Belangrijke jaartallen geschiedenis historische contexten

Belangrijke jaartallen:

1521: Rijksdag in Worms. De Rijksdag te Worms was een Rijksdag(bijeenkomst) van de Staten van 28 januari tot en met 25 mei 1521, bijeengeroepen en voorgezeten door keizer Karel V. de rijksdag staat het meest bekend om de discussie over de stellingen van Luther. Hierna werd Luther vogelvrij verklaard.

1555: Vrede van Augsburg. Cuius regio, eius religio (wiens gebied, diens godsdienst). Afgesproken werd dat de Duitse vorsten voortaan de vrijheid hadden om in hun rijk te kiezen voor katholicisme of protestantisme.

1550: Bloedplakkaten tegen ketters, door Filips II.  het schreef in alle gevallen van bewezen ketterij de doodstraf voor, zowel voor mannen als voor vrouwen. De bevolking sprak dan ook terecht van Bloedplakkaat.

1566: Smeekschrift + beeldenstorm. Het Smeekschrift der Edelen was in de Nederlanden tijdens het voorspel van de Tachtigjarige Oorlog, een verzoekschrift dat ongeveer 200 edelen onder leiding van Hendrik van Brederode, op 5 april 1566 aanboden aan de landvoogdes Margaretha van Parma. De beeldenstorm was een vernieling op grote schaal van heiligenbeelden en andere objecten van katholieke religieuze plaatsen door protestanten in de Lage Landen, dit leidde indirect tot het uitbreken van de Tachtigjarige Oorlog en het ontstaan van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

1567: Raad van beroerten + 10e penning. De Raad van Beroerten was in de Nederlanden een afsplitsing van de Geheime Raad en de Grote Raad, door het volk vanwege het grote aantal uitgesproken doodvonnissen ook wel Bloedraad genoemd. De Raad van Beroerten werd ingesteld in 1567 en opgeheven in 1576. Er zijn in de 16e eeuw twee soorten belastingen geheven in de Nederlanden die Tiende Penning heetten.

1572: Watergeuzen nemen Den Briel in. Den Briel werd de eerste stad waar de opstandelingen de dienst uitmaakten. De opstand zou zich echter spoedig uitbreiden over de Nederlanden, waarmee bleek dat Alva de betekenis van de inname zwaar onderschat had.

1576: Pacificatie van Gent. De Pacificatie van Gent is een op 8 november 1576 gesloten overeenkomst tussen de gewesten van de Nederlanden, om zich aaneen te sluiten in een zogeheten Generale Unie. Ze werd ondertekend in de pacificatiezaal van het Stadhuis van Gent. De Spaanse troepen diende Nederland te verlaten. In Zeeland en Holland, Buren en Bommel alleen het calvinisme werd toegestaan en in de andere gewesten ook de katholieke godsdienst, maar de besturen mochten de calvinisten niet vervolgen.

1578: Alteratie van Amsterdam, Spanjaarden uit Amsterdam weg. De Alteratie is de naam voor de omwenteling in Amsterdam op 26 mei 1578 toen de katholieke stadsregering werd afgezet.

1579: Unie van Utrecht, Unie van Atrecht + pacificatie van Gent valt uiteen. De Pacificatie van Gent leek het grote ideaal van Willem van Oranje, met name eenheid van de 17 gewesten van de Lage Landen op basis van godsdienstvrijheid, binnen handbereik te brengen. Al snel bleek dit ideaal niet haalbaar. Drie jaar later vielen de Nederlanden uiteen in de Unie van Atrecht en de Unie van Utrecht . De Unie van Utrecht is een op 23 januari 1579 getekende overeenkomst tussen een aantal Nederlands gewesten, waarin werd overeengekomen dat men zich gezamenlijk zou inzetten om de Spanjaarden het land uit te jagen en waarin daarnaast een aantal staatkundige zaken werden geregeld. De Unie van Atrecht is een op 6 januari 1579 in Atrecht (Arras) gesloten overeenkomst tussen Artesië, Kamerijk, Henegouwen en Romaans-Vlaanderen als reactie op de opstand in de Nederlanden tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648).

