Literature Summary

☼ A Gest of Robyn Hode, anoniem, 13e eeuw
In het algemeen keek men neer op de volkse cultuur, daar zijn dus niet veel geschriften over bewaard, wel als ballade. Ballade enige volks genre dat via mondelinge overleving bewaard is gebleven
4-regellige strofe waarin regels van 8 en 6 lettergrepen elkaar afwisselen in rijmschema abcb of abab. Inhoud: refrein om te worden meegezongen. Kort, eenvoudig, zonder overbodige details. Onderwerpen uit dagelijks leven, bv. liefde, verraad, noodlottige of bovennatuurlijke voorvallen. Robin Hood ballades volkse ballade die maatschappijkritiek bevat. Gold als volks antwoord op de onrealistische Arthurromans. Inhoud: avonturen van populaire volksheld Robin Hood en zijn volgelingen in het woud van
Sherwood. Zij stalen van de rijken (bisschoppen, sheriff van Nottingham) en gaven aan de armen.

☼ Thomas Malory, ca. 1450
Thomas Malory stelt ‘een kathedraal in proza’ samen van proza en poëzie m.b.o. Arthurromans. Alle ontstane verhalen in verschillende talen bewerkte hij tot een samenhangend geheel met een
duidelijke verhaallijn (de opkomst en neergang van Arthurs Camelot en de Ronde Tafel) en
thematiek (die neergang, te wijten aan menselijke tekortkomingen). Inhoud: De liefde voor Arthurs vrouw, koningin Guinevere, van Lancelot doet de zoektocht naar
de Heilige Graal mislukken en veroorzaakt strijd tussen de ridders onderling, o.a. om macht. Hierbij raakt Arthur dodelijk gewond. Morte d’Arthur, 1485, toont de overgang van de ME waarin God centraal staat naar de Renaissance waarin menselijk handelen centraal staat. (beïnvloeding Renaissance door drukpers)

3 De Renaissance (circa 1500- 1700)

Tijdsbeeld
Koninkrijk ; vorsten van Huis van Tudor. Henry VIII wilde scheiden van Catharina van Aragon, omdat zij hem alleen een dochter, Mary Tudor, kon geven. 1531 De paus verbood dit, daarop benoemde Henry VIII zichzelf tot hoofd van de Kerk van Engeland
1559 Elizabeth I, dochter van Henry VIII en Anna Boleyn, vestigde de anglicaanse Church of England, waarmee een einde kwam aan de godsdiensttwisten tussen protestantse vernieuwers en katholieke conservatieven..) 1588 Overwinning op de Spaanse Armada (vloot) 1558- Elizabethaanse tijd, regeerperiode van Elizabeth I. Elizabeth I bleef ongehuwd en met haar stierf
1603 de Tudor-dynastie uit. Ze moedigde de piraterij aan onder synoniem ‘militaire operaties’. 1603 James I (Stuarts) werd koning van Engeland, hij was al koning van Schotland. Hij mistte
Elizabeths diplomatieke gaven en kon de protestanten niet in het gareel houden. 1620 The Mayflower. De door James I onderdrukte protestants extremisten, puriteinen, vluchtten naar Amerika. 1649 Onthoofding van koning Charles I, zoon van James I, door de protestanten na aanleiding van een burgeroorlog tussen de r-katholieke adel en de protestantse middenstand. Engeland werd republiek onder leiding Oliver Cromwell een republiek. 1660 Dood Oliver Cromwell. Engeland werd weer monarchie. De bevolking van Engeland groeide onder de Tudors en Stuarts van 2 naar 4,5 miljoen, vooral London groeide flink. Door de inflatie werd alles 5 keer zo duur. Wol en textiel werden Engelands belangrijkste inkomstenbron. Onder Elizabeth I ook inkomsten uit piraterij, bv. Sir Francis Drake en Sir Walter Ralegh. Henry VIII benoemde zich tot hoofd van de Kerk van Engeland, omdat hij van de paus niet van
C. van Aragon mocht scheiden
Church of England 1559, gesticht door Elizabeth I. Dit beëindigde tijdelijke de godsdiensttwisten. Elizabethaanse tijd 1558- 1603, regeerperiode van Elizabeth I. Zij handel erg diplomatiek en goed. Poor Laws 1572, wrede maatregelen door de regering tegen bedelaars en zwervers (afhakken voeten) The Mayflower 1620, de door James I onderdrukte protestants extremisten, puriteinen vluchtten naar Amerika.

