Hoofdstuk 8

ANW test hoofdstuk 8

Heel lang dacht men dat de eigenschappen van nakomelingen een volledig mengsel waren van de eigenschappen van de ouders. Gregor Mendel ontdekte rond 1860 door proeven te doen met planten, dat je een eigenschap in zijn geheel erft of niet erft. Alles of niets. Zo’n erfelijke eigenschap heet een gen. En al die genen samen bepalen jouw bouwplan. Men wist al vrij snel dat het DNA in de kern van de cel zat. Ook kende men de chemische bouwstenen van het DNA. Maar waarvoor diende het? Misschien heeft het iets met de erfelijkheid te maken, bedacht een bioloog in 1910. Het DNA molecuul zou dan de informatiedrager zijn waarop het hele bouwplan van elk levend wezen zou staan beschreven. Een informatiedrager zoals een boek of CD rom, maar dan in de vorm van een oneindig veel kleiner molecuul. Uit het ene eicel aan het begin van ons leven komen als je volwassen bent uiteindelijk ongeveer 2000 miljard cellen. En alle cellem hebben hebben de exacte kopie van elkaar. Dus iedere cel heeft ook precies dezelfde DNA in de celkern. Belangrijke personen in de DNA geschiedenis: Gregor Mendel: hij ontdekte rond 1860 door proeven te doen met planten dat je een eigenschap in het geheel erft of helemaal niet, dus geen mengeling van beide ouders. James Watson en Francis Crick: waren samen het beruchte duo die het DNA onderzochten, ze
ontdekten het DNA structuur, daarmee kon ook verklaard worden hoe het DNA zich kon
kopieren. Linus Pauling: hij zat Watson en Crick op de hielen , hij won twee nobelprijzen maar niet voor het
DNA. Rosalind Franklin: ze had de eerste goede DNA opnames. Waardoor Watson en Crick verder komen
nadat ze vast waren komen zitten. Maurice Wilkins: collega waarmee Franklin samen werkte. Crick en Watson maakte het DNA model helemaal af. Het was een soort touwladder. De treden werden gevormd door zogenoemde basen: - Adenosine - Thymine - Cytosine - Guanine
Twee basen vormen samen een trede, dat zijn A-T en G-C. de twee paren zijn samen even lang als het andere paar. Het DNA molecuul is dus een chemische kopiermachine. Doordat de touwladder steeds splitst kunnen ze gekopieerd worden want A hoort bij T en G hoort bij C. dus als er een enkele touw is van de touwladder en er is een G, T, C en nog een T dan komen daaraan weer een C,A,G en A. zo word het model weer helemaal heel. Watson en Crick kregen samen de nobelprijs. Ze deelden hem met Wilkins, voor Rosalind kwam hij te laat want ze was op 37 jarige leeftijd aan kanker overleden in 1958. In het DNA model zitten bepaalde codes, zo is CTC de code voor het aminozuur. En zo zijn er heel veel codes. Hoeveel genen we hebben weten we nog niet precies, maar wetenschappers schatten dat het er rond de 50.000 en 100.000 zijn. In de gene staan onze eigenschappen vastgelegd, of we blauwe ogen hebben of dat we zwart haar hebben. Ook kunnen doktoren aflezen in het DNA of men ziektes heeft zoals bloederziekte of het syndroom van down (geestelijk gehandicapt). In 1997 was er voor 200 van deze erfelijke ziekten een DNA test beschikbaar, maar wetenschappers beweren dat voor 2010 alle ziekten getest kunnen worden. Veranderingen in het DNA (ook wel mutaties) kunnen ontstaan door een toevallige foute kopie of van invloeden van buitenaf. Door bijvoorbeeld: - rontestraling - ultraviolette straling - radioactieve straling - mutagene stoffen zoals asbest
Mutaties kunnen er voor zorgen dat cellen “op hol slaan” en zich ongeremd gaan delen. Dan ontstaat er een tumor. Als gewone cellen aangetast worden krijg je soms tumoren maar als een geslachtscel wordt aangetast wordt de verandering ook doorgegeven en is het een erfelijke eigenschap geworden. In nederland worden er per jaar ongeveer 200.000 kinderen geboren. Vijf procent van deze kinderen heeft een aangeboren afwijking. Om er zekre van te zijn dat je een gezond kindje krijgt laten vrouwen tegenwoordig erfelijkheidsonderzoeken doen. Voor de geboorte wordt dat prenatale diagnostiek genoemd, er zijn verschillende manieren van onderzoeken mogelijk zoals: - vlokkentest: stukje weefsel van de baarmoederwand wordt weggenomen en wordt onderzocht - vruchtwaterpunctie: met een naald dwars door de buik wordt wat vruchtwater opgezogen - echoscopie: er wordt door geluisgolven een beeld gemaakt van de baby voor de grotere zichtbare afwijkingen. Voor een erfelijkheidsonderzoek kun je terecht bij het zogeheten Klinisch Genetische Centra (KGC). Een eenvoudig erfelijkheidsadvies kost 250 gulden. Voor een uitgebreid onderzoek ben je 2500 gulden kwijt. De verzekering vergoed deze kosten. Wetenschappers zeggen dat door dit onderzoek de geboorte van 1000 tot 1200 kinderen wordt voorkomen die een ernstige afwijking zouden hebben als ze waren geboren. Maar de DNA onderzoken kunnen voor grote dilemma’s zorgen, zoals van de erfelijke gen voor borstkanker en de gen voor de ziekte Huntington. Dokters zijn wetterlijk verplicht je te vertellen wat je mankeert. We hebben dus recht om het te weten. Maar we hebben ook het recht om het niet te weten. Als iemand het niet wil weten mag te het hem ook niet dwingen om het te horen. Maar verzekeraars zijn altijd wel heel nieuwsgierig omdat ze geen risico’s willen lopen. In de VS is het gewoon als je een erfelijke ziekte heb dat je baan en verzekering je laten vallen.

