Module 5

Een motie is een standpunt van een Kamerlid over het belijd van een minister. Wanneer een motie wordt aangenomen, moet de minister de motie uitvoeren of uitleggen waarom hij deze naast zich neerlegt. Als een Kamerlid niet met de uitleg tevreden is, kan hij een motie van afkeuring indienen. De minister kan de portefeuillekwestie stellen. Dit betekent dat hij zijn ontslag aanbiedt als deze motie door de Kamer wordt aangenomen. Wanner regeringsfracties in het parlement zich onafhankelijk opstellen van de regering die zij in principe steunen, wordt dit dualisme genoemd. Werken zij juist nauw samen met de regering, dan het dit monisme. De Nacht van Schmelzer betekende het einde van het harmoniemodel. ER vond een polarisatie plaats.

Niet alleen in de politiek lag de boel overhoop, ook de samenleving raakte door conflicten verdeeld. De samenleving wilden meer inspraak in de regering. De jongeren vonden vooral dat zij meer te zeggen moesten krijgen. De provo’s stonden op, een groepje jongeren dat het provoceren van de autoriteiten tot een belangrijke activiteit verhief. Ze kwamen zelf met creatieve oplossingen voor maatschappelijke problemen.

Een ander belangrijk protest in de jaren zestig kwam van de tweede feministische golf. Deze beweging kwam in opstand tegen de achtergestelde rol van vrouwen in de samenleving. Het was niet de eerste keer dat vrouwen zich verzetten tegen hun ondergeschikte positie. Tijdens de eerste feministische, die plaatsvond rond de eeuwwisseling, waren vrouwen ook al voor hun rechten opgekomen. In 1968 werd de organisatie man-vrouw-maatschappij opgericht die streed voor gelijke beloning en gelijke kansen. Ook waren er de Dolle Mina’s. Zij streden voor abortus. Hoofdstuk 3 ‘De overheid treedt terug’

In 1982 werd Lubbers premier. Hij was de leider van het Christen-Democratisch Appel (CDA) In die partij zaten de vroegere CDU, ARP en de KVP. Toen het kabinet Lubbers (CDA en de VVD) aantrad ging het erg slecht met de economie in Nederland: De werkloosheid steeg, de inflatie steeg en de investeringen liepen sterk terug. En de uitgaven waren erg hoog in die tijd. Ook was er een oliecrisis n 1973. Veel mensen vroegen om uitkeringen. De socialist Joop den Uyl die van 1973 tot 1977 leiding gaf aan een links kabinet, had ten doel gesteld om de samenleving verder te democratiseren, ook wilde hij de welvaartsverschillen verder terugdringen. Luubers wilde orde op zaken stellen en zijn motto was: ‘no nonsense.’ Na een boel maatregelen ,zoals het afschaffen van culturele voorzieningen, werd de verzorgingstaat ingekrompen. Ook de regering greep in, ze gingen privatiseren. Dat wil zeggen dat taken werden afgestoten naar het bedrijfsleven. Ook ging de overheid taken overhevelen naar lagere overheden, dat noemt men decentralisatie. Verder maakte de regering nog gebruik van Deregulering, men probeerde het overheidsapparaat slagvaardiger te maken, men ging regels korter maken of duidelijker.

Na de verkiezingen van 1986 bleef de coalitie CDA/VVD aan de macht. Dit kabinet kwam voortijdig ten val, vanwege de voortdurende spanningen binnen het kabinet. Als een kabinet niet langer aan kan blijven en aan de koningin ontslag aan biedt, wordt dit een kabinetscrisis genoemd. Meestal gaat men na het aftreden van het kabinet weer verkiezingen houden (ook vorig jaar was dat zo) Men noemt het kabinet die tussen de verkiezingen en het nieuwe kabinet zit een demissionair kabinet. De vervroegde verkiezingen van 1989 zorgen voor het derde kabinet Lubbers, CDA vormde samen met PvdA een coalitie. In 1994 verloor het CDA veel stemmen. Dit kwam door het vertrek van Lubbers en doordat mensen wel eens een andere partij aan de macht wilden. De VVD, D66 en PvdA vormden de nieuwe regering o.l.v. Wim Kok. Dit kabinet (liberalen en socialisten) wordt een paarse coalitie genoemd. PvdA wilde de verzorgingsstaat handhaven, terwijl de VVD mini-stelsel van sociale zekerheid wilde. Het was goed dat D66 ook in het kabinet zat, omdat deze partij een brug kon vormen tussen de socialisten (PvdA) en de liberalen (VVD). Een andere factor die samenwerking tussen hen mogelijk maakte was dat de socialisten openstonden voor een zekere liberalisering. Onder het paarse kabinet verliep de economie spoedig en de werkloosheid liep terug. De gunstige economische situatie wordt vaak toegeschreven aan het poldermodel, ook wel overlegeconomie genoemd. Daarmee wordt bedoeld dat vakbonden, werkgeversorganisaties en de overheid samen proberen een oplossing te vinden voor sociaal-economische problemen. Het poldermodel kan ook nadelen hebben: het kan een gevaar zijn voor de democratie. Hooggeplaatste mensen die niet door het volk gekozen zijn, kunnen veel invloed hebben in de besluitvorming. Er is nu ook een idee voor een groen poldermodel, meer aandacht voor het milieu, meer overleg tussen overheid, bedrijfsleven en milieubewegingen. Groenlinks kwam met dat idee. Die partij is opgericht in 1989 toen CPN, PSP en PPR samengingen.

