De val van de Romanovs tegen de achtergrond van de Russische revolutie in 1917

Hoofdstuk 1 Inleiding Mijn eerste scriptie gaat over : “De val van de Romanovs tegen de achtergrond van de Russische Revolutie in 1917.” Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik al vaker over het lot van Tsaar Nicolaas II had gehoord, maar ik er zelf niet zoveel van af wist. Toen mijn moeder mij verder vertelde over het levensverhaal van Tsaar Nicolaas II, besloot ik mijn scriptie hierover te houden. Het vinden van informatie was geen probleem. Zelf had ik 2 boeken thuis en de resterende boeken heb ik uit de bibliotheek gehaald. In deze scriptie heb ik ook gebruik gemaakt van het internet. Het maken van de scriptie ging wel vlot, alhoewel het best wel wennen was aan het secure werk wat hierbij nodig was. Ik vond het best wel leuk en toen ik klaar was met het tikwerk voelde ik me opgelucht. § 1 : Historische kern In 1917 vond er een keerpunt plaats in de geschiedenis van Rusland. Vóór 1917 leek Rusland veel op wat wij tegenwoordig een onderontwikkeld land noemen.De bevolking hield zich hoofdzakelijk bezig met landbouw, terwijl het land op industrieel gebied een achterstand had op West-Europa en de VS . In 1894 besteeg Tsaar Nicolaas II de Russiche troon, als opvolger van zijn vader : Alexander III. In tegenstelling tot hem, was Nicolaas tenger van gestalte, bescheiden en aarzelend van aard, hoewel hij ongetwijfeld plichtsgetrouw was en vol verlangen zijn land te dienen. Maar terwijl het bewind van Alexander III de laatste uitspatting van ongebreidelde heerschapij was geweest, was Nicolaas voorbestemd om mee te maken hoe de macht van de monarch beknot en tenslotte totaal vernietigd zou worden. Toen zijn vader stierf zaten de Romanovs stevig in het zadel van het keizerlijk Rusland, maar het bestuur van Tsaar Nicolaas II liet zoveel te wensen over, dat er voortdurend opstanden waren tegen zijn despotisch tsaristische bewind. In februari 1917 brak een bloedige revolutie uit. Op 2 Maart 1917 ondertekende Tsaar Nicolaas II van Rusland zijn troonsafstand en kwam er officieël een einde aan de Romanov dynastie die 300 jaar lang geduurd had. Na veel mislukte pogingen grepen radicale Bolsjewieken onder leiding van Lenin in oktober 1917 naar de macht. Op 12 Juli 1918 werd de Tsaar met zijn gezin op tragische wijze geëxecuteerd . De regering van Lenin wees elke verantwoordelijkheid voor de moord op de Tsaar en zijn gezin af. § 2 : Pobleemstelling: Tot heden is er tussen historici een discussie gaande over de impact van de eerste W.O als
directe oorzaak van de omverwenteling van de Tsaar in Februari 1917. Men kan deze historici verdelen in twee groepen: a) de Optimisten
b) de Pessimisten
a) De Optimisten oordelen dat na de revolutie van 1905, Rusland zich in de periode 1906-1914 vreedzaam hervormde langs Westerse lijnen en dat alleen de druk van de 1e W.O een nieuwe revolutie in 1917 mogelijk maakte. b)De Pessimisten daarentegen, menen dat onopgeloste problemen die reeds lang sluimerden in Rusland een nieuwe revolutie mogelijk maakten, zelfs bij het ontbreken van de 1e W.O. Zodra de oorlog éénmaal was uitgebroken leidde deze tot omverwerping van de Tsaar, niet alleen door het zuigende effect van de oorlog op de economische positie van het gewone volk, maar ook door de wijze waarop de oorlog Tsaar Nicolaas II vervreemdde van de politieke en militaire krachten in zijn land. In deze scriptie wil ik dieper ingaan op de volgende vragen : 1) Waarom was Rusland zo kwetsbaar voor revoluties gedurende onsuccesvolle oorlogen met het buitenland? 2) Hoe ingrijpend waren de veranderingen die ingevoerd werden in de periode 1906-1914 ? 3) Was de oorlog werkelijk de meest belangrijke oorzaak van de Revolutie van 1917? 4) In hoeverre was Tsaar Nicolaas II zelf verantwoordelijk voor zijn val? § 3 : Levensgeschiedenis van Nicolaas II Nicolaas II werd in 1864 geboren en het schijnt dat hij een zorgeloze en gelukkige jeugd heeft gehad. Hij had twee broers, George en Michael en twee zusters Xenia en Olga. Ze werden in het Anichkov paleis in St.Petersburg grootgebracht door een Scandinavische gouvernante. Alexander III had de opvoeding van zijn oudste zoon in handen gelegd van de ultra-conservatieve generaal Gregory Danilovitsj die Nicolaas zelfdiscipline, gereserveerdheid en een sterk geloof in God en de Tsaar bijbracht. Hij werd echter op een verschrikkelijke manier herinnerd aan het gevaar, dat zijn familie altijd omringde toen hij in 1881 het verminkte lichaam van zijn grootvader Alexander II in het Winterpaleis in St.Petersburg zag liggen. Het staat wel vast dat Nicolaas uit deze formele opvoeding als een trage en vrij gesloten persoonlijkheid tevoorschijn