Module 7 + Module 6, Hoofdstuk 1

Module 6: Hollander in Indië

Hoofdstuk 1: Van VOC-koopman tot bestuursambtenaar

• Desa’s: Indisch dorp of dorpsgemeenschap. Heeft ook de betekenis van platteland. • Verenigde Oost-Indische Compagnie: Nederlandse handelsorganisatie, samenbundeling in 1602 van elkaar beconcurrerende Hollandse en Zeeuwse compagnieën. Kreeg van de Staten-Generaal, die op die samenbundeling hadden aangedrongen, als enige Nederlandse organisatie het recht van de vaart en handel op Indonesië. • Gouverneur-Generaal: Hoogste baas van de Verenigde Oost-Indische Compagnie in Indonesië. Na de VOC werd het de titel van de hoogste Nederlandse ambtenaar in de kolonie. Hij vertegenwoordigde het Nederlands gezag en was verantwoordelijk voor het algemeen bestuur. • Cultuurstelsel: Stelsel waarbij de Javaanse boerenbevolking een vijfde van haar grond moesten bebouwen met landbouwgewassen voor de Europese markt. Als vergoeding voor die inspanning werd de boeren het zogenaamde plantloon uitgekeerd. Bedoeling van het stelsel was de kolonie weer winstgevend te maken voor Nederland. • Cultuurprocenten: Toeslag op het salaris van Nederlandse en Indonesische bestuursambtenaren naar gelang de hoeveelheid landbouwgewassen die voor het Cultuurstelsel in hun bestuursgebied werd geproduceerd. • Binnenlands Bestuur: Het koloniale Nederlandse bestuur van Nederlands-Indië. Daarnaast opereerde het Inheemse (Indonesische) bestuur dat ondergeschikt was aan het Nederlandse bestuur. Ambtenaren van beide besturen waren in dienst van de koloniale overheid en werden door die overheid betaald. • Inheems Bestuur: Indonesisch bestuur in de koloniale tijd. Functioneerde naast het Binnenlands bestuur en was daar ondergeschikt aan. • Adat: Eeuwenoud Indonesisch systeem van regels en gebruiken waaraan een Indonesiër zich te houden heeft.

Module 7: Oorlog en vrede

Hoofdstuk 1: ‘Zum Frühstück auf nach Paris!’

• VeelVolkerenstaten: Staten waarin een aantal volkeren zijn samengebracht. • Nationaliteitenprobleem: Het probleem dat een bepaald volk niet meer bij de staat wil horen, maar onafhankelijk wil zijn. • Servische nationalisten: Voorstanders van een onafhankelijk Groot-Servië. • Nationalisme: Ernstige vorm van vaderlandsliefde. Het eigen volk gaat boven alles. • Warme havens: Havens die in de winter niet dichtvriezen. • Duitse keizerrijk: Het Tweede Duitse keizerrijk werd gesticht in 1870 in Versailles, na afloop van de Frans-Duitse oorlog, en opgeheven in 1918. Het is de opvolger van het middeleeuwse Heilige Roomse Rijk der Duitse natie. • Tweefrontenoorlog: Een oorlog die door een land aan twee fronten tegelijk word uitgevochten (Du oost+west) • Militarisme: Sterke nadruk op het leger en op militaire middelen om problemen op te lossen. • Von Schlieffen-plan: Duits aanvalsplan dat erin voorzag dat Duitsland eerst met landen in West-Europa en vervolgens met die in Oost-Europa afrekende om zo een tweefrontenoorlog te vermijden. • Geallieerden: Bondgenootschap tijdens de Eerste Wereldoorlog van Frankrijk, Rusland, Engeland en andere landen dat vocht tegen de Centralen. • Centralen: Bondgenootschap tijdens de Eerste Wereldoorlog van Oostenrijk-Hongarije, Duitsland en andere landen dat vocht tegen de Geallieerden. • Onbeperkte duikbootoorlog: Duikboten vallen elk schip aan waarvan vermoed wordt dat het voor de vijand vaart. • Vrede van Brest-Litovsk: Vrede gesloten tussen Rusland en Duitsland na de machtsovername van de bolsjewieken. Betekende het einde van de deelname aan de Eerste Wereldoorlog voor Rusland.

