onderwerp
pvtt
pvvt
ik
stam
stam + de/te
je/jij achter pv
stam
stam + de/te
je/jij voor pv
stam +t
stam + de/te
rest
stam +t
stam + de/te
meervoud
hele ww
stam + den/ten
Persoonsvorm
- Sterk werkwoord (verandert van klank) --> Zo simpel mogelijk;
- Zwak werkwoord (verandert niet van klank) --> staat medeklinker in XTC-KOFFIESHOP, dan: +te(n) in verleden tijd;
- Bij klinker altijd +de(n).
Voltooid deelwoord
- Wordt gebruikt als een handeling is afgerond;
- Staat altijd bij de hulpwerkwoorden zijn/worden/hebben.
Onvoltooid deelwoord
- Wordt gebruikt als een handeling nog niet is afgerond;
- Heeft een vaste vorm --> hele werkwoord + d(e).
Gebiedende wijs
- Is een opdracht of bevel;
- Vaak staat er geen onderwerp bij in de zin.
Infinitief
- Hele werkwoord;
- Zin verandert van tijd --> persoonsvorm verandert en het infinitief niet;
- Achter 'te' komt altijd een infinitief.
Bijvoeglijk naamwoord
- Afgeleid van een werkwoord;
- Zo kort mogelijk, behalve bij uitspraakproblemen;
- Als Voltooid deelwoord op -en, dan bijvoegelijk naamwoord ook op -en.
Punt
- Eind van een zin;
- Bij afkortingen;
- Afkortingen die als woorden worden uitgesproken zonder punt;
- Maten en gewichten zonder punt.
Komma
- Tussen de onderdelen van opsommingen, maar niet voor -en;
- Tussen twee persoonsvormen;
- Voor of na een aanspreking of tussenwerpsel;
- Voor en na een bijstelling;
- Voor een voegwoord waarmee de bijzin begint.
Puntkomma
- Tussen de zinnen die sterk samenhangen;
- Tussen delen van opsommingen, zeker als het om zinnen gaat.
Dubbele punt
- Om een opsomming aan te kondigen;
- Om de directe rede aan te kondigen;
- Om een verklaring af te leggen.
Aanhalingtekens
- Bij een citaat;
- Bij een directe rede;
- Om aan te geven dat een woord een andere betekenis heeft dan normaal;
- Als je het woord zelf bedoelt en niet de betekenis.
Vraagteken
- Aan het eind van een letterlijk gestelde vraag.
Uitroepteken
- Aan het eind van een zin met een bevel of uitroep.
Haakjes
- Informatie die je geeft als toelichting, uitleg of voorbeeld;
- Kun je beter zo min mogelijk gebruiken.
Beletselteken
- Aan het eind van een zin die niet af is; de puntjes sugeren iets;
- Om onvolledige citatien aan te duiden, zet er dan haakjes om: (…).
Hoofdletter
- Bij persoonsnamen;
- Bij namen van verenigingen, instellingen, bedrijven en diensten;
- Bij aardrijkskundige namen, namen van historische gebeurtenissen, straten, hemellichamen, gebouwen, feestdagen en bij titels van boeken en films.
Kleine letter:
- Soorten;
- Historische periodes;
- Afleidingen van feestdagen;
- Maanden;
- Dagen;
- Seizoenen;
- Windstreken;
- Religies en afleidingen hiervan.
Meervoud op -s
- Schrijf de -s aan een woord vast als de uitspraak correct blijft;
- Schrijf om uitspraakproblemen te voorkomen '‘s';
- Bij afkortingen;
- In woorden die eindigen op a, i, o, u en y;
- Uitzonderingen: etuis, cadeaus, diskjockeys, playboys, displays.
Meervoud op -en
- Schrijf -en aan het woord vast;
- Let op:
- Klinkerweglating;
- Medeklinkerverandering;
- Medeklinkerverdubbeling;
- Als een woord eindigt op een onbeklemtoonde -ik, -es of -et, verdubbelt de laatste medeklinker niet: monniken, bangeriken, luiwammesen, lemmeten;
- Klemtoon op -ie --> Meervoud met -ën;
- Klemtoon niet op -ie --> Meervoud met -n en trema op de -e die er al staat.
Meervoud op -s of -en
- Woorden die eindigen op -ee;
- Meervoud op -s: Gewoon de -s eraan plakken;
- Meervoud op -en: trema op de -e van de uitgang -en.
Meervoud op -s en -en:
- Er zijn heel wat woorden met twee meervouden, met -s en met -en.
Vreemde meervouden
- Oorspronkelijke Latijnse woorden hebben soms twee meervoudsvormen:
- Dosis à doses of dosissen;
- Museum à musea of museums, maar geen musea’s;
- Datum à Data of datums, maar geen data’s.
Tussen-s
- Als je hem hoort;
- Tweede deel van de samenstelling begint met een s-klank --> vervangen door vergelijkbaar woord;
- Soms zijn ook twee manieren goed.
Tussen-e of tussen-(e)n
- Tussen -en als het eerste woord een zelfstandig naamwoord is dat alleen meervoud op -en heeft;
- Geen tussen -en maar zo nodig -e:
- Het eerste deel heeft alleen maar een meervoud op -s;
- Het eerste deel heeft twee meervouden, op -s en op -en;
- Het eerste deel heeft geen meervoud;
- Het eerste deel verwijst naar een uniek exemplaar;
- Het eerste deel versterkt een bijvoeglijk naamwoord;
- Het eerst deel is geen zelfstandig naamwoord;
- Het woord wordt niet meer als een samenstelling gezien.