kwam, maar met een eenvoudig en edelmoedig karakter. Zijn neef, de toekomstige koning George V van Engeland leek als twee druppels water op hem. Toen Nicolaas op achttienjarige leeftijd officier bij de huzaren werd, maakte zijn plichtsgetrouwheid en vriendelijk gedrag hem bij al zijn medeofficieren populair. Hij genoot van zijn carrière als officier in het leger, hij vond de kameraadschap en de beperkte verantwoordelijkheid van zijn nieuwe leven heerlijk. Begin 1980 werd het tijd voor Nicolaas om een echtgenote te kiezen. De bruid die hij gekozen had was prinses Alix van Hessen-Darmstadt. Er bestond geen enkele tijfel aan dat de nieuwe Tsarina en Tsaar erg veel van elkaar hielden (noot 1) \"ik heb nooit kunnen geloven dat iemand in deze wereld zo gelukkig kon zijn , en dat er zo\'n gevoel van eenheid tussen twee mensenlijke wezens kon bestaan \". Maar de eerste jaren van de regering van Nicolaas waren nauwelijks gelukkig te noemen. De jonge Tsaar steunde zwaar op zijn moeder die hij steeds om raad vroeg . Nicolaas was slechts geschikt om de eisen voor grotere deelname van het volk bij staatszaken meer kracht bij te laten zetten. Ambassadeurs en buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders, allen vorkondigden hun lof over zijn goede manieren en bescheiden optreden, maar in feite was hij een heerser met bedroevend weinig bekwaamheden . Alhoewel hij redelijk intelligent was, was hij absoluut niet in staat om het beste gebruik van hem gegeven adviezen en persoonlijke ervaringen te maken. Hij koos zonder veel inzicht zijn ministers en het leek erop dat hij weinig vertrouwen in de mensen vertoonde. Hij had een afschuw van nare scènes en een onplezierige keus doen en vaak bleef hij onverstoorbaar en zwijgend bij het horen van slechte berichten ; buitenlandse diplomaten waren er ook van overtuigd dat de Tsaar de neiging had om het eens te zijn met de laatste persoon die met hem had gesproken. Dit was allemaal wel erg verschillend met de ruwe zekerheid van Alexander III, maar toch was Nicolaas op zijn manier autocratisch . Nicolaas werd steeds meer door zijn vrouw gesteund. Alexandra was geremd en nors als ze in het openbaar verscheen en ze werd een autoritaire figuur onder haar naaste familie. Ze geloofde ook steeds hartstochtelijker in de Russische autocratie (= onbeperkte heerschappij) en koesterde vooral de zogenaamd mystieke band tussen de Tsaar en de boerenstand. Helaas voor de Romanovs pasten de autocratische overtuigingen van de Tsaar en Tsarina niet bij de opvattingen van het begin van de twintigste eeuw. Rusland werd door een verlate industriéle revolutie en de groei van radicaal politieke activiteiten totaal veranderd. In 1898 werd de Russische sociaal-democratische partij opgericht die in 1903 uiteenviel in de rechtervleugel fractie ( mensjewiki ) en een linkervleugel fractie( bolsjewiki). Het regime onderdrukte meedogenloos iedereen die als revolutionair werd beschouwd en Nicolaas begreep helaas niet de oprechtheid en kracht van het standpunt van dergelijke revolutionairen, en vooral niet hun invloed op het nieuwe Russische proletariaat. Temidden van onofficiele stakingen , pogingen tot moord en de onvergeeflijke wandaden van de anti-joodse progroms trok Rusland tegen de toenemende macht van Japan tenoorlog. Tijdens de Russisch-Japanse oorlog van 1904-1905 leden de Russische stijdkrachten onverwachte en vernederende nederlagen. In de onrust die met deze rampen gepaard ging, kan men vóórtekenen van de revoluties van 1917 zien. Hoofdstuk 2
Hoe zag Rusland er vóór 1917 uit ? De Russische samenleving kenmerkte zich door een feodale structuur . Er waren 5 factoren die de samenleving sterk beinvloedden: 1) de Orthodoxe godsdienst
2) de Mongoolse invloed
3) de Staatsinvloed op de economie
4) de Bureaucratie
5) de Mir
1) De invloed van de Orthodoxe godsdienst : In 998 ging onder vorst Wladimir het Kiev-Rusland over tot het christendom .Hiermee werd het rijk erkend als een Europese mogendheid. Deze vorst Wladimir huwde een Bzyantijnse prinses, waardoor Kiev de geestelijke en culturele erfgenaamvan het Oostromeinse rijk werd. Het voornaamste erfgoed was de Orthodoxe godsdienst met zijn uiterlijke pracht ,maar starre geestelijke houding en absolute monarchie . Deze orientatie op het oosters-orthodoxe christendom is van grote invloed op de verdere geschiedenis . In 1054 immers komt het schisma ,het oosterse en westerse christendom groeien uit elkaar. Dit is uiteindelijk één van de oorzaken dat Rusland van West-Europa wordt afgesneden. Geleidelijk ontwikkelt zich een diepgaand verschil tussen de denk-en gevoelswereld van het Byzantijnse Rusland en van het christelijke West- Europa. West-Europa richtte zich meer op Rome