1581: Plakkaat van Verlatinghe. is een plakkaat ondertekend op 26 juli 1581, waarin een aantal provinciën van de Habsburgse Nederlanden Filips II afzetten als hun heerser. Het kan worden gezien als de onafhankelijkheidsverklaring van de Nederlanden.

1585: Val van Antwerpen,  en Amsterdam wordt handelsstad. Het beleg van Antwerpen tijdens de Tachtigjarige Oorlog begon op 3 juli 1584, duurde veertien maanden en eindigde op 17 augustus 1585 met wat de val van Antwerpen wordt genoemd, die een eind bracht aan de Gouden Eeuw van Antwerpen. Veel handelaren vertrokken en vestigde zich in Amsterdam zo werd dit een handelsstad.

1588: Geboorte republiek, zonder landsheer. De republiek ontstond tijdens de tachtigjarige oorlog. De republiek was een unie van 7 gewesten. Het bestuur van elk gewest had zijn eigen wetgeving, rechtspraak  en belastingheffing. Ze kwamen samen in Den haag om te vergaderen.

1602: Oprichting VOC. De Verenigde Oost-Indische compagnie richtte zich 20 maart 1602 op. Het was een Nederlandse handelsonderneming met een monopolie op de handel in Azië. Het richtte zich op de handel en nijverheid en investeerde een deel van de winst in de onderneming.

1621: Oprichting WIC. De west Indische compagnie richtte zich 3 juni 1621 op. Dit is opgericht naar voorbeeld van de VOC. De WIC was actief in Afrika en West-Indië. De eerste tijd hielde ze zich vooral bezig met kaapvaart. Erg winstgevend is de WIC nooit geweest.

1884: Conferentie van Berlijn, verdeling Afrika. De conferentie van Berlijn was een bijeenkomst van vijftien Europese landen en de Verenigde Staten gehouden in Berlijn in 1884-1885, over de verdeling van Afrika. Afrika werd verdeeld over deze landen. De Europese grootmachten traden vaak gewelddadig op in hun kolonie. Berucht is het bewind van Leopold II over Congo, dat aan een geschatte drie miljoen tot twintig miljoen inwoners het leven kostte. De Belgen onttrokken veel grondstoffen aan Congo, met name rubber.

1898: Vlootwet, oorlogsschepen gebouwd. Duitsland ging een weltpolitik voeren. Het wilde net als Groot-Brittannië een wereldimperium stichtten. Om zijn macht in de wereld uit te breiden bouwde Duitsland een grote oorlogsvloot. Met steun van de keizer maakte de admiraal hiervoor de vlootwet. Na de vlootwet kwamen er nog 4 vlootwetten, waardoor de Duitse oorlogsvloot steeds sterker werd. Maar Duitsland schoot er niets mee op, de Britten wonnen de waterwedloop omdat ze grotere schepen maakten, en sterker waren.

1919: Spartacusopstand, communisme.  De Spartacusopstand was een opstand in januari 1919. Deze opstand volgde na, of was een onderdeel van de Novemberrevolutie. De Spartacusbond, probeerde in samenwerking met de Unabhängige Sozialdemokratische Partei Deutschlands (USPD) en de linkse revolutionairen tevergeefs in Berlijn de macht te grijpen en daar een sociaaldemocratie te stichten. De opstand leidde tot onrust en zorgde voor veel stakingen.

1919: Vrede van Versailles, na oorlog tegen Duitsland. was een verdrag tussen Duitsland en de Entente waarmee de eerste wereldoorlog formeel werd beëindigd. De Duitsers mochten niet meepraten. Onder andere moest Duitsland veel landen afstaan, mocht maar een klein leger behouden  en moest Duitsland herstelbetalingen betalen. Dit voelde als een enorme schaamte voor Duitsland.

1920: Kapp-Putsch, communisme. Kapp-Putsch was een poging tot staatsgreep in Duitsland en had tot doel de Weimarrepubliek omver te werpen. De putsch was een direct gevolg van de bepalingen van het Verdrag van Versailles.

