Hoofdstuk 5 Zekerheid bestaat niet
Gewone dingen kunnen gevaarlijk zijn. Nieuwe stoffen waarvan het gevaar nog niet bekend is krijgt een GRAS-status = Generally Regarded As Safe
Roken: mensen doen dat al eeuwen. Na 2e wereldoorlog meer rokers - meer longkanker. Art. uit 1857 van Leeuwarden Courant - roken wordt afgeraden. Discussie wetenschap - sigaretten-industrie
In ned. nu 23.000 mensen per jaar dood t.g.v. roken. (Kanker, longemfyseem, hartkwaal) Helft scholieren gaat roken, kwart gaat van roken dood. 1997 Am. sigarettenfirma Liggett erkent dat roken kanker en andere ziekten veroorzaakt, en verslavend is. Belooft miljoenen dollars te betalen aan staten en steden die hoge gezondheidskosten hebben door roken. Hoopt zo schadeclaims te voorkomen. Andere Am. fabrikanten accoord met off. v justitie om komende 25 jr. 360 milj. dollar te betalen: schadevergoeding en antirookcampagnes betalen. geen reclame meer. Michael Moore hoopt 30% minder rokers over 10 jr. VS. Minder belasting op tabak, prijzen lager, met 75 ct verhoging de schadeverg van 360 mulj. eruit, en het kan van de belasting worden afgetrokken, dus de belastingbetaler betaald mee. En maar 20% minder winst voor fabr. Beurskoersen stegen met 10%. In Ned. al afspraken over presentatie, waarschuwingen op verpakking, geen reclame. Minister Borst: Niet ethisch dat fabrikanten vergif op de markt brengen, als die ook betaald voor medische kosten die het gif heeft veroorzaakt te vergoeden
Mensen haten fabrikant maar gebruiken wel het product. Overheid wil gezonde onderdanen, maar ook belastinggeld dat met tabaksverkoop binnenkomt. Industir ziet mensen graag roken maar niet dat ze er ziek van worden.
Am. Toch processen: Betty Bullock 28.000.000 dollar van Phillip Morris omdat ze kanker kreeg. Door hoger beroep en schikking wordt het bedrag lager.
PVC = polyvenylchloride = plastic gemaakt uit gas (vinylchloride) Niet alle vezels even lang. In 1973 ontdekt vinylchloride veroorzaakt leverkanker. Gevaarlijk? Nee, de hoge kwaliteit PVC wordt overal gebruikt, ook voor eten en ziekenhuizen.
Verbranding PVC gevaarlijk > Koolstofdioxidegas, water en waterstofchloride (=zuur gas), daarom veel verpakkingmateriaal van polyetheen = milieuvriendelijker.
Speelgoed - pvc met weekmakers = zachter plastic. Afgebeten stukjes in maag, hard, maag en darmferforaities. Speelgoed uit de handel.
Speelgoed ziet er niet meer eetbaar uit, en er staan waarschuwingen op de verpakking. Bijtringen van Bijenkorf en Prenatal in 1997 uit de handel, zouden schadelijk zijn. Onderzocht werd of ze aan de norm voldeden.