Kunst
Introductie van het Renaissancegedachtegoed door Henry VIII. Standaardisatie Engels door boekdrukkunst. Minder dialecten, kleinere woordenschat maar toename Latijns en Griekse leenwoorden. Onder de eigenzinnige Tudors ontwikkelde Engeland een eigen kunst en cultuur. Tudor-nationalisme in schilderskunst: bv. Hans Holbein schilderde Tudors als goede leiders. Engelse componisten ontwikkelden kerkelijke muziek.

Literatuur
Proza
Toepassingen proza: - het uiteenzetten van religieuze standpunten. - het voeren van polemieken - het beschrijven van de geschiedenis van het koninkrijk - het beschrijven van ontdekkingsreizen - het verkondigen van God en de mening van de onderklasse: hoeren, pooiers, oplichters, zatten.

Poëzie
Begin 16e eeuw experimenten met nieuwe dichtvormen zoals sonnet. De regels hiervoor werden gevormd door adellijke dichters zoals Sir Thomas Wyatt en Henry Howard (bv. blank verse). Bekende volksdichters: Christopher Marlowe en William Shakespeare. Onder de Stuarts toename invloed barok. Dichters zoals John Donne gaven meer individuele expressies van onbehagen weer.

Toneel
In de Elizabethaanse tijd was het theater het equivalent van de hedendaagse tv- en filmindustrie. Het theater koppelde de ME tradities (fantasie) met klassieke vormen en discipline (tragedie, komedie). Het gaf iedereen vermaak en was niet precies aan regels gebonden. De Poor Laws (die het rondzwerven verboden) dwongen de theaters een vast standplaats, theater, te bouwen. In theaters kwam ook iedereen en werden kwesties aan de orde gesteld. Dit werd gecensureerd.

☼ Sir Thomas Wyatt, 1503- 1542
Een vooraanstaand hoveling aan het hof van koning Henry VIII, probeerde als eerste Engelse dichter de sonnetten van Petrarca in het Engels te bewerken en vertalen en daarbij te voldoen aan de strenge regels van het petrarkische sonnet: 2 strofen van elk 4 regels (2 kwatrijnen die een octaaf vormen) en 2 strofen van elk 3 regels (2 terzetten die een sextet vormen). In totaal maximaal 5 rijmwoorden in een rijmschema van abba abba cde cde of cdd cee. De inhoud gaat over onbereikbare liefdes voor hemelse schoonheden.

☼ Henry Howard, Earl of Surrey, 1517- 1547
Hij experimenteerde ook met het petrarkische sonnet, maar ging daar steeds vrijer mee om: meer dan 5 rijmklanken of juist geen rijm. Blank verse: niet-rijmende, 10-lettergrepige versregels in jambisch ritme. Kruising spreek- en dichttaal. Werd medium voor toneel.

☼ William Shakespeare, Richard III, 1564- 1616
Plattelandsjongen die is gaan dichten voor het geld. Hij schreef voor elk soort publiek, geïnspireerd door Wyatt en Howatt. Hij bewees dat het publiek de betekenis aan een tekst toekent. Hij ontwikkelde het Shakespeare-sonnet, dit gebruikte 7 rijmklanken. Engelse sonnet: combinatie van 3 strofen van 4 regels (3 kwatrijnen) en een strofe van 2 regels (afsluitende couplet). Vrijheid in vorm en vernieuwing onderwerp: de liefde werd natuurlijker, reëler. Shakespeares sonnettenbundel, inhoud: de reële gevoelens rondom 3 ikfiguren: jonge aristocraat, oudere vrouw en rivaliserend dichter. Richard III Shakespeares meest gespeelde toneelstuk. Inhoud: de moord op koning Richard III door de Henry Tudor. Dit was verboden, behalve als de koning een tiran was, zodoende werd
koning Richard III in de media als een monsterlijke tiran afgebeeld. (censuur)

☼ Christopher Marlowe, Doctor Faustus, 1564- 1593
Hij was dichter en toneelschrijver, een heetgebakerd figuur in de onderwereld. Stierf gewelddadige dood. Doctor Faustus toneelstuk. Inhoud: een geleerde, Faustus, die over alle menselijke kennis beschikte, maar ook goddelijke kennis en macht wilde. Via zwarte magie tovert hij de duivel, Mephostophilis, met wie een contract sluit: zijn ziel in ruil voor 24 jaar lang álle kennis, almacht en jeugdigheid. Faustus misbruikt zijn kennis. Hij luistert niet naar advies om zich weer beschaafd te gaan gedragen en verliest zo zijn ziel.

