Voeding en vertering

Havo B

Deel 2

Thema 4 Voeding en vertering

Basisstof 1

Voedingsmiddel = alles wat je eet of drinkt
Voedingsstof = de bruikbare bestandsdelen van een voedingsmiddel
Voedingsvezel = een verzameling stoffen die niet door de enzymen ui het verteringsstelsel kunnen worden verteerd.

Ballaststoffen = voedingsvezels

Voedingsvezel houdt de darmbeweging en de stoelgang in orde.

Een voedingsmiddel heeft een hoge voedingswaarde als er veel verschillende voedingsstoffen in zitten.

Belangrijkste voedingstoffen in groepen:
Eiwitten
Koolhydraten
Vetten
Water
Mineralen
Vitamines

Je eten moet veel van deze voedingstoffen bevatten om gezond te blijven. Je eten moet:
- gevarieerd zijn
- hoeveelheid moet voldoende zijn
- goed verwerkbaar zijn

Bouwstoffen worden in je lichaam gebruikt bij de vorming van cellen en weefsels.
Brandstoffen worden gedissimileerd om energie te leveren. Ze zijn nodig voor het verrichten van arbeid

Eiwitten (proteïnen)
Eiwitmoleculen zijn opgebouwd uit een groot aantal aan elkaar gekoppelde aminozuren. Mensen hebben 20 aminozuren, waarvan een paar ingenomen moeten worden, omdat ze niet te maken zijn door de mens zelf.
Eiwitten zijn belangrijke bouwstoffen en sommige eiwitten zorgen voor het transport van dingen in het bloed.
Eiwitten worden niet in je bloed opgeslagen.

Koolhydraten
Koolhydraten worden ingedeeld in monosachariden (fructose), disachariden (lactose, sacharose) en polysachariden (zetmeel).
Koolhydraten zijn brandstoffen, maar soms zijn het ook bouwstoffen.
Vetten (lipiden)
Vetten zijn opgebouwd uit 1 glycerol en 3 vetzuren moleculen.
Een verzadigd vetzuur bevat het maximale aantal waterstofatomen en heeft een rechte vorm.
Een onverzadigd vetzuur bevat niet het maximale aantal waterstofatomen en de vorm is niet recht.
Dierlijke vetten bevatten vaak ook nog cholesterol. Cholesterol is een vetachtige die onder andere in je bloed voorkomt.
Vetten dienen als brandstoffen.

Water
Alle organismen bestaan voor het grote deel uit water. Het is dan ook een belangrijke bouwstof.
- oplosmiddel
- transportmiddel

Mineralen (zouten)
Mineralen zijn zouten en bouwstoffen die je nodig hebt om je lichaam gezond te houden. Mineralen zijn altijd anorganisch. Hier wat tekorten en hun ziektes.
Tekort Ziekte
IJzer Bloedarmoede
Kalk Slap geraamte/osteoporose
Jodium Schildklierproblemen
Kalium zenuwstelselproblemen

Vitamines
Organische stoffen die zorgen dat je lichaam gezond blijft.
Niet alle vitamines kun je zelf aan maken, die zal je moeten in nemen met je maaltijden.
Vitamines worden met een letter aangegeven.
- kleine hoeveelheden
- hypovitaminose (gebrek aan een bepaalde vitamine)
- hupervitaminose (overschot aan bepaald vitamine

Basisstof 3

De basis van een gezonde voeding is variatie. Ook moet het op een goede manier bewaard en bereid worden. Er mogen ook niet teveel additieven (toegevoegde stoffen) in je eten voorkomen.

Behalve de variatie is de hoeveelheid ook belangrijk. De hoeveelheid is afhankelijk van het geslacht, de leeftijd en het lichaamsgewicht. Bij activiteit ook de lichamelijke inspanning.

Analyse Persoonlijke
Dieet voedsel behoefte

Ruststofwisseling arbeid

Leeftijd Lichaamsgew. Geslacht

Als je teveel eet wordt je te dik en te zwaar. In je lichaam is dan teveel vet opgeslagen, vooral in het onderhuidse bindweefsel en rondom de organen.
Om dan opeens minder te gaan eten is niet al te verstandig, je moet zorgen dat je genoeg voedingsstoffen binnenkrijgt.
Het beste is om dit te doen via een vermageringsdieet.

Conserveren
Door het conserveren van voedsel worden omstandigheden voor micro-organismen ongunstig gemaakt.

Manieren van conserveren:
Invriezen (temperatuur heel laag maken, micro-organismen niet actief)
Pasteuriseren (door te verhitten (72 gr.), worden de bacteriën gedood)
Steriliseren (erg verhit en meteen verpakt. 130 tot 140 gr.)
Vacuüm verpakken

Additieven (toegevoegde stoffen)
Antioxidanten = bepaalde onnatuurlijke stoffen die worden toegevoegd aan voedingsmiddelen die ervoor moeten zorgen dat het ranzig worden wordt tegengegaan

Emulgatoren = worden aan bepaalde voedingsmiddelen toegevoegd om ze in de juiste toestand te houden.

Kleurstoffen = worden aan voedingsmiddelen toegevoegd om ze aantrekkelijker te maken.

LD50 = hoe lager de LD50, des te gevaarlijker de stof.
ADI = aantal wat je per dag kan innemen zonder gevaar te lopen.

Basisstof 4

De bedoeling van vertering = zorgen dat de moleculen zo klein worden dat ze in je bloed kunnen.
Stappen vertering:
1) gebit
2) maag
3) 12-vingerige darm
4) dunne darm

Je hebt mechanische vertering (gebit enz.) en chemische vertering (enzymen).

Basisstof 5

Even doorlezen in het boek.
Veel staat de in de Biodata/Binas en hoeft dus niet te worden onthouden.

Basisstof 6

Kijk in het boek voor een overzicht van de darmen.

Resorptie= het opnemen van stoffen door de darmepitheelcellen. (ACTIEF)
Het kan door het hele darmkanaal plaats vinden, maar het gebeurt vooral in de dunne darm.

Resorptie = water opnemen in de blinde, dikke en endeldarm (PASSIEF)