenen in Vrij Nederland 3 bekende artikelen van Jan Vrijman over de nozems van de Nieuwendijk in Amsterdam.

Dit was de bekendste verzamelplek en \'s avonds een druk uitgaanskwartier. Het woord nozem kreeg door zijn reportages een grote bekendheid. Het \'nozemdom\' in Amsterdam bleef echter niet tot de Nieuwendijk beperkt. Overal in de stad vormden cafetaria\'s en cafe\'s hun bases. Met de regelmaat van het politierapport verschenen in de kranten berichten over deze \'weerspannige opgeschoten jongeren\', die door de politie met de gummiknuppel verwijderd moeten worden.

Pleiners en Dijkers Rond 1960 vormde zich op het Leidseplein de \'culturele variant\' van deze nozems, de \'pleiners\' geheten. Ze kozen cafe Reijnders als haar voornaamste trefpunt. Reclame, fotografie, mode, kunst en ook bijvoorbeeld journalistiek boden deze jongeren goede mogelijkheden om zich zelf te ontplooien. Nog jongere mensen (waar je misschien nog beter van kinderen kan spreken), die praktisch allemaal nog op de middelbare school zaten verzamelde zich in de poffertjeskraam op de hoek van de Weteringschans en de Vijzelgracht. Amsterdam werd wederom opgeschrikt toen de politie bekendmaakte dat de Leidsepleinjeugd, maar vooral de \'poffertjeskraamgroep\' een enorm aantal winkeldiefstallen had gepleegd. Het was het begin van de welvaartsmaatschappij. De jongeren wilden meer dan dat ze geld hadden, en de ouders konden steeds maar het zakgeld verhogen.

Die verhoging liep sterk achter op de behoeftes van de jongeren wat zoals verwacht natuurlijk nogal eens tot conflicten leidde. Verder was er de behoefte aan een \'kick\', vaak werd het geld dan ook besteed aan geestverruimende middelen, die erg ‘in’ waren op dat moment: marihuana en natuurlijk LSD oftewel “Acid” Inderdaad, dat spulletje waar ook die vier jongens uit Liverpool mee experimenteerden. En er ook nummers over schreven. “Lucy in the Sky with Diamonds” In die tijd werd er veel met drugs geëxperimenteerd. Grote hoeveelheden LSD kwamen onder de mens. Omdat het middel nog niet bestond en dus nog niet verboden was werd het voor een korte tijd intensief gebruikt door veel mensen die toe waren aan een andere blik op de wereld.

De jongeren die de Nieuwendijk als voornaamste trefpunt hadden, werden nu de \'dijkers\' genoemd. De overkoepelende naam zoals de gewone burger en de kranten deze beide groepen noemden, bleef \'nozem\'. Zwart-wit gezien, waren dit de verschillen tussen deze groepen: de pleiners waren artistiek (of probeerden dat te zijn), hielden van filosoferen en over kunst praten. Ze waren redelijk goed opgeleid, stelden zichzelf graag buiten de maatschappij en waren anti-autoriteit. Ze droegen vaak \'bordeelsluipers\' (dat zijn suede schoenen), luisterden naar jazz, later ook beatmuziek. Ze reden bij voorkeur op een Puch (of Tomos), deze brommer wordt den nu vaak nog steeds gezien als hét symbool van de vrijgevochten jaren \'60 jeugd. De dijkers hielden van rock \'n\' roll muziek, hadden vetkuiven, droegen puntschoenen, witte t-shirts en al dan niet een colbert of leren jasje. Ze waren wat lager geschoold dan de pleiners. Ze reden vooral op opgevoerde \'buikschuivers\' van allerlei verschillende fabrikanten, zoals DKW, Royal Nord, Eysink, Kreidler, en Zundapp. Een overeenkomst met de pleiners was hun hekel aan (geuniformeerd) gezag. Het was vooral deze groep, die rond 1960 de problemen op de Dam veroorzaakte. Al met al baarde deze \'nozems\' de samenleving zorgen. Waar moest het naar toe met het \'keurige\' en gezagsgetrouwe Nederland? Er vonden diverse studies plaats.

Halverwege de jaren \'60 vervaagde langzaam de tegenstrijdigheid. Pleiners en dijkers vonden elkaar in een algemene vorm van opstandigheid. Er was geen behoefte meer om op elkaar te meppen of zelfs te schelden. Gezamelijk werden beat concerten bezocht. Een bekende uitgaansgelegenheid was de dancing \'Las Vegas\' op de Korte Nieuwendijk. Hier speelden de Outsiders en Short 66 geregeld.