en op de antieke cultuur, met alle gevolgen van dien voor het ontstaan der renaissance met zijn individualisering ,verwereldlijking en verruimtelijking en de daarop volgende Verlichting. Dit leidde tot denkbeelden van John Locke die het vorstelijk absolutisme bestrijdt en een scheiding van machten bepleit. Ideeën die later door Montesquieu in Europa verder werden verspreid door zijn boek, waarin hij de Trias Politica bepleit.Van dit soort geestelijke stromingen blijft Rusland verstoken. Men hechtte in Rusland meer aan vroomdheid dan aan kennis, zodat de Oosterse kerk een anti-intellectualistische inslag kreeg. In de 16e eeuw werd de Tsaar beschouwd als bijna heilig persoon, met onbeperkte volmacht, de vertegenwoordiger van God op aarde. Tsaar Nicolaas II was hoofd van de kerk en ontleende zijn absolute macht aan de Godsdienst. Politiek, ideologisch en bestuurlijk waren kerk en staat nauw verbonden. 2) De Mongoolse invloed : Na het jaar 1000 raakte het Kiev-Rusland in verval. Het werd steeds meer een losse bundeling van stadstaatjes met eigen vorsten. Zo werd Rusland een makkelijke prooi voor een Mongools volk dat vanuit het oosten binnenviel: de Tartaren. Zij beheersten 250 jaar lang Oost-Europa. De heerschappij van de Mongolen vormde de tweede oorzaak waardoor Rusland van de rest van Europa werd afgesneden. We zien in de latere geschiedenis dat Russische heersers voortdurend probeerden het contact met het westen te herstellen. Tenslotte leverden de Mongolen naast de Griekse-orthodoxe kerk een belangrijke bijdrage tot de absolutistische autocratische maatschappijvorm van Rusland. Onder invloed van het tartaarse geweld verwerd de monarchie tot een ruw despotisme.(= het regeren als een despoot) De Tsaar kon nog zo willekeurig prijzen en straffen, het volk onderging zijn daden zonder ertegen in opstand te komen. Deze onderworpen houding kon lang in stand blijven door het ontbreken van een onafhankelijke adel en burgerij. In het Mongoolse rijk was de staat het belangrijkste. De burgers konden geen werkelijke rechten doen gelden. De dienstbare positie van de landeigenaren van het Mongoolse rijk verschilde dan ook duidelijk van die der onafhankelijke Bojaren uit het Kiev-Rusland. De Tsaar schonk deze nieuwe groep bij wijze van beloning voor hun diensten landgoederen,maar hij kon deze elk ogenblik weer afnemen. Zo had hij zeggenschap over vrijwel alle grond. De adel werd voor deze beperking schadeloos gesteld met een volledig gezag over de boeren woonachtig op hun landgoederen . Dit resulteerde in 1592 in een aan slavernij grenzende lijfeigenschap. Het ontbreken van een matigende tussengroep als de burgerij, is altijd een rem geweest op moderne ontwikkelingen in Rusland. Rond de 1700 zocht Peter de Grote aansluiting bij West-Europa . Dit leidde ertoe dat de hoogste klassen in hun uiterlijke leefwijze de Westeuropese beschaving geheel overnamen. Ze wisten zich echter niet aan hun afhankelijke positie te ontworstelen. Ze waren zich wel bewust van de verstarring van hun maatschappij, maar ze waren te ongeintereseerd en te weinig gewend aan zelfstandig optreden om er iets aan te doen. Geestelijk, zowel als economisch, sociaal en politiek ontstond er op die manier een diepe kloof tussen de Tsaar, adel en ambtenaren enerzijds en het volk anderzijds. 3) De staatsinvloed op economisch terrein in keizerlijk Rusland: Door het ontbreken van tegenkrachten en ook door de grote veroveringen ontstond een zeer sterke centralisering van gezag. Deze tendens werd ook nog versterkt doordat te Tsaar zelf in de 17e eeuw een grote economische macht had opgebouwd ; hij was de grootste producent van agrarische en niet-agrarische produkten in zijn rijk. De private en publieke (staats)werkzaamheden van de Tsaar vloeiden daarbij in elkaar over. Niettemin hield de staat hierbij de leiding van de economie stevig in handen . 4) Bureaucratie
De bureaucratie is eveneens een zeer kenmerkende trek van het Rusland vóór 1917. Het viel buitenlandse bezoekers dikwijls op dat er zo enorm veel ambtenaren rondliepen. Sinds Peter de Grote bestond er een uitgebreid ambtenarenapparaat ‘de Tsjin’ geheten. Hij voerde in de ambtenarij een systeemin van veertien rangen, ontleend aan het militair georganiseerde ambtenarenstelse in Pruisen . Men had de gewoonte ambtenaren van de hoogste vier rangen generaal te noemen.In het keizerlijke Rusland had de ambtenarenstand overigens geen beste naam. 5) De mir : De macht van de vorst, de adel ende ambtenaren maakten maar een zeer klein bestaanddeel uit van de Russische maatschappij. De grote massa vormde de moezjieki ( boeren) op het platteland ! Tot 1861 waren veel boeren lijfeigenen, dat betekende dat ze eigendom waren van de