Werk en inkomen

H1

Arbeid is onder te verdelen in:
-Betaalde
-Onbetaalde - vrijwilligerswerk
-huishoudelijk
-zorgarbeid

Formele arbeid = betaald en onbetaald
Informele arbeid = niet-geregistreerd

Materiele functies:
- Verwerft je eigen inkomen
- Je onderhoudt jezelf

Immateriële functies:
- Tijdstructuur - Sociale contacten
- Zelfontplooiing - Eigen identiteit
- Inkomen verwerven

Factoren van waardering:
- Positie - Macht
- Inkomen - Verantwoordelijkheid
- Traditie - Schaarste
- Afwisseling - Hoofdarbeid

Functies arbeid voor de samenleving:
- Macro-economische welvaartsfunctie
- Sociale functie, cohesie
- Verdelingsfunctie

Arbeidskwaliteit hangt af van 4 factoren:
- Arbeidsomstandigheden - Arbeidsinhoud
- Arbeidsverhoudingen - Arbeidsvoorwaarden

ARBO-wet:
- ergonomische werkplek - herhaalbaarheid voorkomen
- sociale contacten - doel/resultaat
- kwalificaties - eigen inzicht

H2 Waardering van het werk

Arbeidsethos -> betekenis van arbeid voor de mens

Traditionele arbeidsethos -> arbeid geeft zin aan het leven, je hoort erbij
Kritische arbeidsethos -> meer aandacht voor mantelzorg
Alternatieve arbeidsethos -> voldoening halen uit vrijetijdsbesteding

Geschiedenis van de arbeid
- arbeids is minderwaardig, Griekse oudheid
- arbeid is een straf van God, ME
- arbeid is een opdracht, Luther
- geeft zin aan het leven, Utopische socialisten
- levenswaarden verwezenlijken, liberalen/socialisten
- arbeid is een recht

3 opvattingen over plicht tot werken
- niet verplicht te werken
- christelijke traditie moet je werken
- arbeid is een recht

H3 Arbeidsverdeling en sociale structuur

Maatschappelijke arbeidsdeling
1. Primaire 2. Secundaire
3. Tertiare 4. Quartaire

Technische arbeidsdeling
1. Hoofdarbeid 2. Handenarbeid
3. Management 4. Productiewerk

Nu Nederland informatiemaatschappij

Waarom die arbeidsdeling?
- verschil in geestelijk denken
- biologische verschillen
- verschillen in economische/technologische ontwikkeling

Nadelen van arbeidsdeling
- verdeelde mensen door verdeelde arbeid
- sociale cohesie en integratie nodig
- gemotiveerd gedrag nodig

Ontstaan sociale ongelijkheid:
- Opleiding - Sekse
- Positie arbeidsmarkt - Sociaal milieu
- Etnische minderheden

Voordeel hogere klasses:
- streven hoogonderwijstype - ondersteuning
- bevorderen disciplinering - meisjes meer stimulans
- intellectueel klimaat - carrieregerichtheid
- motivatie

Oorzaak sociale stratificatie:
- Functionalisten -> ongelijkheid stabiele factor, zorgt voor motivatie
- Marxisten -> economische factor
- Max Weber -> ook politieke/culturele functie

Maatschappelijke positie invloed op het leven:
- politieke participatie - leefstijl
- vrijetijdsbesteding - mode
- wonen - gezondheid en voeding
- onderwijs - levensduur

Twee vormen sociale mobiliteit:
- Intra-generationele mobiliteit -> tijdens je loopbaan klimmen
- Inter-generationele mobiliteit -> stijgen tov je ouders door, - hogere opleiding
- grotere tertiare sector

Twee theorieën:
Meritocratie -> mensen beoordeeld alleen op basis capaciteiten
Reproductietheorie -> maatschappelijke verhoudingen veranderen dan diploma inflatie

Positie arbeidsmarkt bepaald door:
- Nieuwe functies
- Formele eisen, zoals diploma
- Informele eisen, zoals ambitie

Slechte positie arbeidsmarkt:
- Vrouwen - Werklozen
- Allochtonen door: lage opleiding/eigen kring/discriminatie
- Laag-opgeleiden

H4 Informatie-maatschappij

Gevolg informatietechnologie werkgelegenheid:
- functies verdwijnen
- nieuwe functies

Gevolg voor arbeidsomstandigheden:
- gevaarlijke beroepen verdwijnen
- nieuwe beroepsziekten, zoals RSI

Gevolg arbeidsinhoud:
- Taakverarming - Taakverrijking
- Taakverbreding - Taakversmalling
- Taakroulatie

Kenmerken Taylorisme:
- verschil tussen uitvoeren en uitdenken - gereedschappen standaardiseren
- speciale planningsafdeling - disciplinering
- beloningstelsel

1920, Human relations, de mens is een sociaal wezen, maar nog Top-Down benadering
’80 + ’90 Autonomie, meer zeggenschap

H5 Economische orde en visies

Centraal geleide planeconomie kenmerken:
- wie/wat produceert - welke techniek
- hoeveel geproduceerd - productiemiddelen
- goederen verdeeld over consumenten - hoeveelheid van de goederen

Voordelen:
- voor mensen gedacht - werkeloosheid voorkomen
- sociaal-economische verdeeldheid tegengaan - productie/consumptie afgestemd

Nadelen:
- arbeiders ongelukkig - geen milieu-eisen
- consument buitenspel - alle macht aan de leiding
- bureaucratie - moeilijk plannen
- weinig innovatie