Wally Tax (zanger van de Outsiders) zegt over deze periode in de Panorama van 18 februari 1967 het volgende: \"Wij wilden nergens bijhoren, we dachten allemaal hetzelfde, over alle mogelijke dingen. Wij waren allemaal wat men noemde: pleinjeugd. Goed bekent met het Leidseplein en omstreken. En langharig. Ook toen al. Waarom? Gewoon omdat we dat fijn vonden. Je moet toch de aandacht trekken? Je had toen de pleiners en de dijkers, de lui van de Nieuwendijk. Dat was water en vuur. Nou is dat allemaal afgestapt, door elkaar gelopen. Nou kan je praten over pleikers en dijners, en het stelt niks meer voor\". Het was duidelijk, de strijd was beslecht en onbeslist geëindigd. Een nieuwe jongerenbeweging zou zich doen gelden: de Provo\'s. Deze kwam deels voort uit de pleiners en zou nog jaren, o.a. met \'happenings\', tegen de heilige huisjes in Nederland schoppen, alvorens dood te bloeden. Het duurde tot de kraak -en punktijd, tot er weer een opleving van tegendraads jongerenprotest kwam.

Provo\'s Het ontstaan van Provo is te danken aan een ontmoeting tussen de ‘anti-rookmagiër’ Robert Jasper Grootveld en de anarchist Roel van Duijn. Grootveld was een glazenwasser toen hij zich bezig ging houden met antireclame en de opbouw van een tegencultuur tegen de consumptiemaatschappij. Vanaf 1961 sierde hij de sigarettenadvertentie met een grote ‘K’ voor kanker. De verslaving aan een sigaret gebruikte Grootveld als symbool van de verslaving van de moderne consument. Hij werd in december 1961 ook gearresteerd vanwege het bekladden van de advertenties en belandde in de gevangenis. Na zijn vrijlating kreeg hij een pand tot zijn beschikking en wijdde dit tot ‘anti-rooktempel’. Er werden in de tempel bijeenkomsten gehouden onder belangstelling van personen als Harry Mulisch en Ramses Shaffy. Het bestaan van de tempel was niet van lange duur, de tempel brandde een paar weken later af en Grootveld kreeg een voorwaardelijke gevangenisstraf wegens brandstichting. Vanaf 1964 vonden zijn bijeenkomst plaats bij het standbeeld ‘Het Lieverdje’, het beeld was geplaatst door sigarettenfabrikant Hunter. Roel van Duijn was betrokken bij Ban-de-Bom acties in november 1961 in Den Haag. Van Duijn was iemand die wilde provoceren en mensen daartoe opriep. Van Duijn was schrijver, maar na ruzie op zijn werk besloot hij een eigen krant op te richten. Als naam koos hij voor Provo, afkomstig van provoceren en provocatie.

In 1965 werd via pamfletten de meningen van provo verspreid. In die tijd maakte (toen nog prinses) Koningin Beatrix bekend zich te verloven met de Duitse Claus von Amsberg. Hierdoor ontstond protest bij de Provo’s. Zij strooiden pamfletten uit met teksten die duidelijk maakten dat zij het absoluut niet eens waren met de aanstaande bruidegom. Koningin Beatrix maakte bekend dat ze in Amsterdam zou gaan trouwen, dit was nog nooit eerder door een Oranje gedaan. Het eerste nummer van het tijdschrift Provo verscheen op 12 juli 1965. Een week later werd het in beslag genomen door de politie en de redacteuren, waaronder Van Duijn, werden in hechtenis genomen. Van Duijn en zijn vrienden noemden zich vanaf die tijd Provo’s. Vanaf 31 juli 1965 veranderden de happenings in een toeloop van mensen en een gratis optreden van de politie. Het geweld van de politie nam toe. Er volgden veel arrestaties. De Provo’s vroegen aan de gemeente of de politie wilde stoppen met optreden, maar hieraan werd geen gehoor gegeven. De Provo’s hinderden het verkeer en verstoorden de orde volgens de politie.

In 1967 werd de Amsterdamse burgemeester op het matje geroepen bij de minister-president en die vond dat het klaar moest zijn met de ordeverstoring in de hoofdstad. Hierop volgde een commissie die een vernietigend rapport schreef en hierop werd burgemeester van Hall, van Amsterdam, ontslagen. Een paar dagen later verdween ook Provo. De Provo’s vonden het instituut Provo onbruikbaar en probeerden vanaf nu een andere manier te vinden voor het verkondigen van hun ideeën. Er volgden nog wel demonstraties tegen de oorlog in Vietnam en voor de Witteplannen.

