Module 1: Het klassieke van de oudheid

Alexandrïe en de wetenschap In de loop van de tijd ontstond er een moeder –en wereldstad met wel 500.000 inwoners: Alexandrïe.De vorsten die afstamden van Alexanders generaals, heetten Ptolemaios. Zij maakte Alexandrïe tot een economisch een cultureel centrum. In het Muzenheiligdom, het Mouseion, deden geleerden uit de hele oecumene wetenschappelijk onderzoek. De taal-lievenden (filologoi) bestudeerde klassieke teksten. De wis –en natuurkundigen bedreven theoretische wetenschap. Hier werd de wet van Archimedes en de schroef van Archimedes uitgevonden. Astronomen deden onderzoek naar de vorm en de aardomtrek van de aarde. De medici onderzochten de oude leer van Hipocrates. Zij geloofde niet dat alle ziektes ontstonden door een verstoring in het evenwicht van de 4 lichaamsvochten: bloed, slijm, gele en zwarte gal. Hun onderzoek heeft uiteindlijk in de late Middeleeuwen Europa bereikt en een bijdragen geleverd aan de vernieuwing van de geneeskunde.

Terug naar het land Vanaf dat er steden bestonden is er een verlangen geweest naar het platteland. Alexandrïe was de eerste metropool en ook in deze stad werd men aangetrokken naar de ruimte buiten de ecumene. Kunstenaars gaven vorm aan dit gevoel en er ontstond een herdersliteratuur. Zij verheerlijkte het leven op het platteland in hun postorale gedichten, romans en beeldende kunst. Het werd deel van het klassieke erfgoed sinds het hellenisme en komt opnieuw te voorschijn bij de wedergeboorte (Renaissance) van de klassieken in West-Europa.

Denken als wereldburger In de hellenistische tijd vroeg de (wijse) mens zich af wat zijn plaats was in de nieuwe wereld. Socrates, Plato en Aristoteles waren nog uitgegaan van de polis. Sommige keerde zich juist van de beschavind af. Zo ontstond het Cynisme, ingevoerd door Diogenes. Hierbij leefde de (wijse) mens volgens de natuur.

Epicuristen Het epicurisme is een filisofische richting genoemd naar de stichter Epikouros, die hedone (=genot) tot richtsnoer van het geluk maakt. Men had een evenwichtig bestaan als men zich niet verzette tegen de natuurlijke behoeften. De Epicureeërs geloofde niet in reïncarnatie of het hiernamaals. Ook de ziel leeft niet voort na de dood. En ze geloofden ook dat de goden zich niet bemoeiden met de mens. Als je geen hedone meer in je leven had, mocht je jezelf ‘uit het leven leiden’. Toch wist men niet precies wanneer het geen nut meer had om te blijven leven.

Stoïcijnen De stoïci vond dat de mens niet het recht had om over zichzelf te beschikken. Alleen als er overduidelijke aanwijzingen waren dat er voor zijn nietige bestaan geen plaatst meer is in het grote systeem was, mocht hij een einde aan zijn induvidueel bestaan maken. De filosofische school Stoïci wilde dat men opgewassen was tegen alle spanningen: aandoeningsloosheid (Apatheia). De stoïci vond dat ieder mens gelijk was en men noemde hen kosmopolites. De stoïci geloofde dus dat er een goddelijk plan, een logos, achter de schijnbare chaos zat. Later kwam het christendom. En ook die geloofden dat God een bepaald plan met de wereld met alles erop en eraan, had. De Stoïci overheersde in de eerste en de tweede eeuw van onze jaartelling de Epicuristen.

Veel wegen leiden naar de klassieken De Romeinen hebben zich over een heel groot gebied over de aarde weten te verspreiden. De Romeinen leerde de taal en wilde zich de Griekse cultuur eigen maken. West- Europa kende de Griekse cultuur alleen via de Latijnse geschriften. In het Oosten heerste de Griekse cultuur totdat de Arabieren delen van het Oost-Romeinse of Byzantijnse Rijk veroverde. West-Europa kwam in aanraking met de Griekse cultuur toen Arabische geschriften van het Grieks werden vertaald in Latijns. Bij de val van Constantinopel in 1453 kreeg West-Europa pas direct kennis met de Griekse werken. Nu is Grieks zelfs een schoolvak.

Hoofdstuk 3 Rome, een republiek en een rijk:

Van res publica tot republiek Vroeger was Romani een stadstaat van de grote streek Latium. De laatste koning, Tarquinius Superbus, werd in 500 v. Chr. verdreven. Toen kwam de macht bij de sociaal-economische elite, de aristocraten: de patricii. Uit die groep kwamen twee leiders voort: consuls. Zij waren elkaars collega. De ene magistraat hield de ander in toom. Tijdens noodsituatie werd er voor hoogstens 6 weken één dictator aangewezen. Het volk, cives, had bij bepaalde zaken invloed. Senatus PopulusQue Romanus oftewel Romeinse staat en volk: staat voor het samen nemen van beslissingen door het volk en de senaat. Tegenover de particiërs stonden de Plebeii. Hun leiders, de Tribuni Pebis, konden de besluiten van de Romeinse magistraat dwarsbomen met hun vetorecht. Er was dus een republiek ontstaan. Dit is het systeem na de verdrijving van de koning: een staat zonde monarch.