☼ John Donne, Metaphysicals, 1572- 1631
In de barok vervanging van ME memento mori door carpe diem. Donne probeerde deze nieuwe gedachte uit te dragen: geniet nu, morgen kan het te laat zijn. Men probeerde dit zo spectaculair en schokkend mogelijk te doen. Na jeugdige liefdesgedichten begon hij religieuze proza te schrijven. Conceit een vergelijking waarin onverenigbare dingen met geweld bijeen worden gebracht. Ook wel
Metaphysicals genoemd, vanwege het gebruik van logica, paradoxen en metafysische argumenten. (bv. vergelijking van liefde met een passer) Meditations overpeinzingen van Donne. (bv. als iemand sterft, overlijdt er een stukje van iedereen)

☼ John Milton, Paradise Lost, 1608- 1674
Paradise Lost gedicht in blank verse met als doel Gods wegen goed te keuren. Inhoud: de engel Satan keert zich uit trots tegen God en wordt verbannen uit de hemel. Hij probeert daarom daarna om God en de mens te dwarsbomen. (bv. in slangengedaante verleidt hij Eva om een appel te eten van de ‘boom van kennis van goed en kwaad’, iets dat God verboden had)

5 De negentiende eeuw (romantiek)

Tijdsbeeld
1837- Koningin Victoria bestijgt de troon. Ze herstelde het vertrouwen in de monarchie met haar ‘We 1901 are not amused’- benadering. Victoriaanse samenleving, welvaart in Engeland. 1851 The Great Exhibition
1876 Kroning van Victoria tot keizerin van India. Verlies van de oorlog tegen de Boeren in Zuid-Afrika. Koningin Victoria Onder haar regime groeide de Victoriaanse samenleving uit tot een groots rijk en werd het vertrouwen in de monarchie hersteld. The Great Exhibition Engeland stelde zijn industriële en technologische overmacht ten toon Kunst
In 1848 werd de Pre-Raphaelite Brotherhood gevormd o.l.v. Dante Gabriel Rossetti. Deze groep verzette zich tegen de verstarde schilderskunst en vond inspiratie in de ME. Ze probeerden de natuur en het vrouwelijk schoon sensueel en gedetailleerd weer te geven.

Literatuur
Proza
Tijdens de romantiek idealiseerde men de ME, analyseerde men ironisch de gevaren van intuïtie en emotie als basis voor man-vrouwrelaties en schreef men filosofisch getinte horror. In de Victoriaanse tijd werden deze thema’s gecombineerd met een meer realistische, kritische beschrijving van de kind- en vrouwonvriendelijk kanten van de samenleving -> Victoriaanse roman. De ‘leescijfers’ speelden een grote rol. In de werken was er sprake van dualisme. (Bv. goed en kwaad in Oscar Wildes ‘The Picture of Dorian Gray en Oost en West in Rudyard Kiplings’ gedichten over spanningen tussen Britse en Indiase culturen.

Poëzie
Begin Engelse romantiek met de uitgave van William Wordsworth en Samual Taylor Coleridges ‘The lyrical ballads’. Er was sprake van vernieuwingen en verzet tegen de gevestigde orde, men stierf spectaculair als held. Alfred Lord Tennyson Victoriaanse dichter en de officiële spreekbuis voor Vict. waarden en normen. Hij vertolkte de spanningen die het Vict. systeem met zich meebracht. Christina Browning vrouw. dichter die idem spanningen en tegenstellingen weergaf. Robert Browning ontwikkelde genre van de dramatische monoloog: ikfiguur geeft visie op zichzelf
en omgeving en verraadt verknipte natuur onder het masker van beschaafdheid.

Toneel
Het ging beter met het Britse toneel dankzij goede komedies van Oscar Wilde, ‘The Importance of Being Earnest’ met spitse, geestige dialogen. Wilde stelde de huichelachtigheid van de Vict. samenleving aan de kaak. Het toneel werd realistischer met stukken van George Bernard Shaw die over controversiële onderwerpen gingen.

☼ Jane Austen, Pride and Prejudice, 1775- 1817
Leidde een geïsoleerd en eentonig bestaan. In haar werken schreef ze over enkele families in een afgelegen dorp. Haar -romantische- thema’s: volwassen worden, verliefdheid en het vinden van de juiste partner. Ze toont dat pseudo-romantiek het vinden van de juiste partner onmogelijk maakt, wat haar ideaal is. Austen laat de lezer zich goed inleven in de personages, d.m.v. levensechte dialogen en het schrijven over datgene dat de buitenkant kan verhullen en onthullen. Pride and Prejudice Inhoud: Mr en Mrs Bennett hebben 5 dochters en geen zonen. In het testament
van Mr is bepaald dat alleen een mannelijk erfgenaam hun bezit kan erven, i.d.g. Mr Bennetts geestelijke neef William Collins. Hierdoor hebben de dochters geen bruidschat en weinig kans op het vinden van een goede man. Mrs doet daarom wanhopig pogingen hen aan de man te brengen. Als Collins op bezoek komt om zijn erfenis te inspecteren, vraagt hij een van de dochters tot huwelijk. Zij is slim en weigert.