Zolang de mensheid zih kan herinneren heeft men al gebruik gemaakt van micro-organismen. Zoals voor brood, bier, wijn, kaas, en yogurt. Bakkers en brouwers wisten vroeger niet eens dat ze aand micro-technologie deden maar het was Louis Pasteur die deze ontdekking deed. Aan het begin van de jaren zeventig begonnen gelerden dit inzicht voorzichtig in de praktijk te brengen. Ze knipten met de knip-enzymen gene uit menselijke DNA en plakten die men plakenzymen in het DNA van de E. Coli bacterie. Er ontstond toen een genetisch gemanipuleerde e coli-bacterie. In 1978 maakte zo’n bacterie voor het eerst een menselijk product: het hormoon somatostatine. Al gauw konden gemanipuleerde bacterien ook andere nuttige hormonen maken. De wetenschap is steeds handiger geworden met het combineren van nuttige genen van het ene wezen en het andere wezen. Gemanipuleerde breken olie af in zee, reinigen afvalwater oof maken belangrijke stoffen. Groeihormoon bijvoorbeeld. Tot 1985 was dat een heel schaars medicijn. Want om veel te kleine kinderen 5 centimeter extra te laten groeien, had men groeihormonen van 50 overledenen nodig. Een speciale commissie beslist elk jaar welke kinderen worden behandeld met het hormoon. Tegenwoordig maken de gemanipuleerde bacterien de groeihormonen in overvloed. Genetische manipulatie is ook een ader woord voor DNA modificatie. Bij het manipuleren van organismen moet je binnen het soort blijven, een kat kan je bijvoorbeeld niet kruizen met een hond. Maar een sint bernard kan je wel kruizen met een poedel. Om genen te blokeren die bijvoorbeeld rottig veroorzaken krijgen planten speciale genen ingedient om rottingprocessen zolang mogelijk uit te stellen. In 1985 werd voor het eersteen gen in een tabaksplant gebracht die er voor zorgde dat er minder insecten opaf kwamen en dat er minder besproeing nodig was. Spoedig volgden de insectbestendige tomaten, katoen en aardappel planten.deze eigenschap zullen de planten doorgeven aan hun nakomelingen. Dergelijke transgene platen zijn de eerste planten van een nieuw ras want alles nakomelingen zullen de nieuwe eigenschap erven. Vanaf 1997 is het verplicht om op producten te vermelden of het van gemanipuleerde planten afkomt, bijvoorbeeld van gemodificeerde soja. De stier Herman is heel beroemd, hij is de eerste transgene dier, hij heeft menselijke genen gekregen, die zorgen ervoor dat bij de kalveren die hij krijgt een bacterie erin zit die er voor zorgt dat net zoals moedermelk van de mens meer beschermingsstoffen bevat. Zodat de weerstand wordt opgebouwd. Daarom zijn kinderen die melk hebben gehad van de moeder zelf gezonder dan kinderen die melk uit een fles hebben gehad. Veel ethische groeperingen zijn tegen de transgene prjecten want een stier met menselijke genen is geen stier meer, zo verander je de stier in een nieuw rasa, als mens wil je toch ook geen genen van een rat bijvoorbeeld. Met een speciale gentherapie kunnen mensen met een erfelijke genziekte worden behandeld, door een speciale gen toe te voegen die dominant is en de gen die de xiekte veroorzaakt te laten verdwijnen. Dit is heel gemakkelijk gezecht. Natuurlijk is dat een stuk moeilijker maar het is mogelijk en het een van de nieuwste technieken. Er is altijd discussie geweest over de gentherapie en de transgene organismen want het nageslahct zal voor altijd genetisch veranderd zijn. Dit roept een grote discussie op en mensen zijn het er dan ook niet mee eens. In 1996 werd Dolly geboren het beroemdste schaap ter wereld. Ze is een exacte kopie van haar volwassen moeder. Men heeft een cel uit de uier van de meoder van Dolly gehaald en de kern daavan in een lege geslachtscel gedaan. Deze in de baarmoeder van de moeder van Dolly gedaan en zo is Dolly na 150 dagen geboren. Dolly is inmiddels al weer overleden. Want een schaap wordt ongeveer 14 jaar en de moeder van Dolly was al 7,dus de Dolly is ook al 7 bij haar geboorte dus overlijd ze ook veel eerder. Tegenwoordig worden de genetische technieken steeds belangrijker, want als je organe kunt gaan kweken dan is dat ontzettend fijn want dan zijn er geen wachttijden meer nodig om aan een donororgaan te komen.