grootgrondbezitters. De landgoederen waren agrarische grootgrondbedrijven. De lijfeigenen moesten herendienst verrichten , dat hield in dat ze 3 dagen per week en soms nog langer, zonder loon op het bedrijf van de heer moesten werken. Om in hun eigen levensonderhoud te voorzien kregen ze de beschikking over een klein stukje grond. De boeren leefden samen in een dorpsgemeenchap,bekend onder de naam mir. Dat elke boer niet gewoon zijn hutje op zijn eigen akker bouwde ,zoals elders in Europa, vindt zijn verklaring in het feit dat hij niet permanent hetzelfde stukje grond ter beschikking had. De landheer wees aan de mir als één geheel een stuk land toe, opdat er sprake was van een vorm van collectief grondbezit. Dat land werd ieder jaar opnieuw verkaveld en ieder gezin kreeg dan een stuk toegewezen. Het gevolg van dit systeem was, dat de boeren geen enkele zorg aan hun grond besteedden ,immers wat voor nut heeft het om te bemesten als er volgend jaar een ander van profiteert ? De boeren deden niets aan de bodem, ze werkten ook traag en ze verzetten zich tegen vernieuwingen. Vooruitstrevende landeigenaars , die door de mechanisatie hun opbrengsten wilde verhogen,kregen daartoe weinig kans, want de boeren wilden óf niet met de machines werken óf ze vernielden ze . Gezien de eeuwenlange onderdrukking en uitbuiting is een houding van lijdelijk verzet en achterdocht tegen vernieuwingen heel begrijpelijk . Ook begrijpelijk is dat na 1917 , hij de komst van de zoveelste dictatoriale machthebber in het Kremlin, deze mentaliteit niet op slag veranderde. Na de afschaffing van lijfeigenschap in 1861 , bleef de mir in stand .Het was namelijk zo dat , de boeren mét de vrijheid ook een stuk privé –eigendom kregen. Daarvoor moest de landheer echter afgekocht worden . Pas na 1905 werd het duidelijk dat Rusland meer moest industrialiseren. Pas na 1906 werden daarmee de voornaamste belemmeringen voor een moderne ontwikkeling in Rusland weggenomen. Hoofdstuk 3
De vóórtekenen van de Russische Revolutie van 1917 De gebeurtenissen van 1917 staan niet op zichzelf. Rusland bevond zich reeds jaren in een ernstige crisis die uiteindelijk culmineerde in de Februari Revolutie van 1917. In de October Revolutie van 1917 namen de radicale Bolsjewieken de macht over . Een politieke Revolutie kan omschreven worden als een omwenteling of snelle verandering op het politieke vlak. De eerste voortekenen van de rampspoed die over Rusland zou woeden, tekenden zich af in 1904 en 1905 te weten de Russisch /Japanse oorlog en “Bloody Sunday”. § 1 : De Russisch-Japanse Oorlog (1904-1905) In 1904 raakte Rusland betrokken in een oorlog tegen Japan. In haar drift naar expantie, richtte Rusland zich op het Verre Oosten. Wat Tsaar Nicolaas II betrof waren de Japanners “monkeys”(noot 2). Het was dan ook een enorme klap, toen de Russen verplettende nederlagen leden. De zwaar onderschatte Japanners bewezen in de praktijk superieur te zijn in militaire-en zeemacht Operaties . Dit was niet zozeer te danken aan het feit dat de Japanse commandanten strategisch beter waren dan hun Russische collega’s, als wel aan het feit dat zij eensgezind waren in hun militaire strategieen , in tegenstelling tot de Russen .(noot 3) Na het einde van de oorlog met Japan ontstonden er algemene stakingen en overal verbreidde zich onrust op het platteland en in St.Peterburg werd een arbeiders-sovjet ( een Arbeiders Raad ) ingesteld. De oorlog had kapitalen gekost terwijl het Russische volk honger leed. § 2 : De revolutie in 1905 en haar oorzaken ( Bloody Sunday) Bij de aanvang van de 20e eeuw waren vrijwel alle sectoren van de Russische samenleving in tumult. Op het platteland heerste ontevredenheid onder de boeren. Hoewel het lijfeigenschap was afgeschaft, ontvingen de boeren veel minder land dan waartoe ze gerechtigd waren. De adel daarentegen behield grote landgoederen. In sommige delen van het land rezen conflicten tussen boeren en landeigenaren. Ook onder de arbeiders in de industrie heerste er onrust. De groei van de zware industrie sinds 1890 creeerde een nieuw stedelijke arbeidspotentieel wier leef- en werkomstandigheden erg slecht was. Er groeide een sterke arbeidersproletariaat in de grote steden van Rusland, zoals St.Petersburg en Moskou. Er waren veel stakingen en rellen die leidden tot confrontaties tussen de arbeiders en gewapende militaire troepen. Tegelijkertijd ontwikkelde zich een georganiseerde macht tegen de Tsaar. Vele leden van deze zogenaamde ’Intelligentsia’ ( bestaande uit een kleine minderheid van de bevolking met een hoge opleiding) waren aanhangers van het Westers Liberalisme en Socialisme. Zij wensten radicale hervorming in Rusland. Vóór 1905 waren dergelijke oppositie groepen