1924: Dawes plan, economische steun van de VS. Het Dawes plan was een poging van de geallieerden om oorlogsherstelbetalingen af te dwingen van Duitsland nadat het land in de Eerste Wereldoorlog was verslagen. Toen na vijf jaar het plan niet naar verwachting werkte, werd het afgeblazen en in 1930 vervangen door het Young-plan. Het Dawes plan was een overeenkomst tot herstelbetalingen van Duitsland aan de geallieerde landen als genoegdoening voor de door de Duitsers aangerichte schade in de Eerste Wereldoorlog

1929: Beurskrach, aandelen markt stort ineen. De beurskrach van 1929 was de plotselinge ineenstorting van de aandelenkoersen op de beurs van Wall Street die plaatsvond in oktober 1929. De beurskrach had wereldwijd enorme gevolgen en gold als directe oorzaak van de crisis van de jaren 30.

1933: Rijksdagbrand. De Rijksdagbrand was een brand op 27 februari 1933, waarbij het Duitse Rijksdaggebouw in Berlijn grotendeels uitbrandde. De Nederlandse communist Marinus van der Lubbe werd als dader opgepakt, vervolgd en geëxecuteerd. Het is waarschijnlijk dat hij besloot zelf een daad te stellen toen hij de ongeëmotioneerde angstige stemming bij de communisten bemerkte.

1935: Neurenberger wetten, tegen Joden. zijn drie racistische wetten die op 15 september 1935, in Duitsland werden ingevoerd. Op 14 november 1935 volgden de eerste uitvoeringen van de wetten. De Neurenberger Rassenwetten omvatten drie wetten:

1. De Burgerschapswet gaf regels rond het Duitse staatsburgerschap en bepaalde wie Duitser was en wie niet. Duitser was hij/zij die Duits bloed had en door zijn/haar daden het vaderland diende.
2. De Wet ter Bescherming van het Duitse Bloed en de Duitse Eer verbood alle seksuele relaties, huwelijken, tussen niet-Joodse Duitsers en Joden. Bestaande huwelijken bleven geldig.
3. De Rijksvlaggenwet behelsde het voeren van de hakenkruisvlag als Duitse Rijksvlag.

1939: Niet aanvalsverdrag (DU-SU). Zonder dit pact tussen Duitsland en de Sovjet-Unie had Hitler zijn oorlog met polen niet kunnen starten omdat hij dan een groot risico zou gelopen hebben op twee fronten oorlog te moeten voeren, gezien de dreigementen van het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk in geval van een aanval op Polen en de voorheen zeer slechte verhouding met de bolsjewieken in de Sovjet-Unie. de twee landen spraken af elkaar niet aan te vallen, en dat ook niet te doen als één van beide door een derde land zou worden aangevallen. Voor de Duitse leider Hitler was dat laatste van groot belang, omdat hij polen wou aanvallen en geen twee fronten oorlog wou.

1941: Hitler valt Sovjet Unie binnen. Het Duitse leger bestond uit 3 groepen. De 1e groep rukte op bij Leningrad, de 2e groep veroverde Moskou en de 3e groep zou doorstoten tot Kaukasus. Duitsland had veel geluk door het verassingseffect en veel luchtwerk. Na enkele maanden bleek het voor Duitsland toch zwaarder dan verwacht.

1943: Slag om Stalingrad. Dit was een keerpunt in de WOII. Het Duitse leger werd vernietigd door het Rode leger (Sovjet Unie). Voor Duitsers leek het er nu op dat de oorlog niet zo goed af ging lopen voor Duitsland.

1944: D-day: de geallieerden landden op Normandië. Het was een van de grootse invasies in het begin van het einde van de WOII.

1917: Communistische Russische revolutie. Bij de Februarirevolutie werd de tsaar afgezet en vervangen door een voorlopige regering. Bij de Oktoberrevolutie werd deze regering vervangen door een bolsjewistische (communistische) regering. Hierna brak een burgeroorlog uit tussen de roden (communisten) en de witten (liberalen). De bolsjewieken wonnen. Hierdoor kwam er ruimte voor communistische partijen.

1945: Conferentie van Jalta. In deze vergadering vergaderden de leiders van de VS (Roosevelt), Groot-Brittannië (Churchill) en de Sovjet Unie (Stalin) over hoe Europa na de oorlog verder moest. Ook werd Duitsland in vieren verdeeld, Frankrijk kreeg ook een deel.

