Hoofdstuk 5

Paragraaf 5.1

Een Nieuwe godsdienst

In Italiaanse steden ontstond in de late middeleeuwen een machtige bovenlaag van handelaren en bankiers. Om hun rijkdom te tonen bouwde ze riante huizen en lieten kunstenaars voor hun werken. Er ontstonden een nieuw mensbeeld, een nieuw wereldbeeld en een nieuw levensgevoel. De rijke hielden de blik niet meer zo op god en het leven na de dood. Hun motto veranderde van Memento mori (gedenk te sterven) naar Carpe Diem (Pluk de dag). Belangstelling bij klassieke erfgoed. De herleving van de waarde en schoonheidsidealen van de oudheid kreeg de naam Renaissance. Begon in de 15^e eeuw en verspreiden zich over heel Europa. Daarmee begon de vroegmoderne tijd.

Het humanisme

Bij de herontdekking van de klassieke oudheid speelde het Humanisme een belangrijke rol. Humanistische geleerden lazen en vertaalden klassieke teksten. Monniken hadden de teksten de teksten gekopieerd en bestudeerd, maar hadden de ideeën vaak zo aangepast dat de teksten klopte met de klassieke leer. Humanisten probeerde te begrijpen zoals die echt was geweest. Ze probeerde de teksten in originele staat te herstellen. Aanvankelijk was het humanisme vooral een beweging van geleerden. Maar op den duur ging het lezen van klassieke teksten bij de opleiding van de hogere burgerij horen.

Verspreiding over Europa

Een belangrijke humanist buiten Italië was Erasmus van Rotterdam. Volgens Erasmus moest de studie van oude teksten ertoe leiden dat het christendom werd verdiept en gezuiverd.

Klassieke kunst als voorbeeld

Net als humanisten bestudeerde architecten en kunstenaren het werk van de Grieken en Romeinen ook. De onderwerpskeuze van schilders werd breder. De kerk bleef wel een rijke en belangrijke opdrachtgever.

Paragraaf 5.2

Verre werelddelen

In de 15 eeuw was het grootste deel van de aarde onbekend gebied. Van Azië en Afrika hadden ze slechts een flauwe voorstelling. Oosterse producten zoals zijde en specerijen waren bekend en waren zeer gewild. Door de vele tussenhandelaren was oosterse koopwaar peperduur. Tot 1453 kwam koopwaar binnen via Constantinopel, maar doordat deze stad werd ingenomen door de turken droogde de handel op. De Europeanen wilden de specerijen zelf gaan halen. Maar Arabieren en Turken lieten ze niet over hun land dus hadden ze geen andere keus dan over zee.

Portugezen naar Azië

De Portugezen waren de eerste die ver buiten Europa voeren. Hendrik de zeevaarder, zoon Portugese koning, financierde in de 15^e eeuw zeereizen langs de Afrikaanse westkust. Hij stichtte een zeevaartschool. Door expedities maakte ze nieuwe kaarten die ze goed geheim hielden. Aan de kust van Afrika stichtte ze handelsposten waar textiel en ijzerwaren ruilden tegen slaven en goud. Vanuit India drongen de Portugezen in 1510 door de archipel. Ze ontdekte de Molukken waar zeer gewilde specerijen zoals kruidnagel, noodmuskaat en foelie groeide. De Portugezen stichtte versterkte handelsposten.

Spanjaarden naar Amerika

Het leek erop dat de Spanjaarden de eerste route naar Indië hadden gevonden. In 1492 dacht Columbus dat hij een westelijke route naar Indië had gevonden. Dat hij een nieuw continent had ontdekt werd pas duidelijk toen Vespucci jaren later de Zuid-Amerikaanse oostkust uitgebreid verkende. Het continent werd Amerika genoemd om Vespucci te eren. De Spanjaarden begonnen gelijk met het winnen van rijke goud- en zilvervoorraden. Door de goudkoorts en overtuigd dat god hun optreden tegen de ‘heidenen’ steunde, traden ze wreed op. Vernietigde de samenleving en drongen om voor hen te werken. Door de ziekte die de Europeanen meebrachten stierf een groot deel aan de mazelen en de pokken.

Andere Europeanen op weg

De Spanjaarden en de Portugezen probeerde de concurrenten van hun zeeroutes te weren. Engelsen, Fransen en Nederlanders die mee wilden doen met de Europese expansie gingen op zoek naar alternatieve zeeroutes.

Paragraaf 5.3
 

Het ware geloof

Als humanist bestudeerde Erasmus de originele teksten van het nieuwe testament. Erasmus stelde vast dat het Vulgaat wemelde van de fouten. Hij maakte in 1516 een nieuwe vertaling. Hij maakte het bijgeloof belachelijk. Erasmus pleitte voor een terugkeer naar het zuivere geloof. Zelf brak hij niet met de kerk. Hij vond kerkhervormers als Luther te intolerant en fanatiek.

Luther

Veel mensen ergerde zich aan de misverstanden van de kerk. Hoge kerkelijke ambten werden verkocht aan de hoogste bieder of vergeven. Priesters en andere geestelijken hadden vrouwen en lapten zo het celibaat aan hun laars. De kerk kon in de middeleeuwen al het kritiek onderdrukken, maar dat lukte niet met hervormingsbeweging die begon bij het optreden van Luther. Deze reformatie scheurde de kerk in 2 kampen, de rooms-katholieken en de protestanten. Het begon met een brief aan een Bisschop met 95 stellingen. Volgens de kerk ging je eerst naar het vagevuur waar niks van in de Bijbel staat. Met de opbrengst van aflaten werd de grootste kerk ter wereld gebouwd, de Sint Pieterskerk in Rome.

Luthers Strijd

Luther wilde een hervorming binnen de kerk opgang brengen, maar de paus beschuldigde hem van ketterij. Dat spoorde hem aan om zijn ideeën verder uit te werken. Dankzij boekdrukkunst verspreiden zijn ideeën razendsnel. Het geloof moest alleen gebaseerd zijn op de Bijbel. Er waren geen geestelijke nodig. In 1521 werd Luther uit de kerk gezet. In het Duitse rijk had hij veel aanhangers en machtige beschermheren. Er dreigde een scheuring. Om dit te verkomen nodigde keizer Karel V Luther uit voor een vergadering. Hij kreeg nog een kans om zijn woorden terug te roepen. Toe hij opnieuw weigerde werd hij vogelvrij verklaard. Hij werd gered door de vorst van Saksen. Ze brachten hem naar Wartburg. Daar vertaalde Luther de Bijbel naar het Duits zodat iedere gelovige de Bijbel zelf kon lezen.

Calvijn

Na Luther kwamen meer hervormers. De belangrijkste was Calvijn. Calvijn was aan de universiteit van Parijs opgeleid tot humanistisch geleerde. Volgens Calvijn was de Bijbel de enige vorm van geloof. Nog nadrukkelijker stelde Calvijn dat de mens zondig en slecht is. Calvijn dacht dat het al vast stond wie er naar de hemel en wie er naar de Hell gingen voordat je geboren was. Mensen hadden hierop geen invloed. Het betekende niet dat mensen konden doen wat ze wilden. Als mensen vroom waren en regelmatig de Bijbel lazen kon je uitverkorenen zijn.