De Europese samenwerking begon met de oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) in 1951. Hieraan deden Nederland, Belgie, Luxemburg, Italie, Frankrijk en West-Duitsland mee. Door dit gezamenlijke beheer van kolen-en staalsector wilde men voorkomen dat de landen een krachtig militair apparaat zouden opbouwen. De Europese samenwerking werd uitgebreid in1957, toen de Europese economische gemeenschap (EEG) werd opgericht. Die streefde naar een gemeenschappelijke markt en een gezamenlijk economisch beleid. In hetzelfde jaar werd ook Euratom opgericht (Europese Gemeenschap voor Atoomenergie), voor een gemeenschappelijk beheer voor kernenergie. In 1967 werd besloten tot een hechte samenwerking tussen de drie gemeenschappen, dit heette de Europese Gemeenschap. Inmiddels spreken we van de Europese unie (EU). Afgezien van de economische samenwerking werd bovendien besloten tot verdere politieke integratie. Zo zou er een gemeenschappelijk beleid komen voor buitenlandse politiek, asielbeleid enz. De Europese Gemeenschap, later EU, heeft meer gewicht gekregen door de hechtere samenwerking, maar ook doordat steeds meer staten deelnemen: Engeland, Denemarken, Ierland, Griekenland, Portugal, Spanje, Oostenrijk, Zweden en Finland. Het belangrijkste bestuursorgaan van de EU is de raad van ministers, die bestaat uit de vakministers van verschillende lidstaten. De raad wisselt van samenstelling als het onderwerp wisselt (bij landbouw landbouwministers enz.) Die raad neemt beslissingen op basis van wetsvoorstellen die de Europese Commissie indient. De Europese commissie is het dagelijks bestuur van de EU. De leden zijn voorgedragen door de lidstaten, maar ze handelen in het belang van de unie. De taak van de commissie is om wetten voor te stellen, naleving van de wetgeving en zorgt voor een concrete uitvoering van Europese beleidsmaatregelen. De commissie wordt gecontroleerd door het europees parlement, de volksvertegenwoordiging van Europa. Het parlement wordt ieder jaar rechtstreeks door kiezers gekozen. De kiezers mogen alleen stemmen op kandidaten uit eigen land. Binnen het parlement groeperen de leden zich per politieke richting. (socialistisch, liberaal enz.) Met betrekking tot de wetgeving heeft het parlement een adviserende functie. Een andere taak is om de Raad en de Commissie te controleren. De raad is echter niet verplicht verantwoording af te leggen, de commissie wel. Het parlement kan d.m.v. een motie de commissie tot aftreden dwingen. Ook heeft het parlement enquete-recht. Ook bestaat er de Europese Raad: bestaat uit de regeringsleiders van de lidstaten, komen minimaal 2 keer per jaar bijeen. Tijdens zo’n ‘top’ wordt geprobeerd om de hoofdlijnen van de politieke en economische ontwikkelingen uit te stippelen. Nationale wetten die strijdig zijn met Europese wetten moeten worden aangepast. Men hanteert het beginsel van subsidiariteit: Europa mag zich niet bemoeien met zaken die beter nationaal, provinciaal of lokaal geregeld kunnen worden. Veel mensen zijn overtuigd van de noodzaak tot samenwerking, maar niet iedereen. Mensen vinden dat veel wetgeving op Europees niveau plaatsvindt, terwijl het Europees parlement minder wetgevende en controlerende bevoegdheden heeft dan de nationale parlementen. De bevolking van Europa verliest daardoor invloed. De bedoeling is dat iedere minister gecontroleerd wordt door zijn eigen nationale parlement. Een genomen besluit kan dan echter niet meer worden teruggedraaid. Bovendien valt er voor een nationaal parlement maar weinig te controleren wanneer de eigen minister in de Raad van de ministers door een meerderheid overstemd wordt.