Voorbeeld voor later Velen volgden het voorbeeld van de Romeinen. Van Italië bleef Venetië tot 1917 over. Nederland werd een republiek nadat in 1581 Filips II werd afgezworen. In de loop van de tijd werd de familie van Oranje erfelijke stadshouder in alle gewesten. Zij voelde zich koningen, en werden dus door het volk afgezet. De nieuwe koloniën ontstaan uit Groot-Brittannië , namen hun voornbeeld aan zowel de Nederlandse als Romeinse Republiek. Frankrijk nam zijn voorbeeld aan Nederland, Rome en de VS. Nederland werd in 1815 als laatste ter wereld een monarchie, terwijl het als één van de eerste een republiek was.

Één stad één rijk Men gebruikt nog altijd bij een begin van een Koninklijk Besluit: Wij, Beatrix, bij de gratie van Gods koningen der Nederlanden. Een Romeinse keizer deed dat, omdat hij dan zijn vorsten die als raadsman dienden, meer status kon geven. Keizer komt van de naam Caesar, die men als kaiser uitsprak. Caesar was de man achter de monarchie, nadat hij in 49 v. Chr. Noord-Italië en Frankrijk had veroverd na een oorlog met zijn vijanden, de aristocraten. Hij werd eerst voor 10 jaar alleenheerser, maar al gauw werd het voor ‘altijd’. Op 44 v. Chr. werd hij vermoord door tirannendoders o.l.v Marcus Junius Brutus. Maar zijn aangenomen zoon, Gaius Julius Caesar overwon hen en werd alleenheerser.

Één stad één rijk Men gebruikt nog altijd bij een begin van een Koninklijk Besluit: Wij, Beatrix, bij de gratie van Gods koningen der Nederlanden. Een Romeinse keizer deed dat, omdat hij dan zijn vorsten die als raadsman dienden, meer status kon geven. Keizer komt van de naam Caesar, die men als kaiser uitsprak. Caesar was de man achter de monarchie, nadat hij in 49 v. Chr. Noord-Italië en Frankrijk had veroverd na een oorlog met zijn vijanden, de aristocraten. Hij werd eerst voor 10 jaar alleenheerser, maar al gauw werd het voor ‘altijd’. Op 44 v. Chr. werd hij vermoord door tirannendoders o.l.v Marcus Junius Brutus. Maar zijn aangenomen zoon, Gaius Julius Caesar overwon hen en werd alleenheerser.

Keizer en Rome Gauis Julius Caesar (Octavianus) was de eerste Keizer. Hij regeerde tot het jaar 14 en kreeg de eretitel Augustus: de verhevene. Als gouverneur zorgde hij ervoor dat de Romeinse Vrede, Pax Romana of Augustusvrede behouden bleef. Het Romeinse leger was zo als de eerste met een permanente beroepsleger. De politiek van Brood en Spelen was er om het volk met voedsel en vermaak te vriend te houden. Men had wel meer dan 200 feestdagen in het jaar. Rome was voor de rijksbewoners het Roma Aeterna, dé stad, die altijd zou regeren over de Orbis Terrarum, de omliggende landen. Het Romeinse Rijk besloot toch voor een bestuurlijke tweedeling van het Romeinse Rijk. Bij het oostelijke Constantinopel en Rome kwam een keizer te zitten. Ook voor de christenen was er plaats in het Romeinse rijk nadat Constantijn vanaf 311 het christendom begon te begunstigen. Maar toen kwamen de Goten in 410 en kwamen de Slavische en Germaanse volkeren in opstand. In 476 zette de Germaanse leider, Odoacer, de laatste Keizer van het West-Romeinse Rijk af.

Alle keizers komen van Rome De schenking van Constantijn is een document waarin Constantijn zich terugtrok uit Constantijnsstad en het Westen overdroeg aan de paus. Men wilde de Romeinse cultuur vasthouden. Latijn bleef de taal van de kerk, kanselarijen, de hofcultuur en later de universiteiten. Tegen het eind van de achtste eeuw ontstond er een ‘renovatio Imperii Romani’, nadat de Frankische Koning Karel zich liet dopen tot keizer. Men wilde streefde naar het grondgebied van het oude Romeinse Rijk. Het keizersschap duurde tot 1918. Maar ook nu nog heeft men neigingen tot de terugkeer van de keizer.