Literatuur NU - Middeleeuwen

KAREL- EN ARTHURROMANS

 Oudste Middelnederlandse verhalen → Karelromans (Frankrijk)

Vanaf 13e eeuw werden de heldenliederen vertaald en bewerkt in het Nederlands.

 Karel spiegelde zich aan de Romeinse keizers.

Historische feiten werden gemengd met legendes.

Epische concentratie = ook heldendaden van andere vorsten werden aan Karel toegeschreven.

Karelromans

• Roelantslied: Karels strijd tegen de Saracenen (12e eeuw, tijd van kruistochten)

• Karel ende Elegast: ruzies met de leenmannen

• Reinout van Montalbaen: ruzies met de leenmannen

• Malegijs, Ogier van Denemarken: avonturenromans, tovenarij

• Floris ende Blancefloer: oosterse roman

Koning Arthur heeft waarschijnlijk niet bestaan.

Oorsponkelijk uit mondeling overgeleverde Keltische verhalen.

Arthur in het Latijn (1136) geschreven door Geoffrey of Monmouth

Eerste Arthurromans: Chrétien de Troyes, eind 12e eeuw, Noord-Frankrijk

Kerk was niet blij: verzonnen verhalen om de fantasie waren verboden

Arthur is een ideale vorst. De verhalen gingen om een queeste.

Voorbeeld: – Walewein: zwevend schaakbord

• Roman van Lancelot: hoofse relatie met Guinevere.

HOOFSE LITERATUUR

Teksten over hoofse liefde

Gedichten: lyriek

Verhalen in versvorm

Sproken → korte verhalen

Bloeitijd hoofse literatuur: 2e helft van de 13e eeuw

Liefde is gecompliceerd → twijfel, verdriet, verlies

Hoofse lyriek

Heinric van Veldeke = eerste dichter wiens hoofse lyriek bewaard is gebleven

• 12e eeuw

• Voor Duitstalig adellijk publiek (Duitse literatuur)

Hadewijch = 45 strofische gedichten met een mystieke inhoud

Verhalen in versvorm

• Tristan & Isolde (Arthurroman) → gebaseerd op Keltische verhalen

• Ferguut (Arthurroman) → ridderschap-liefde

• Walewein (Arthurroman) → avonturenroman

• Roman van de Roos → Ledigheid, Hoofsheid, Jaloezie

Sproken, korte verhalen

• Borchgravinne van Vergi → heimelijke liefde tussen burggravin en ongehuwde ridder

• Beatrijs (Marialegende) → exempel (voorbeeld van hoe het moet), hoofse novelle.

  De Beatrijs komt uit 1374. De schrijver is niet bekend. Er is veel symboliek in het verhaal. Vooral het noemen van getallen (3). Ook de kleuren en plaatsen ehbben een betekenis → egelantier: hemelse liefde en aardse liefde.

Hoofse toneelstukken

• Esmoreit, Gloriant en Lanseloet van Denemarken → Hulthemse handschrift (1410)

Groei van stede → stedelijke literatuur

• In opdracht van stadsbestuur of stedelingen

• Over stedelijke problemen

• Didactische functie

“Spiegel”

• Hoofdpersonen zijn helden, hun voorbeeld moet je volgen

• Hoofdpersonen leggen menselijke zwakheden bloot

• Heiligenlevens: beschrijvingen van het leven van heiligen en Jezus

  • Heinric van Veldeke: levensverhaal van St. Servaes

  • Jacob van Maerlant: levensverhaal van Franciscus van Assisi

  • Hoofdpersoon komt tot inkeer en besluit Jezus te volgen

• Korte verhalen over heiligen → legenden (scheurkalender)

Marialegenden/mirakelverhalen

• Maria, moeder van Jezus

• Mariken van Nieumeghen

Mysteriespelen

• Toneelspelen die geloofsgeheimen uitbeelden

• Moraliteit: hoofdpersonen zijn abstracties

  • Den spiegel der salicheit van Elckerlijc

Wereldlijke verhalen

• Reynaert (dieren met menselijke trekken)

• Esopet (dieren met menselijke trekken)

• Boerden en sotternieën → vermaak

Vertalingen van Latijnse teksten

• Spiegel historiael: geschiedenis hoe het had kunnen zijn (Jacob van Maerlant)

• Der naturen bloeme: enceclopedie van niet bestaande wezens. (J. van Maerlant)

Rederijkers: schrijvers die bijeen kwamen om te dichten, voor te dragen of toneel te spelen. Rederijkersliteratuur → zinnespelen: serieuze toneelstukken met een thema.

Boekdrukkunst: positief effect op de stedelijke literatuur. → volksboeken