Nectar H8 2 vwo

8.1

Orgaanstelsels (bron 2)

• Verteringsstelsel: voedsel klein maken, zodat de voedingsstoffen naar je bloed kunnen gaan.

• Ademhalingsstelsel: zuurstof opnemen in je bloed en koolstofdioxide afgeven aan de lucht.

• Bloedvatenstelsel: stoffen zoals voedingsstoffen, zuurstof en koolstofdioxide vervoeren.

• Uitscheidingsstelsel: afvalstoffen uit je bloed verwijderen en buiten je lichaam brengen.

• Zenuwstelsel: organen laten werken en laten samenwerken.

Energie door verbranding (bron 3 en 4)

• Je cellen krijgen energie door verbranding:
  glucose + zuurstof → energie + koolstofdioxide + water

• Glucose bevat energie. Zuurstof is nodig om glucose te verbranden, zodat energie vrijkomt.

• Afvalstoffen van de verbranding raakt je lichaam als volgt kwijt:
  – koolstofdioxide door je longen
  – water door je nieren (urine), huid (zweet) en longen (uitademen)

• Energie gebruik je onder andere voor: beweging, warm blijven, denken, stoffen maken en stoffen afbreken.

* Cellen (bron 5)

• Celmembraan: buitenkant van de cel. Laat bepaalde stoffen passeren en andere niet.

• Cytoplasma: water met opgeloste stoffen.

• Cellen bestaan uit organellen:
  – celkern: bevat DNA met ‘recepten’ voor eiwitten; regelt alles in de cel
  – ribosomen: produceren eiwitten
  – endoplasmatisch reticulum: vervoeren eiwitten
  – mitochondriën: maken energie vrij uit glucose

8.2

Ademhalen (bron 3)

• Inademen: ribben omhoog en middenrif plat → borstholte groter → longen groter → luchtdruk kleiner → lucht in de longen.

• Uitademen: ribben naar beneden en middenrif bol → borstholte kleiner → longen kleiner → luchtdruk groter → lucht uit de longen.

• Borstademhaling: tussenribspieren en zwaartekracht.

• Buikademhaling: middenrifspieren en elastische buikwand.

Zuurstof in het bloed (bron 4 en 5)

• De lucht komt via neusholte, keelholte, luchtpijp, bronchiën en luchtpijptakjes in de longblaasjes.

• In de longblaasjes vindt gaswisseling plaats:
  – Zuurstof gaat vanuit de lucht naar het bloed.
  – Koolstofdioxide gaat vanuit het bloed naar de lucht.

• Hoe vaak je ademt wordt geregeld door de hoeveelheid koolstofdioxide in het bloed.

Ademhaling regelen (bron 7 en 8)

• Ademfrequentie: aantal ademhalingen per minuut.

• Koolstofdioxide-zintuigcellen in de bloedvaten meten de hoeveelheid koolstofdioxide in het bloed.

• Impulsen gaan van koolstofdioxide-zintuigcellen naar het ademcentrum in de hersenen.

• Vanuit het ademcentrum gaan impulsen naar de spieren voor de ademhaling.

• Een hoger koolstofdioxidegehalte zorgt voor een hogere ademfrequentie.

Schone en vochtige lucht (bron 9)

• Slijmvlies in de neusholte, luchtpijp en bronchiën maakt de lucht schoon en vochtig.

• Trilhaartjes zwiepen slijm met vastgeplakt stof en ziekteverwekkers naar de keelholte.

• Door via de neus in te ademen wordt de lucht warmer en ruik je de lucht beter.

Longvolume en ademvolume (bron 11)

• Het ademvolume in rust (Vrust) is een halve liter.

• Totaal longvolume = vitale capaciteit + restvolume.

8.3

Bloed vervoert stoffen (bron 3)

• Bloed bestaat uit bloedplasma (vloeistof) met daarin vooral veel rode bloedcellen.

• Bloed vervoert de meeste stoffen, zoals glucose, in het bloedplasma.

• Rode bloedcellen vervoeren zuurstof met behulp van hemoglobine.

Hart pompt het bloed rond (bron 5 en 6)

• Het hart bestaat uit twee boezems en twee kamers.

• Kleppen zorgen ervoor dat bloed niet terugstroomt.
  – Tussen de boezems en kamers zitten hartkleppen.
  – Tussen de kamers en de slagaders zitten slagaderkleppen.

• Een hartslag bestaat uit drie stappen:
  1 Boezems trekken samen: bloed naar kamers.
  2 Kamers trekken samen: bloed naar slagaders.
  3 Hartpauze: de hartspier is ontspannen.

Hartslag (bron 7, 8 en 9)

• De sinusknoop in de rechterboezem geeft impulsen af: de boezems trekken samen.

• De AV-knoop laat de impulsen vertraagd door naar de harttussenwand.

• Vanuit de hartpunt gaan impulsen over de kamerwanden: de kamers trekken samen.

• Vervolgens is het hart in rust.

• Op een ecg kun je de elektrische activiteit van de hartslag zien.