1945: Conferentie van Potsdam. In deze vergadering kwamen weer de Leiders van de VS, Groot-Brittannië en de Sovjet Unie bijeen, alleen nu waren dat Truman (VS), Attlee (GB) en Stalin (SU). Truman wilde bekend maken dat zij een Atoombom hadden en Stalin onder druk zetten. Stalin wist echter al dat zij dit hadden. Ze werden het over drie dingen eens. Japan moest zich overgeven, elke bezetter mocht zelf herstelbetalingen aan Duitsland opleggen en Duitsland moest van alles inleveren (hierdoor werd Duitsland zwak en geen bedreiging meer).

1948: Blokkade van (west)Berlijn. Als reactie op het ijzeren gordijn (scheiding tussen het Oost- en Westblok van Duitsland) werden er tussen de weg- spoor- en binnenvaartverbindingen tussen westelijke bezettingszones afgesloten in Berlijn door Stalin, zodat het westen beperkt zou worden met bijvoorbeeld voedselbevoorrading. Dit mislukte, want er kwamen luchtbruggen.

1948: Oprichting BDR en DDR. Eerst werd in mei de BDR (Bondsrepubliek Duitsland) opgericht als een tijdelijke staat. In oktober volgden de communisten in het oosten met een eigen staat, namelijk de DDR (Duitse Democratische republiek). Omdat de DDR na de BDR werd opgericht, kon de communisten het westen de schuld geven van deze tweedeling van Duitsland en won de SED (een communistische partij) de eerste verkiezingen ruim.

1955: Warschaupact. Dit was een militaire bondgenootschap van communistische landen (1955-1991) en werd opgericht als tegenhanger van de NAVO (bondgenootschap van het kapitalistische westen). Dit verdrag werd door bijna alle communistische landen in Europa getekend: SU, Albanië, Bulgarije, Roemenië, de DDR, Hongarije, Polen en Tsjecho-Slowakije.

1961: Bouw van de Berlijnse muur. Omdat veel Oost-Duitsers naar het betere westen wilden vluchten, bouwden Walter Ubricht en Nikita Croetsjov de Berlijnse muur in de nacht van 12 op 13 augustus. Dit betekende niet dat er geen mensen meer vluchtten, juist extra veel.

1962: Cubacrisis. De NAVO had op de SU gerichte kernraketten in Europa. Daarnaast werd Cuba communistisch na een staatsgreep. à bondgenootschap met de Sovjet Unie. à Sovjet Unie bouwt raketinstallaties op Cuba. Kennedy eist dat Chroesjtsjov dat hij deze installaties afbreekt, maar hij negeert dat. à Amerikaanse marine blokken van Cuba, maar de SU komt met schepen richting Cuba. Op het allerlaatste moment draaiden deze schepen om en dit voorkomt een kernoorlog.

1973: Salt-verdragen. Deze verdragen hadden als doel dat het aantal strategische wapens en de kracht van het nucleaire opties van beide supermachten (Sovjet Unie en de Verenigde Staten) niet verder kon groeien. Dit was een gevolg van onder andere de Cubacrisis. Er kon geen kernoorlog komen.

1968: Praagse Lente. De Tsjechen en Slowaken wilden meer zeggenschap en vrijheid, zonder dat de Sovjet Unie zich ermee bemoeide. Dit kwam er maar veel sloegen hierin door en het begon op een opstand te lijken. De controle was weg. In de Praagse Lente werd dit gewelddadig beëindigd door de Sovjet Unie.

1983: SDI-project. Een raketschild in de ruimte dat raketten van de Sovjet Unie buiten de dampkring zou vernietigen.

1989: Gat in het ijzeren gordrijn. Het einde van de 44 jarige twee splitsing tussen Oost en West (Duitsland). Dit kwam mede door de val van de Berlijnse muur. Het IJzeren Gordijn was een scheidingslijn tussen het communistische Oostblok en kapitalistische Westen. De grens ontstond kort na de Tweede Wereldoorlog en werd hét symbool van de Koude Oorlog.