Literatuur in je pocket t/m romantiek

Literatuurgeschiedenis Nederlands

Middeleeuwen (500-1500)

• Begon na ineenstorting van het Romeinse Rijk.
• Alleen geestelijken konden lezen en schrijven en hadden daardoor veel macht.
• Monniken waren de eerste schrijvers.
• Makers bleven anoniem, ze werkten voor God.
• Maatschappij was theocentrisch: God in het middelpunt.
• In verhalen veel alliteratie (beginrijm).
• Karelromans (voorhoofse ridderromans)

-Verhalen op rijm, zijn (deels) verzonnen over Karel de Grote.

-Verhouding tussen leenheer (Karel) en zijn ridders (leenmannen) staat centraal.

-Ridderlijke moed, kracht en trouw komen uitvoerig aan bod.

-Vrouwen spelen nauwelijks een rol.

• Arthurromans (hoofse ridderromans)

-Verzonnen verhalen op rijm over koning Arthur en zijn ridders van de ronde tafel.

-Meestal maken ridders zoektocht.

-Ridders waren moedig, sterk en hoofs.

-Hoofse liefde voor vrouw speelt belangrijke rol.

• Reynaert de Vos beste dierenverhaal.
• Hij leenman, zij leenheer.
• Drie soorten geestelijke spelen:

1.Mysteriespelen (Maria)

2.Mirakelspelen (wonderen)

3.Moraliteiten (les over christelijke waarden en geboden)

• 1^e Nederlandse zin = ‘Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda tu wat unbidan we nu’.

-‘Alle vogelen zijn aan hun nesten begonnen, behalve ik en jij, waar wachten we nog op.’

• Motto: ‘Momente mor’

-‘Gedenk te sterven.’

Renaissance (1500-1700)

• God stond niet meer in het middelpunt, de mens wel.
• Niet meer theocentrisch, maar antropocentrisch.
• Renaissance = wedergeboorte

-Er ging een wereld open voor schilders en kunstenaars.

• Namen stonden nu wel onder boeken en kunstwerken.
• Classicisme: imiteren of navolgen van grote navolgers uit klassieke oudheid.
• Belangrijkste genres:

-Epos = heldendicht

-Tragedie = treurspel

• Schrijvers konden klassieke voorbeelden op 3 manieren navolgen:

1.Zo mooi mogelijke vertaling.

2.Nabootsing.

3.Poging ze te overtreffen.

• Tragedie moet aan regels voldoen:

-Dichtvorm

-Expositie, intrige, climax, catastrofe, peripetie.

-Tussendoor een koor/rei zingen of spreken.

-3 eenheden: tijd, plaats, handeling.

-Een held

• Komedie (blijspel)
• Epos (verhalend gedicht met held).
• Sonnet was nieuw (14 regels)

-Petrarkisme (verlangen naar onbereikbare vrouw)

• Emblematiek (plaatje met een praatje)
• Proza
• Schrijvers:

-Jacob Cats

-P.C. Hooft

-Joost van den Vondel

-G.A. Bredero

• Motto: carpe diem = pluk de dag

Verlichting (1700-1800)

• Eeuw van vooruitgang
• Rationalisme
• Boeken over burgers zelf
• Schrijvers als leraren
• Proza grote literaire vorm
• Roman werd populair
• Poëzie was didactisch (onderwijzend)
• Dichters gingen satires schrijven.
• Regels Frans classicistische tragedie:

-Moest bestaan uit 5 bedrijven en 3 eenheden (tijd, plaats en handeling)

-Reien (koorzangen) afgeschaft, alles moest zo echt mogelijk zijn.

-Held is een belangrijk figuur

-Niet te veel mensen op toneel

• Later kwam het sentimentalisme op (overgevoeligheid)
• Schrijvers:

-Pieter Langendijk

-Justus van Effen

-Aagje Deken

-Hiëronymus van Alphen

• Motto: cogito ergo sum (ik denk, dus ik besta)

Romantiek (1800-1850)

• Meer pessimisme
• Schrijven was een gave
• Aspecten Romantische literatuur:

-De schoonheid van de natuur werd verheerlijkt in natuurlyriek

-Belangstelling voor verleden

-Teksten van volksliedjes en sprookjes werden opgeschreven

-Er kwamen griezelverhalen

-Veel humor in poëzie en proza

• Natuurlyriek was in gewone taal en rijmde niet altijd -> veel kritiek want was geen poëzie volgens sommigen
• Historische romans waren geschreven uit tijden van middeleeuwen en 1700 alsof alles mooier en beter was.
• Volksliedjes en sprookjes kwamen van het platteland.
• Frankenstein beroemdste horrorverhaal
• Schrijvers:

-De schoolmeester

-E.J. Potgieter

-Conrad Busken Huet

-Hildebrand

-Multatuli

-Piet Paaltjens

• Motto: ego-cultus = ik