☼ Mary Shelley, Frankenstein, 1797- 1851
Dochter van een radicale feministe, zodat zij zelf ook radicaal en tegendraads werd. Ze werd beïnvloed door de ideeën van haar radicale vriend Percy Bysshe en was zich bewust van de zinloosheid van de hooggespannen idealen in de Franse Revolutie. Frankenstein de begaafde mens gebruikt zijn creatieve en wetenschappelijk gaven om in te grijpen in de
natuur. Inhoud: geleerde Victor Frankenstein slaagt erin m.b.v. elektriciteit aan elkaar
genaaide menselijke resten tot leven te wekken. Het zo ontstane lelijke wezen met een goed hart wordt door iedereen verstoten. Door de eenzaamheid en het onrecht wordt dit wezen een wraakmachine en vermoordt ook Victor Frankenstein en zichzelf.

☼ Charles Dickens, Great Expectations, 1812- 1870
Had onbezorgde jeugd totdat zijn vader wegens schulden gevangen werd gezet. Dickens moest daarom gaan werken en deze kinderarbeid bezorgde hem een trauma. Zijn ideaal was de kerstgedachte: vrede op aarde voor goede mensen. Hij denkt dat de mens terug kan keren naar de onschuldige fantasiewereld van het kind. Great Expectations hierin beschrijft Dickens de donkere kanten van de kinderlijke. fantasie. Inhoud: de wees Pip wordt door fantasie en volwassen steeds op het verkeerde been
gezet. Hij denkt dat Miss Havisham van hem een gentleman wil maken zodat hij kan trouwen met het weesmeisje Estella. Pip ziet niet dat Havisham wraak neemt op mannen door hem met Estella op te zadelen.

☼ Charles Dickens, Great Expectations, 1812- 1870
Had onbezorgde jeugd totdat zijn vader wegens schulden gevangen werd gezet. Dickens moest daarom gaan werken en deze kinderarbeid bezorgde hem een trauma. Zijn ideaal was de kerstgedachte: vrede op aarde voor goede mensen. Hij denkt dat de mens terug kan keren naar de onschuldige fantasiewereld van het kind. Great Expectations hierin beschrijft Dickens de donkere kanten van de kinderlijke. fantasie. Inhoud: de wees Pip wordt door fantasie en volwassen steeds op het verkeerde been
gezet. Hij denkt dat Miss Havisham van hem een gentleman wil maken zodat hij kan trouwen met het weesmeisje Estella. Pip ziet niet dat Havisham wraak neemt op mannen door hem met Estella op te zadelen.

☼ Charlotte en Emily Brontë, Jane Eyre, Wuthering Heights 1818- 1855/1848
Groeiden op in het dorp Haworth nabij de woeste Yorkshire Moors, heidegebied. Ze verloren familieleden aan ziekte en alcoholisme. Deze zussen ontsnapten aan hun doodse bestaan d.m.v. hun fantasiewereld en begonnen te schrijven. Charlotte wilde een evenwicht vinden tussen haar fantasiewereld en de realiteit, terwijl Emily de voorkeur gaf aan alleen fantasie. In beide boeken streeft de hoofdpersoon naar onafhankelijk in de vrouwonvriendelijke Vict. wereld. Jane Eyre Inhoud: de wees Jane wordt door haar tante liefdeloos en sadistisch opgevoed. Ze zit op
een kostschool waar ze slecht wordt behandeld en tot huisvrouw wordt opgeleid. Jane
wordt gouvernante bij familie Rochester. Zij en Mr worden verliefd, maar net voor de bruiloft komt Jane erachter dat Mr op zolder zijn wettige, krankzinnige echtgenote Bertha Mason verborgen houdt. Jane steekt Bertha in de fik en trouwt alsnog met Mr. Wuthering Heights woeste hoogten. Inhoud: Catherine Earnshaw groeit op met de mysterieuze
vondeling Heathcliff. Ze krijgen een unieke vriendschapsband. Ze sluipen samen
naar Thruscross Grange, het huis van familie Linton die ze gaan bespieden
waarbij ze worden betrapt.

☼ Thomas Hardy, The Mayor of Casterbridge, 1840- 1928