Planeten, sterrenstelsels, enz.

-Hoe komt het dat we op aarde kunnen leven? 1. juiste temperatuur (H2O (l)) 2. juiste atmosfeer (CO2 en H2O) 3. zwaartekracht (doordat de aarde draait)

-Oeratmosfeer: - Co2 (koolstofdioxide) >50% - H2O (water) - CH4 (methaan/aardgas) - NH3 (ammoniak) Dit zijn we te weten gekomen uit het zuidpoolijs.

-Huidige atmosfeer: - N2 (stikstof) 78% - O2 (zuurstof) 21% - CO2 (koolstofdioxide) 0,03% - H2O (water(damp))

-Het is –15 graden buiten de atmosfeer. Het is +15 graden in de atmosfeer. -In 1980 was er 0,03% koolstofdioxide in de atmosfeer. In 2010 zal dit 0,06% zijn. Dit is een 100% stijging!

-Uv-licht: - Uva: Bruin worden - Uvb: Pigment - Uvc: verbrandt gelijk de huid -De ozonlaag filtert Uvc. De ozonlaag zit op 20km hoogte. -Uv-licht zorgt voor vitamine D en bruin worden.

-100 miljard sterrenstelsels. Elk van hen bevat miljarden sterren. -lichtjaar: de afstand die het licht in een jaar aflegt. Komt ongeveer overeen met een afstand van 9.000.000.000.000 km

-melkweg: spiraalvormig sterrenstelsel, die zo’n 200 miljard sterren bevat. Het is een van de vele miljarden stelsels in het heelal. -afmeting is 100.000 lichtjaren.

-zonnestelsel: bestaat uit de zon en de om haar heen draaiende planeten, planetoiden, kometen, metoroiden en interplanetaire materie. Zo’n 5 miljard jaar geleden ontstaan uit een kosmische wolk van gas en stof die onder invloed van zijn eigen zwaartekracht samentrok. In het centrum ontstond de zon, daaromheen de planeten.

-Planeten weerkaatsen licht -De zon geeft zelf licht -een planeet draait altijd om een ster heen -sterren zijn zonnetjes.

-inductieve methode: het aan de hand van voldoende waarnemingen tot algemeen geldende uitspraken komen Ë het erbij laten. -deductieve methode: kennis afleiden door logisch te redeneren en dan aan andere waarnemingen of experimenten te toetsen Ë blijven controleren of conclusies nog wel kloppen. -rationalisme: kennisrichting die de rede (en niet de ervaring) als enig betrouwbare kenbron beschouwt Ë beredeneren -empirisme: wijsgerige richting, die zich afzettend tegen het rationalisme, alle kennis wil funderen in de ervaring. Ë ervaring

-wetenschappelijke methode (methodologisch onderzoek) 1. Nieuwsgierigheid, bv: je komt erachter dat de pest meer voorkwam in de stad dan op het platteland. 2. Vraag stellen, bv: Waardoor komt dat? 3. Hypothese/veronderstelling, bv: mensen die koeien melkten met hun handen kregen geen pest. 4. experiment, bv: dat ga je dan uitproberen. 5. resultaat/waarneming/meetgegevens, bv: Noteren. 6. conclusie Ë theorie, bv: er zit penicilline aan de uier, dat is een afweer tegen pestvirus. Dan ga je kijken of de conclusie overeen komt met de hypothese/veronderstelling.

-gasplaneten: jupiter, saturnus, uranus -aardse planeten: mercurius, venus, aarde/maan, mars -nieuwe maan: de aarde staat tussen de zon en de maan in -vroeg op de dag is de schaduw het langst, de zon staat laag aan de hemel. Midden op de dag is de schaduw het korst, de zon staat dan op zijn hoogste punt. -De zon legt de duur van een jaar vast. De aarde beweegt in 365,25 dagen één keer om de zon. Om het aantal dagen in een zonnejaar te laten kloppen met het aantal dagen op de kalender, hebben de maanden 30 of 31 dagen en alleen februari heeft 28 dagen. Dit is bij elkaar 365. Om de 0,25 ook te laten meetellen is er eens in de 4 jaar een schrikkeljaar, februari telt dan 29 dagen.