illegaal en hadden zij weinig kansen om volksaanhang te verwerven. Zij waren echter in staat om in 1917 te voorzien in prominente leiders voor de massabeweging. De tegenstanders van de Tsaar leverden steeds fellere kritiek en op 9 Januari 1905 werden honderden demonstrerende arbeiders op het plein voor het Winterpaleis in St.Petersburg neergeschoten. Zij wilden een petitie aanbieden aan de tsaar,maar werden beschoten door militaire troepen. Deze gebeurtenis-, die bekend staat als de ‘Bloedige Zondag’ leidde tot wijdverbreidde stakingen en demonstraties. Op 30 Oktober 1905 dwongen tegenstanders van de Tsaar hem het Oktober Manifest te tekenen waarbij burgerrechten verleend werden en tevens een premier en een Wetgevende Macht ( Doema) werden toegestaan. De Doema was Rusland’s eerste nationaal gekozen volksvertegenwoording. Het Oktober Manifest bracht verdeeldheid onder de gematigde en radicale revolutionairen, met betrekking tot de substantiele inhoud daarvan. In Moskou en hier en daar op het platteland gingen de gevechten door tot in 1906. Met het uitvaardigen van het Oktober Manifest koos de Tsaar voor verzoening boven onderdrukking. Hij had zijn autocratische heerschappij enigszins verzacht en politieke concessies gedaan. Door al deze moeilijke situaties (beproevingen) vormde de Tsaar samen met zijn gezin een intiem gehecht groepje. Er waren vier dochters : Olga, Tatiana, Maria en Anastasia; in 1904 werd er eindelijk een mannelijke troonopvolger geboren , de Tsarevitsj Alexei . Maar de geboorte van de Tsarevitsj bracht behalve grote vreugde ook grote zorgen mee, want binnen zes weken na zijn geboorte werd al geconstateerd dat hij aan hemofilie leed, de gevreesde bloederziekte .( Dit is een ongeneeslijke ziekte waarbij het bloed niet stolt). De koninklijke familie moest uiterst zorgvuldig over de verzorging van de Tsarevitsj waken. Zijn moeder gaf zichzelf de schuld van zijn toestand en leed aan verschillende psychosomatische kwalen. Vanaf 1905 steunde de Tsarina meer en meer op de bekwaamheid van een beruchte monnik, Raspoetin ,om de Tsarevitsj over zijn crisis heen te helpen. Raspoetins vermogen om Alexei te helen,was waarschijnlijk een oefening voor genezing door gezond bidden; of dit al dan niet zo was, het gaf hem een speciaal bevoorrechte plaats in de Russische samenleving. Tsarina Alexandra wilde niets kwaads van hem horen en weigerde de vele ware geschiedenissen van zijn seksuele uitspattingen en aanmatigende onbeschaamdheid te geloven. Omdat de ziekte van de Tsarevitsj voor het Russische volk geheim werd gehouden, was Raspoetins greep op het tsarengezin onverklaarbaar en vreemd voor de buitenwereld. Bovendien steunde Raspoetin natuurlijk de Tsaar en Tsarina in hun geloof in autocratie en hij deed dat met een soort theologie en boeren-zedenpreek. Er bestaat geen twijfel aan dat hij Alexandra’s overtuigingen op dit punt ondersteunde en zij, op haar beurt ondersteunde de Tsaar. § 3 : 1906-1914 Overgang naar Ontwikkelingen in Westerse Stijl ? De gevolgen van de revolutie in 1905 tekenden zich af op 2 gebieden: 1) Ten eerste was de Doema een op Westerse Stijl gebaseerde parlementaire instelling. De Doema werd echter gekozen op basis van een indirect kiessysteem welke voorrang gaf aan de bevoorrechte klasse. In 1906 en 1907 raakte de Doema in conflict met de regering en werd opgeheven op bevel van de Tsaar. De 3e en 4e Doema , gekozen in 1907 respectievelijk in 1912, stonden op betere voet met de regering,hoewel de 4e Doema gedurende de 1e W.O hevige kritiek zou uiten op de regering. 2) Op het gebied van de landbouw vonden er kleine hervormingen plaats, hoewel de maatregelen lang niet tegemoet kwamen aan de eisen van de boeren om grote stukken land onder hen te verdelen. Onder historici bestaat verschil van mening over de periode 1906-1914. De Optimisten oordelen dat Rusland- als gevolg van de bovengenoemde hervormingen -op weg was naar een stabiele Westerse ontwikkeling. De Pessimisten daarentegen, claimen dat de veranderingen na 1905 slechts oppervlakkig waren : De Doema was eigenlijk een schijnparlement met beperkte macht, en vertegenwoordigde slechts de belangen van de bevoorrechte groepen van de samenleving. Hoofdstuk 4
Het uitbreken van de 1e W.O en de effecten daarvan op Rusland Op 28 juni 1914 werd aartshertog Frans Ferdinand , troonopvolger van Oostenrijk tijdens