Hippies Aan het eind van de jaren ’60 draaide het veel om liefde. Liefde ten opzichte van elkaar, liefde binnen communes, liefde in alle mogelijke betekenissen. De hippies waren mensen waarbij het vooral om liefde draaide. Hippies waren het oneens met een leefstijl met veel materiele waarde. Zij wilden zich afzetten tegen een streng georganiseerde, gemanipuleerde welvaartsmaatschappij. De oorsprong voor deze subcultuur ligt aan de westkant van de VS. De jonge volwassenen bevonden zich op universiteiten en veel van deze universiteiten waren gevestigd aan de westkant van de VS. Zo ook de Berkeley University, aan de baai van San Francisco. Op Berkeley University werd regelmatig geprotesteerd tegen de maatschappij. In 1964 kwam er een verbod op het protesteren. Dit leidde alleen maar tot meer ontevredenheid. Veel studenten begonnen zich af te zetten tegen de consumptiemaatschappij. Hieruit is de hippiebeweging ontstaan. Enkele kenmerken van de hippiebeweging: - samenleven in communeverband - het gebruik van drugs - ‘andere’ kleding, niet gericht op consumptiemaatschappij - lange haardracht

Communes waren een leefgemeenschap. Al het geld wat binnenkomt, is voor iedereen. Men heeft in een commune geen eigen bezit. Vaak leefden de communeleden van eigen geteelde groente en zelfgemaakte kleding en meubelen. Het leven in een commune was redelijk vrij. Iedereen hield van elkaar en het gebeurde vaak genoeg dat communeleden seks met elkaar hadden en voor de rest alleen vrienden waren. Een vrije relatie op het gebied van seksualiteit. Naar mijn mening is een commune niet geheel zo vrij als het lijkt. De mensen horen bij een leefgemeenschap en het lijkt mij moeilijk om met deze leefgemeenschap te breken. De mensen waren dus niet zo vrij. Hippies worden in verband gebracht met wiet. De hippies geloofden in een betere wereld en waren vaak ook geïnteresseerd in het bovennatuurlijk en in godsdiensten als boeddhisme en hindoeïsme. Het spirituele in de mens moet naar boven komen en door middel van drugs o.a. LSD werd dit vaak genoeg geprobeerd.

Ook in Amerika had je natuurlijk de jeugd die zich begon te vormen. Iedereen kent wel de bekende strijd tussen de Sharks en de Jets in de West Side Story. Maar of die groepen in Amerika net zo\'n invloed hadden als in Nederland is toch voor mij een beetje onduidelijk gebleven. Want moet je deze film nu wel of niet met een korreltje zout nemen. Ik heb namelijk in de door ons gebruikte bronnen weinig informatie gevonden over de eventuele \'extreme\' jongerengroepen. Wel had je in Amerika veel Hippies. Maar deze zorgden niet echt voor zoveel opschudding in het publieke leven zoals de Nozems dat in Nederland deden. De jeugd van Amerika was wel rebels, denk met name aan Woodstock waar ze met ze tienduizenden tegelijk zonder te betalen door de hekken heen braken en voor flink wat opschudding zorgden in de Amerikaanse samenleving. Maar de onrust zoals die hier in de Lage Landen op straat heerste was daar niet van toepassing.

Samenvatting Vanaf de jaren ‘50 veranderde er veel in de Amerikaanse muziek en daarmee ook in de Nederlandse muziek. Rock&Roll was een mengeling van verschillende muziekstijlen. Waarin de mens zich kon vinden en zich een beetje afzette tegen de toen huidige maatschappij. Aan het eind van de jaren ‘50 kwam de rock&roll periode tot een eind. In de jaren ‘60 begon de jeugd zich te interesseren in politieke onderwerpen en er kwamen meer singer/songwriters. Vele van die Amerikaanse singer/songwriters inspireerden ook mensen in Nederland zelf. Waaronder Q65 en Boudewijn de Groot. Dit is meteen een grote doorbraak in Nederland. De jeugd word in contact gebracht met wat een nieuwe muzieksoort. Waarin ze zich kunnen thuis voelen. Er ontstonden jongeren groepen zoals De Nozems, Pleiners, Dijkers, Provo’s, Hippies. Deze jongeren hebben gezorgd voor heel wat oproer in de maatschappij door demonstraties van grote en kleine aard. Deze hebben tot op de dag van vandaag nog hun sporen achtergelaten. Over de situatie in Vietnam had de jeugd een uitgesproken mening. Er kwamen veel demonstraties waar onder tegen de atoombom. De mensen wilden ook deelnemen aan de politiek en waren zeer leergierig wat dat betreft. Een van de bekendste songs over Vietnam is “Welterusten, Mijnheer de President” van Boudewijn de Groot. De invloed van buitenlandse politieke onderwerpen op de Nederlandse Protest songs was groot. Veel onderwerpen uit die tijd waren terug te horen in de teksten van Boudewijn zoals de oorlog in Vietnam wat op dat moment een grote rol speelde. Toen de Vietnam oorlog was afgelopen krimpte de singers/songwriters in aantal. De meeste liederen gingen nog over liefde of andere onderwerpen. Er werd daarna vooral afgegeven op de Nederlandse maatschappij.