De Europese samenwerking begon met de oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) in 1951. Hieraan deden Nederland, Belgie, Luxemburg, Italie, Frankrijk en West-Duitsland mee. Door dit gezamenlijke beheer van kolen-en staalsector wilde men voorkomen dat de landen een krachtig militair apparaat zouden opbouwen. De Europese samenwerking werd uitgebreid in1957, toen de Europese economische gemeenschap (EEG) werd opgericht. Die streefde naar een gemeenschappelijke markt en een gezamenlijk economisch beleid. In hetzelfde jaar werd ook Euratom opgericht (Europese Gemeenschap voor Atoomenergie), voor een gemeenschappelijk beheer voor kernenergie. In 1967 werd besloten tot een hechte samenwerking tussen de drie gemeenschappen, dit heette de Europese Gemeenschap. Inmiddels spreken we van de Europese unie (EU). Afgezien van de economische samenwerking werd bovendien besloten tot verdere politieke integratie. Zo zou er een gemeenschappelijk beleid komen voor buitenlandse politiek, asielbeleid enz. De Europese Gemeenschap, later EU, heeft meer gewicht gekregen door de hechtere samenwerking, maar ook doordat steeds meer staten deelnemen: Engeland, Denemarken, Ierland, Griekenland, Portugal, Spanje, Oostenrijk, Zweden en Finland. Het belangrijkste bestuursorgaan van de EU is de raad van ministers, die bestaat uit de vakministers van verschillende lidstaten. De raad wisselt van samenstelling als het onderwerp wisselt (bij landbouw landbouwministers enz.) Die raad neemt beslissingen op basis van wetsvoorstellen die de Europese Commissie indient. De Europese commissie is het dagelijks bestuur van de EU. De leden zijn voorgedragen door de lidstaten, maar ze handelen in het belang van de unie. De taak van de commissie is om wetten voor te stellen, naleving van de wetgeving en zorgt voor een concrete uitvoering van Europese beleidsmaatregelen. De commissie wordt gecontroleerd door het europees parlement, de volksvertegenwoordiging van Europa. Het parlement wordt ieder jaar rechtstreeks door kiezers gekozen. De kiezers mogen alleen stemmen op kandidaten uit eigen land. Binnen het parlement groeperen de leden zich per politieke richting. (socialistisch, liberaal enz.) Met betrekking tot de wetgeving heeft het parlement een adviserende functie. Een andere taak is om de Raad en de Commissie te controleren. De raad is echter niet verplicht verantwoording af te leggen, de commissie wel. Het parlement kan d.m.v. een motie de commissie tot aftreden dwingen. Ook heeft het parlement enquete-recht. Ook bestaat er de Europese Raad: bestaat uit de regeringsleiders van de lidstaten, komen minimaal 2 keer per jaar bijeen. Tijdens zo’n ‘top’ wordt geprobeerd om de hoofdlijnen van de politieke en economische ontwikkelingen uit te stippelen. Nationale wetten die strijdig zijn met Europese wetten moeten worden aangepast. Men hanteert het beginsel van subsidiariteit: Europa mag zich niet bemoeien met zaken die beter nationaal, provinciaal of lokaal geregeld kunnen worden. Veel mensen zijn overtuigd van de noodzaak tot samenwerking, maar niet iedereen. Mensen vinden dat veel wetgeving op Europees niveau plaatsvindt, terwijl het Europees parlement minder wetgevende en controlerende bevoegdheden heeft dan de nationale parlementen. De bevolking van Europa verliest daardoor invloed. De bedoeling is dat iedere minister gecontroleerd wordt door zijn eigen nationale parlement. Een genomen besluit kan dan echter niet meer worden teruggedraaid. Bovendien valt er voor een nationaal parlement maar weinig te controleren wanneer de eigen minister in de Raad van de ministers door een meerderheid overstemd wordt.