een bezoek aan Sarajevo in Bosnie doodgeschoten door Servische terroristen. Met steun van Duitsland eiste Oostenrijk de berechting van de daders. Servie weigerde integaan op alle Oostenrijkse eisen en op 28 juli verklaarde Oostenrijk de oorlog aan Servie. Rusland was een bondgenoot van Servie. Russische troepen rukten op naar Oostenrijk, waardoor Duitsland de oorlog verklaarde aan Rusland. §1 : Het effect van de 1e W.O op de economie De immense kosten waarmee de oorlog gepaard ging leidde tot een ongekende inflatie : tegen het eind van 1916 waren de prijzen vier maal zo hoog als in 1914. Lonen stegen veel langzamer dan prijzen en dit leidde tot een heropleving van grote stakingen eind 1916. De voedselvoorziening was ook een enorm probleem: Hoewel de oogsten over het algemeen goed waren, stelden de boeren een klein aandeel van hun oogst ter beschikking op de markt. Omdat zij voor hun graan papier geld uitbetaald kregen van de staat, welke elke dag meer en meer devalueerde, gaven zij er de voorkeur uit aan de voedsel producten voor zich zelf te houden en als ruilmiddel te gebruiken op de schaarse consumtpiemarkt. Verstoring van transportsystemen leidde er ook toe dat de voedselvoorraden de stadsinwoners niet bereikten, maar verrotten langs de treinrails ! De voedselvoorziening was met name in St.Petersburg erg kwetsbaar omdat deze Russische hoofdstad ver afgelegen was van de graanproducerende regionen. De effecten van deze oorlogssituatie droegen sterk bij aan de sociale- en politieke onrust in St.Petersburg in het begin van 1917 : Arbeiders en hun families waren zeer ontevreden over de lage lonen die geen gelijke tred hielden met de algehele inflatie en over het grote voedseltekort in winkels. De prioriteit die de Tsaar gaf aan de productie van wapens voor de oorlogsvoering resulteerde immers in een tekort aan consumptiegoederen op de markt ! § 2 : Het effect van de 1e W.O op het leger. Het militaire verloop van de 1e W.O was rampzalig voor het Russische leger. Begin 1917 –gedurende de 3e oorlogswinter- waren de soldaten aan het front totaal gedesintegreerd. Het moreel van de militaire strijdkrachten was tot een dieptepunt gedaald. Hoewel Rusland een grotere populatie had dan de overige participerende oorlogslanden, verloor zij enorm veel mankracht aan het front. Het opperbevel van het leger bevond zich in een kritieke fase in de winter 1916-1917. In Augustus 1915 had de Tsaar het Opperbevel over de legers op zich genomen en verhuisde daarom naar het Miltaire Hoofdkwartier in Mongilev. De Tsaar wist echter bitter weinig af van Militaire strategieën en was eerder een last dan een hulp voor de generaals. Het stopzetten van Generaal Bruslov’s offensief in de zomer van 1916 leidde tot beschuldiging van een laag moreel binnen het Opperbevel. Het is niet te verbazen dat de generaals gaarne bereid waren de Tsaar aantemoedigen om aftetreden in Februari 1917 : Zij begonnen hem te beschouwen als een last die opgeofferd moest worden in het belang van de oorlogsvoering. § 3 : Het effect van de 1e W.O op de politiek Toen de Tsaar St.Petersburg in 1915 verliet, liet hij in feite de macht over aan Alexandra. Publieke tegenstand m.b.t het oorlogsbeleid begon zich tegen Alexandra te richten. Zij stond in die periode onder invloed van Raspoetin en zijn invloed tijdens de afwezigheid van de Tsaar breidde zich zelfs uit tot het adviseren van Alexandra bij het benoemen van ministers ! Alexandra was van Duitse origine en geruchten ontstonden als zou Rusland’s nederlagen tegen Duitsland te wijten zijn aan “Verraad op hoog niveau”. Er werd beweerd dat Alexandra Russische militaire geheimen doorspeelde aan haar Duitse neef Kaiser Wilhelm. De Doema werd steeds kritischer ten aanzien van het oorlogsbeleid en conflicten tussen de Doema en de regering laaiden hoog op. In 1915 werd een zogenaamd “Progressief Blok” gevormd onder invloedrijke Doema-afgevaardigheden. Zij eiste een “Vertrouwensregering”, d.w.z een kabinet van ministers welke aan de Doema verantwoording schuldig zou zijn in plaats van aan de Tsaar alleen. Hoewel deze eis gesteund werd door sommige generaals en door Rusland’s oorlogsbondgenoten ( Groot Brittanie en Frankrijk) weigerde de Tsaar om concessies te doen aan het Progressieve Blok. Tegen de Winter van 1916-1917 begonnen zelfs traditionele Monarchisten te geloven dat Rusland’s belangen ernstig geschaad werden door Nicolaas en Alexandra. De moord op Raspoetin in December 1916 was uitgevoerd door leden van de Aristocratie, zeer nauw gelieerd aan de Keizerlijke familie ; in de hoop de Tsaar en zijn familie te redden van hun ‘duivelse adviseur’ werd Raspoetin door een groep samenzweerders vermoord. Onder hen bevonden zich prins Felix Joesoepov, een aangetrouwde neef van de Tsaar en grootvorst Dimitri Pavlovtsj, een echte neef van Nicolaas. . De moord op Raspoetin was in wezen een politieke moord, maar het was reeds te laat voor Nicolaas’ kwetsbare positie. Diverse scenarios werden door generaals en Doema leden bedacht om Nicolaas te dwingen aftetreden ten gunste van zijn 12 jaar oude