Conclusie De invloed van Amerika in Nederland was erg verschillend. De denkbeelden die de Amerikaanse cultuur uitdroeg in hun muziek bereikte Europa vrij gemakkelijk. Dit kwam doordat de muzikale wereld hier in het begin van de jaren 60 nog weinig voorstelde en men vooral naar Amerika keek. De muziek werd nagespeeld en teksten werden vertaald naar het nederlands. Hierdoor had de Nederlandse muziek vaak dezelfde boodschap als de Amerikaanse muziek.

Hoewel veel Amerikaanse denkbeelden door de muziek het Nederlandse publiek bereikte werd er hier minder met de boodschap gedaan. De meeste politieke items speelden hier minder dan in Amerika en raakte de mensen hier ook niet zo direct. Zo zong Boudewijn de Groot wel \'Welterusten, mijnheer de president\' maar het was hún president niet. De teksten lagen iets te ver van de mensen af om een hele grote invloed te hebben. Er waren natuurlijk wel mensen die erg bezig waren met hun anti-kapitalistische ideeën en de oorlog in Vietnam maar dat was maar een kleine groep. De meeste mensen waaiden maar een beetje met alle winden mee.

De Amerikaanse politiek had een grote invloed in de Nederlandse samenleving in de jaren 60. Veel van de beslissingen die er op politiek vlak werden genomen hadden als gevolg dat er in Nederland altijd wel iets gebeurde als reactie op die beslissing(en). Vietnam en de wapenwedloop waren hier goede voorbeelden van.

Maar op jongerengebied, en de jongeren die zichzelf in groepen onderscheidden was er veel minder te zien van invloeden vanuit de Verenigde Staten. De jongerengroepen zoals je die hier in Nederland had en zoals die zichzelf manifesteerden vond je niet echt terug in Amerika. De kleine relletjes tegen het politieke systeem zijn toch wel iets wat je voor die tijd typisch Nederlands kan noemen.

Over het algemeen was de invloed toch wel groot te noemen. Er waren kleine dingetjes die wel anders waren, maar dat is een logisch gevolg. Amerika speelde in de jaren 60 dus een grote rol in de Nederlandse samenleving. Was het niet direct, dan was het wel indirect.

Bonnenlijst

Boeken One, Two, Three, Four... Popmuziek, jeugdcultuur en stijl (Tom ter Bogt, 1997) Jong in de jaren 60: Tijdsbeeld van een generatie (Paul Damen, 1992) Winkler Prins Ecnyclopedie
Oor’s Pop encyclopedie

Tijdschriften Samsonic (2002, nummer 1)

Websites: www.homepages.hetnet.nl/~rpn60/selectie.htm
131.211.208.56/letscr/1994/vara.htm
www.meergronden.nl/twe/4/havo5_vwo6_politiekenstaatsinrichting.html
www.woodstock.com
www.geocities.com/SunsetStrip/3869/woodstock.htm
www.rollingstone.com
www.google.com
www.geocities.com/SunsetStrip/Venue/1873/ www.topblacks.com/entertainment/jimi-hendrix.asp
home.iae.nl/users/vdmark/groot.htm
www.fortunecity.com/tinpan/morrison/794/boudewijndegroot.html
www.popinstituut.nl
www.xs4all.nl/~werksman/liedjes/laden.html?ben_ik_te_min.html

Diversen Archieven van Vrij Nederland
Kazaa (om geluids- en videobestanden te downloaden)

Personen Ferri ter Beek
Twan Sallaerts
Lennart Leerdam
Frank Bosman