Hoofdstuk 2: Keerpunt Versailles

• Veertien punten: Principe-programma van de Amerikaansse president Wilson voor de inrichting van de wereld na afloop van de Eerste Wereldoorlog. • Volkenbond: Internationale organisatie (1919) die door oorlogsdreiging tussen landen via onderhandelingen weg moest nemen. • Vrede van Versailles: Vrede die een einde maakte aan de WO1 • Demilitariseren: Alle militaire groepen weghalen uit een gebied en bunkers en forten slopen. • Poolse corridor: Strook grond dwars door Oost-Pruisen die Polen toegang moest verschaffen tot de Oostzee. • Hongarije: Land ontstaan na de Eerste Wereldoorlog. Voormaling koninkrijk als onderdeel van Oostenrijk-Hongarije. • Oostenrijk: Republiek die overbleef na de opdeling van het keizer- en koninkrijk Oostenrijk-Hongarije na de Eerste Wereldoorlog. • Tsjechoslowakije: Land bestaande uit het huidige Tsjechië en Slowakije, opgericht na de Eerste Wereldoorlog en uiteengevallen begin jaren negentig. Werd door WO2 communistisch. • Joegoslavië: Land bestaande uit het huidige Bosnië, Kroatië en Klein-Joegoslavië of Servië. Ontstaan na de Eerste Wereldoorlog en door WO2 communistisch geworden. Uiteengevallen na de burgeroorlog van begin jaren negentig. • Cordon Sanitaire: Rij van landen die samenwerkten om een groot buurland in bedwang te houden. • Herstelbetalingen: Schadevergoedingen die betaald moesten worden door de landen die de schuld kregen van WO1. • Republiek van Weimar: Staatsvorm van Duitsland tussen 1918 / 1933. • Isolationisme: Politiek van de Verenigde Staten om zich zo min mogelijk met Europese zaken te bemoeien. • Pacifisten: Mensen die geloven dat geen elke vorm geweld of van oorlogsvoeringen gerechtvaardigd is. • Dawes-plan: Amerikaans hulpprogramma om de Duitse economie erbovenop te helpen na de economische crisis van 1923. • Erfüllungspolitik: Duitse buitenlandse politiek gericht op het naleven van de bepalingen van het Verdrag van Versailles. • Verdrag van Locarno: Verdrag tussen Europese landen (1925) waarbij Duitsland zijn westgrenzen en het gebiedsverlies van de Vrede van Versailles accepteerde. • As Rome-Berlijn: Verbond tussen Duitsland en Italië waar Japan zich later (1936) bij aansloot.

Hoofdstuk 3: Opnieuw oorlog

• Spaanse burgeroorlog: Burgeroorlog tussen aanhangers van de democratische regering van Spanje en conservatieve krachten onder leiding van generaal Franco (1936-1940) • Internationale brigade: Brigade van het Spaanse leger tijdens de Spaanse Burgeroorlog waarin de vrijwilligers uit andere landen waren samengebracht. • Appeasement-politiek: Politiek gericht op het voorkomen van oorlog door steeds wat toe te geven aan agressieve dictators zoals Hitler. • Anschluss: De aansluiting van Oostenrijk bij Duitsland. Dit was verboden volgens het Verdrag van Versailles, maar werd door Hitler afgedwongen in 1938. • Sudeten-Duitsers: Duitssprekende minderheid in Sudetenland, een deel van het voormalige Tsjechoslowakije. • Conferentie van München: Vergadering van Duitsland, Frankrijk, Engeland en Italië in 1938 over Tsjechoslowakije. • Zelfbeschikkingsrecht: Het onder andere door President Wilson in zijn Veertien Punten geformuleerde recht van een volk op beslissingsrecht over wat er met het volk moet gebeuren. • Niet-Aanvalsverdrag: Niet-aanvalsverdrag in 1939 gesloten tussen de Sovjetunie en Hitler-Duitsland.