zoon. Alexis zou- zo werd verondersteld- regeren als een constitutionele monarch (noot 4), te samen met Nicolaas’ jongere broer groothertog Michael als regent en met een nieuwe regering gebaseerd op de Doema. Het kwam echter niet zover : In Februari 1917 brokkelde het gezag van de Tsaar af toen een oorlogsmoe volk ingrijpende veranderingen in de regeringsvorm eiste. Zij gingen daartoe massaal de staten op. Toen ook de militairen de Tsaar de rug toe keerden en de luide aandrang van de Doema op een nieuwe grondwet niet meer te negeren was, besloot Nicolaas op 2 maart 1917 om in zijn eigen naam en die van zijn zoon afstand te doen. Er werd een overgangsregering bestaande uit liberale politici benoemd, die slechts 7 maanden zou regeren. In oktober 1917 vond uiteindelijk een Bolsjewistische staatsgreep onder leiding van Lenin plaats en werd de voorlopige regering afgezet : Rusland werd het eerste communistische land op de wereld. Het autocratisch regime van de Tsaar werd vervangen door een ander totalitair bewind. Slot Zoals ik in de vorige paragrafen beschreven heb, brak er in Februari 1917 in Rusland een revolutie uit, waardoor het Tsaristisch regiem ineenstortte. De macht werd overgenomen door twee instanties : een voorlopige regering van geleerden, politici en zakenlieden waarin één socialist zitting had en een Sovjet( Raad) van arbeiders- en soldatenafvaardigden. De voorlopige regering regeerde ,maar had geen werkelijke macht, want haar aanwijzingen werden alleen opgevolgd wanneer de arbeiders- en soldatensovjet daar geen bezwaar tegen maakte. Deed de Sovjet dat wel, dan ging het niet door,want zij beheersten het leger, de spoorwegen, de post enz. De februari-revolutie werd gezien als een burgerlijke revolutie, waarbij de bourgeoisie( de voorlopige regering) de Tsaar zijn macht ontnam, daarbij gesteund door het in de Sovjet georganiseerde proletariaat. Toen de februari revolutie uitbrak zat Lenin in Zwitserland. Hij spoedde zich naar Petersburg,waar hij stelde dat het proletariaat zelf moest gaan regeren en dat de bourgeoisregering moest verdwijnen. Lenin was de leider van de bolsjewisten, een communistische groepering die aanvankelijk maar een klein deel van de Petersburgse Sovjet achter zich had. In de raad wonnen de bolsjewisten echter terrein en tegelijkertijd werden meer vertegenwoordigers van de Raad in de voorlopige regering opgenomen. Lenin bereidde een bolsjewistische staatsgreep voor, waartegen andere partijen in de Sovjet protesteerden. Hij wist echter door te zetten en in Oktober 1917 werd de voorlopige regering onder leiding van Kerensky afgezet en nam een Sovjet-regering de macht over. Regeringsleider was Lenin, een der ministers heette Stalin. Lenin baseerde zijn politieke ideeen op de theorieen van de Duitse econoom Karl Marx. Om te beginnen moeten we beseffen, dat de leer van Marx geen pasklaar model is voor het inrichten van een maatchappij. Ten tweede moeten we onderkennen,dat de theorie van Marx is ontstaan als reactie op de economische en sociale ( alsmede de politieke) toestand in West- Europa en met name in Engeland, m.a.w in de industrieel het meest ontwikkelde landen in het begin en midden van de 19e eeuw. D.w.z de theorie van Marx is gebaseerd op de economische en sociologische kennis van die tijd en op de technologische ontwikkeling van dat tijdperk. Het communistische regime in Rusland werd in feite de voortzetting van een totalitair regime, even onbuigzaam en star als het Tsarisme. Het lot van Tsaar Nicolaas II en zijn gezin De nieuwe voorlopige regering was bereid Nicolaas en zijn gezin toetestaan om naar Engeland aftereizen. De neef van de ex-Tsaar , George V, bood asiel aan,maar de Engelse premier Lloyd George stond koel tegenover het idee. Het gezin van de tsaar werd in hun paleis in Tsarkoje Selo gevangen gehouden. In Juli 1917 werd Kerensky pemier en hij besloot de keizerlijke familie te laten verhuizen. Op 13 Augustus 1917 vertrokken ze naar een klein huis in Siberie. In oktober 1917 nam Lenin de macht over en werd het gezin in April 1918 naar Jekaterinenburg overgebracht. Op 12 juli 1918 werden de Tsaar en zijn gezin ge-executeerd. Lenin’s regering wees de verantwoordelijkheid voor de moorden af, maar er bestond geen twijfel aan dat het nieuwe regime de keizerlijke familie uit de weg wilde hebben. Conclusies 1) Waarom was Rusland zo kwetsbaar voor Revoluties gedurende onsuccesvolle oorlogen met het buitenland ? Zoals beschreven in voorgaande paragrafen, brachten de Russisch/Japanse oorlog van 1904/1905 en de 1e W.O ( 1914-1918) bittere ellende met zich mee voor het gewone Russische volk. Terwijl er hongersnood heerste, miljoenen soldaten aan het front stierven en stakingen onder de arbeiders het land plat legden, ging de Tsaar onverstoorbaar door met oorlogsvoering. Hierdoor gaf hij de revolutionaire krachten sterke troeven in handen om de haat jegens hem aantewakkeren : Iedere mislukte militaire actie werd door de revolutionairen aangegrepen om de Tsaar fel te bekritiseren. Het vertrouwen in de Tsaar nam daarom snel af. Conclusie : Rusland was kwetsbaar voor revoluties omdat er vooral in deze oorlogsjaren een “broeinest”gevormd werd voor georganiseerd verzet. 