Verkleinwoorden
- Maak verkleinwoorden door -je, -kje, -pje, -tje of -etje achter het zelfstandig naamwoord te zette;
- Korte klanken worden in het verkleinwoord soms lang;
- Let op bij woorden die op een klinker eindigen;
- Afkortingen krijgen een apostrof.
Aan elkaar of los
- Samenstelling van twee of drie woorden;
- Getallen tot duizend en samenstellingen met honderd en duizend;
- Voornaamwoordelijke bijwoorden; die bestaan uit er, hier, daar, waar + een voorzetsel;
- De regel geldt niet voor voorzetsels die deel uitmaken van een samengesteld werkwoord of bij een zelfstandig naamwoord horen.
Koppelteken
- Om uitspraakproblemen te voorkomen;
- In de naam van getrouwde vrouwen;
- In woorden met de voorvoegsels adjunct-, aspirant-, collega-, ex-, interim-, niet-, non- en oud-;
- Voor een hoofdletter;
- In combinaties van titels en beroepen;
- Bij aardrijkskundige namen, of woorden die daarvan afgeleid zijn.
- Bij letters, cijfers, andere tekens en St. of Sint/sint;
- In woorden die anders onoverzichtelijk worden.
Weglatingsteken
- Zet een streepje op de plek waar een deel van een woord is weggelaten;
- Je mag een woorddeel alleen als het in het andere woord dezelfde betekenis heeft.
Afbreekstreepje
- Breek samenstellingen bij voorkeur af tussen de delen;
- Breek af tussen het grondwoord en een voor- of achtervoegsel;
- Breek bij één alleenstaande medeklinker af vóór die medeklinker;
- Breek bij twee tussenmedeklinkers af tussen die twee medeklinkers;
- Breek bij drie of meer tussenmedeklinkers zo af dat er geen combinaties van Nederlandse woorden voorkomen;
- Breek zo af dat er geen uitspraakproblemen ontstaan;
- Als je een woord afbreekt voor een trema, dan verdwijnt de trema.
Trema
- Plaats het trema altijd op de eerste letter van de volgende lettergreep;
- Let op bij -eum, -iing, -cien en -ieus;
- Let op bij bea-, gea-, beo- en geo-.
Apostrof
- Op plaats van een weggelaten letter;
- Op plaats van een weggelaten bezits-s;
- Om uitspraakproblemen bij het meervoud en bezitsaanduidingen te voorkomen;
- In afleidingen van letter- en cijferwoorden;
- Bij verkleinwoorden op -y.
Accenten
- Accenttekens komen vooral voor op de letter 'e';
- Slechts in enkele woorden komen ze ook voor op andere letters;
- Om de klemtoon aan te geven wordt het accent aigu (‘) gebruikt. Als een klinker of tweeklank met twee of meer letters geschreven wordt, krijgen de eerste twee een klemtoonteken;
- De cedille onder aan de c (ç) zorgt ervoor dat de c als s klinkt wanneer die voor een a, o of u staat.
Cijfers
- Bij getallen boven de twintig, uitgezonderd de ronde getallen;
- Voor maten, gewichten, bedragen, data, adressen en rekeningnummers;
- Let op: Schrijf breuken los, behalve in een samenstelling.
Letters
- Voor getallen tot en met twintig en voor tientallen;
- Voor getallen als honderd, duizend, miljoen, miljard en biljard.
Woorden als sommige, vele, enkele, beide en andere schrijf je met een -e als:
- Ze bijvoegelijk gebruikt worden;
- Als ze betrekking hebben op zaken of dieren.
Woorden als sommige, vele, enkele, beide en andere schrijf je met een -en als:
- Ze zelfstandig worden gebruikt en betrekking hebben op personen.
abonnees
caissière
financieel
kopiëren
professor
weliswaar
accommodatie
chagrijnig
financiële
legitimatie
puberteit
yoghurt
achttien
cheque
financiën
liniaal
publicatie
acuut
comité
geenszins
litteken
pyjama
adellijk
commissaris
gefascineerd
luxueze
racisme
adolescent
consequent
gerechtelijk
manoeuvreren
recensie
agressie
daarentegen
gewelddadig
millimeter
rechterlijk
alinea
debacle
gezamenlijk
namelijk
reëel
alleszins
decennium
hardnekkig
niettemin
reële
allochtoon
dichtstbijzijnde
hartstikke
nochtans
represailles
althans
discipline
hiërarchie
onmiddellijk
sowieso
apparaat
diskette
hopelijk
onverbiddelijk
staatsieportet
baby’tje
eigenlijk
hygiënisch
opticien
toentertijd
barbecueën
eczeem
identiteit
oeuvre
toernooi
baseren
excuus
illusie
parallelen
tournee
begrafenis
enigszins
insect
penicilline
twijfelen
begroeiing
enthousiast
interessant
per se
uittreksel
burgemeester
enquête
interview
practicum
vacuüm
burgerlijk
faillissement
juffrouw
procedé
wederrechtelijk
carrière
fascisme
klerezooi
product
weifelen
REACTIES
1 seconde geleden