Vrijemarkt economie kenmerken:
- geschillenbeslechtiging - vennootsschapsrecht
- regels voor de kapitaalmarkt, geldmarkt/kapitaalmarkt
- eigendomsrecht, auteursrecht/merkenrecht/octrooirecht

Voordelen vrijemarkt economie
- concurrentie, prijzen laag - weinig bemoeienis
- keuzevrijheid

Nadelen
- geen soepele marktwering - economisch zwakkeren dupe
- maatschappelijke kosten - geen collectieve goederen

Gemengde economie, overheid 3 taken:
- Regelgever, voor o.a kartelvorming en kwaliteit milieu
- Producent van goederen en diensten
- Herverdelen van inkomens

Voordelen:
- sociale zekerheid
- praktisch handelen door ontbreken ideologie

Nadelen:
- hoge kosten door zekerheidsstelsel
- overheid meer invloed dan men denkt

Christen-democratische visie:
- naastenliefde - overheid teruggetrokken
- harmonieuze samenleving - gespreide verantwoordelijkheid
- rentmeesterschap - organische maatschappij
- zorgzame samenleving

Liberalistische visie:
- geen overheid - privatisering
- deregulering - decentralisatie
- ontbureaucratisering - marktwerking door concurrentie
- eigen initiatief - liberalisering
- waarborgstaat

Sociaal-Democratische visie:
- nivellering - gelijkheid
- overheid actieve rol - solidariteit
- democratisering

Communistische visie
- klassenstrijd - productie in handen van overheid
- centralisatie - iedereen gelijk
- internationale solidariteit - planeconomie

H6 Overheid in sociaal-economisch beleid

Overheid 3 rollen:
- werkgever - overlegpartner
- regelgever hoogte minimumloon, wet op de CAO’s, aansporen loonmatiging, maatregelen arbeidsduur, regels dienstverband

Soorten werkeloosheid:
- Frictie werkeloosheid - seizoenswerkeloosheid
- conjuncturele werkeloosheid - kwalitatief structurele werkeloosheid
- Structurele werkeloosheid - fusies, reorganisaties, geen innovaties, geen nieuwe markten,sterke groei beroepsbevolking, starheid lonen

Maatregelen vraagzijde werkeloosheid:
1. Bevorderen van loonmatiging
2. Eenvoudige banen scheppen
3. Lage belastingen
4. Flexibele werktijden, FLEX-wet
5. Investeringen in infrastructuur
6. Bestaande marktbelemmeringen oplossen
7. Meer overheidsbanen
8. Stimuleren deeltijdbanen

Oplossingen aan de aanbodzijde:
1. Arbeid en zorg beter verdelen
2. Scholing en omscholing verbeteren
3. Reintegratie gehandicapten
4. Minderheden meer opleiding bieden
5. Melkertbanen
6. Bevorderen ouderen participatie, door permanente scholing, verlaging werkdruk, discriminatie tegengaan

H7: Sociale Partners

1. Werkgevers
2. Werknemers
3. Overheid

Werknemers hebben 5 belangen:
- arbeidsvoorwaarden - arbeidsomstandigheden
- arbeidsinhoud - arbeidsverhoudingen
- algemene belangen

Manier van behartigen
- collectief - individueel
- lidmaatsschapskaart

Werkgevers 5 belangen:
- lage productiekosten - ambitieuze werknemers
- lage belasting - geringe concurrentie
- maken van winst

Gemeenschappelijke belangen:
- veilig produceren - continuiteit van het bedrijf
- goede werksfeer

Middelen van werknemers:
- prikacties - stakingen
- demonstraties - bedrijfsbezetting
- lobbyen - de rechter
- onderhandeling, CAO/SER/STAR/Ondernemingsraad

Ondernemingsraad 4 rechten:
1. initatiefrecht 2. informatierecht
3. adviesrecht 4. instemmingsrecht

Vakbond heeft meer macht dan de Ondernemingsraad omdat:
- geen stakingskas - mogen staken
- kleine bedrijven geen ondernemingsraad - meer participatie
- niet onafhankelijk - meer deskundigen

3 voorwaarden voor staking:
1. geen wilde staking
2. doel moet in alle redelijkheid staan tot het gevolg
3. onderhandelingen tevergeefs zijn

Modellen voor overleg:
- Conflictmodel, komt tot stand door middel van strijd
- Harmoniemodel, ontkennen problemen
- Regulatiemodel, compromissen sluiten

H8: Verzorgingsstaat

1. Verantwoordelijkheid voor zorg/onderwijs
2. Sociaal zekerheidsstelsel

Sociale verzekering bestaan uit werknemeringsverzekering en volksverzekeringen

Werknemersverzekering:
- WAO - ZFW
- WW - ZW

Volksverzekering:
- ANW - AKW
- AOW -AWBZ

VVD
- teveel mensen afhankelijk - AOW in gevaar
- marktwering - terugdringing overheidsuitgaven
- teveel bureaucratie - inkrimping arbeidsapparaat
- te duur - deregulering
- teveel bureaucratie

CDA
- minder overheid - bezuiningspolitiek
- randvoorwaarden scheppen - harmoniemodel

PvdA
- fatsoenlijke sociale zekerheid - bestrijding armoede
- geen kloof werken en niet werkenden

Maatregelen PvdA
- actieve overheid - structurele problemen aanpakken
- loonkoppeling - minderheden helpen