2 )Hoe inrgijpend waren de veranderingen die ingevoerd werden in de periode 1906-1914? Sedert de invoering van het Oktobeer Manifest in 1905 werden er officieel grondrechten verleend aan de burgers. Op papier was er vrijheid van meningsuiting en persvrjheid, maar in de praktijk schroomde de Tsaar er niet voor om tegenstanders van zijn regime te vervolgen. In 1907 werd Trotsky ,één van de voornaamste revolutionaire leiders, veroordeeld tot levenslange verbanning naar Siberie. Onderweg wist hij te ontsnappen. Lenin dook onder en vluchtte naar Finland. (noot5 ) Ook fungeerde de Doema als parlementaire vertegenwoordiging niet door tegenverwerking van de regering en Nicolaas. De landhervormingen waren geen succes en de kloof tussen rijk en arm bleef groot. Conclusie: De getroffen maatregelen waren erop gericht rust en stabiliteit te brengen in de gespannen situatie waarin Rusland zich bevond na “Bloody Sunday”.Ze waren echter niet effectief genoeg om het volk zoet te houden. 3) Was de oorlog werkelijk de meest belangrijke oorzaak van de Revolutie van 1917 ? Ik heb eerder beschreven hoe de 1e W.O van invloed geweest is op de economie, de militaire krachten en de politiek in Rusland. In de opinie van de Optimisten legde de 1e W.O een enorme druk op de Tsaar die uiteindelijk leidde tot de revolutie van 1917. De Pessimisten stellen dat een revolutie tegen de Tsaar onherroepelijk was; zelfs in vredestijd zou de revolutie zijn uitgebroken ! De 1e W.O heeft de revolutie alleen maar versneld ! Mijn conclusie hierin is dat de Pessimisten gelijk hebben. De situatie in Rusland was reeds lang vóór de 1e W.O gedestabliseerd en de 1e W.O is eigenlijk de druppel die de emmer liet overlopen ! 4) In hoeverre was Tsaar Nicolaas II zelf verantwoordelijk voor zijn val? Persoonlijk denk ik dat de Tsaar zelf verantwoordelijk was. Eén van de ernstige factoren die n.l geleid hebben tot de omverwerping van de Tsaar, lag in zijn persoonlijk karakter. Hij was totaal ongeschikt, om de immens sosciale- en politieke problemen waarmee Rusland geconfronteerd was aan te pakken. Doordat hij sterk geisoleerd leefde, kon hij zich ook niet plaatsen in de leefwereld van het gewone volk. Na de bloedige opstanden waabij talloze mensen stierven, bleef hij onbewogen. Sergei Witte, ooit Minister van Financien en Premier in 1905/1906 kwalifieerde zijn karakter als “essentialy feminine “.(noot 6 ) Drie maanden na zijn aantreden als Tsaar in 1894 hield hij een redevoering waarin hij hardnekkig vasthield aan zijn rol als autocratische regeerder : “Let every man know that, while devoting all my strenght to the well-being of my people, I shall uphold the principle of autocracy as firmly and as undeviating as did my late father.” ( noot8) Ik denk dat een combinatie van alle genoemde factoren tesamen ( de druk van de oorlog, sociaal-economische chaos, opkomst van de revolutionairen en het niet meegaan van de Tsaar met een veranderde tijdgeest) tot de val van de Tsaar hebben geleid. Literatuurlijst 1) Gevallen Tronen,verdwenen vorstenhuizen door Denis Judd. 1976 Unieboek, Bussum
2) De Sovjet-Unie, uitgave voor vwo/havo door H.Dragt en Drs.J. de Vries Eerste uitgave 1973 , Meulenhoff Educatief
3)Russia in pictures door Galina Klimenko ,Sterling Publishing CO, New York 1973
4)Wereldgeschiedenis door Bosch & Keuning, Uitgeverij Lannoo,Tielt ,1995
5)Sporen , geschiedenis voor de onderbouw 3, Wolters Noordhof, Groningen A. Wilschut
6) Russia in Revolt 1905 : The First Crack in Tsarism Power door David Floyd, Mac Donald Library of the 20th century
7) Geofinale ,USSR: Unie van Socialistische Sowjet Republieken, Aanvulling voor het vwo-examen , door E.C.Pierhagen/ J.C.Smits , Uitgeverij Thieme & Zutphen 1980
8) Internet websites : Remembering the Romanovs en > The fall of the Romanovs door Maureen Perrie,Centre for Russian studies, University of Birmingham. Notenlijst Noot 1 : “ Gevallen tronen “ , pagina 60
Noot 2 : “Russia in Revolt”, pagina 39
Noot 3 : “Russia in Revolt”, pagina 44
Noot 4 : Constutionele Monarchie : Een politiek systeem waarbij de macht van de Monarch aanzienlijk beperkt is door een democratisch gekozen parlement. Noot 5 : “Russia in Revolt “ , pagina 97
Noot 6 : ”Russia in Revolt “,pagina 6