Norm: Mac-waarde uitgedrukt in ppm = parts per million = deeltjes per miljoen
Bijv. vinylchloride is 3ppm
Nu steeds minder mannelijke waterdieren? Weekmakers lijken op vrouwelijk hormoon Oestrogeen daarom mannelijke embrio’s in de war en worden vrouwtje. In water door: behandelen scheepsrompen, uitwerpselen pilgebruikers, verspreiden plastics en brandvertragers. Hoofdstuk 7 Astbest in Nederland Astbest = dunne vezeltjes, isolerend en brandwerend. Astbestwerkers kunnen ziek worden: 1. Asbestose ) alleen door astbest
2. Mesothelioom ) alleen door astbest
3. Longkanker -ook andere oorzaken
Als er niets gebeurt met astbest, is het niet gevaarlijk. Wel als je het gaat zagen of boren. Vezeltjes komen in longen - ziek. Zieken proberen schadevergoeding te krijgen - moeten aantonen dat het door de omstandigheden op het werk komt. Hebben thuis ook astbest verwerkt. Als je bewijzen kunt dat er geen beschermende hulpmiddelen waren op het werk is er kans op schadevergoeding. Maar doordat de ziekte zo snel gaat (Na vaststelling van mesothelioom nog 1 jr. leven) komt het geld naar de nabestaanden. Man 1949 tot 1967 dagelijks met astbest gewerkt, scheepswerf Vlissingen. In 1988 ziek. 1989 dood, weduwe vervolgt het proces, 1991 zij moest aantonen dat er geen bescherming was, 1993 hoogs gerechtscollege zegt dat de werkgever moest bewijzen dat astbest niet schadelijk was, en bescherming had aangeboden, 1997 eindelijk schadevergoeding betalen. Medewerker DSM,1987 overleden, 2000 schadevergoeding. vanaf1970 steeds meer mensen met mesothelioom, 1980 200 per jaar. Nu 300 per jaar, verwacht in 2020 700 zieken per jaar erbij. Comité Astbestslachtoffers wil een astbestfonds, zodat slachtoffers eerder geld krijgen. Novabunker Cannerberg bij Maastricht na brand in 1967 astbest op leidingen gespoten. Veel militairen hebben daar gewerkt. 1929 wist men al dat astbest gevaarlijks is. 1949 Astbestose als beroepsziekte erkend. 1993 verbod op gebruik van astbest door regering
3 mei 1997 geen astbestfonds - Min. V. Soc. Zaken
7 mei 1997 schadeclaims worden niet afgewezen i.v.m. verjaring (30 jaar)
28 mei 1997 Minister verwacht tot 2035 200 miljoen smartegeld te moeten uitbetalen.
Vragen door 2e kamer - commissie onderzoekt zaak Cannerberg
Begin juni 1997 Astbestfonds komt er toch
1999 Astbestfonds is er € 40.000 per slachtoffer
2002 Universiteit Delft doet onderzoek zodat slachtoffers bij leven nog €16.000 kunnen krijgen als ze mesothelioom hebben. Amerika - 8000 werknemers rechtzaak tegen bedrijven. Verz.mij. zet $750 miljoen vast voor uitbetalingen. Een ander al miljard dollar. Ned. 2002 Goor: Bewoners hebben schoongrondverklaring, maar vinden in tuin stukken astbest !!! Er had een astbestverwerkende fabriek gestaan. Hoofdstuk 6 Geen voordeel zonder nadeel. Medicijnen bestrijden een ziekte, maar de bijwerkingen kunnen mensen juist ook ziek maken. 1965 4000 ouders van Softenon-kinderen komen bij elkaar. Softenon (Contergan) werd door moeders geslikt ter voorkoming van een miskraam. Er werden veel verminkte kinderen geboren - kleine of geen ledematen. Producent is Chemie Gruenthal te Stolberg bij Aken. Meisje van 17 Christina Robinson, overlijdt nadat ze de pil heeft gebruikt om af te komen van acné puistjes. Ze kreeg trombose (=bloedstolsels) in de longen. Trombose heeft ook andere oorzaken. Pilslikkende, rokende en mensen met overgewicht lopen risico op trombose. Kinderaspirine kan bij kinderen hersenaandoeningen veroorzaken, als ze griep of waterpokken hebben. Fabrikant heeft samenstelling veranderd daarom. Nu paracetamol. Mensen die kinderaspirine gebruikten tegen hartkwaal moeten daardoor een ander medicijn gaan innemen. Paracetamol is veilig, op bijsluiter staan toch bijverschijnselen, dat moet de fabrikant vermelden van de wet, te veel pillen is nooit goed. Schadeclaims worden voorkomen door bijsluiters, en mensen die zelf dat medicijn niet willen gebruiken kunnen iets anders zoeken. Over bijwerkingen ook duidelijke informatie bij dokter, apotheek en bibliotheek. Nationale en internationale gezondheidszorg. zoeken uit welke medicijnen worden toegelaten. Reclame van nieuwe pilletjes is meestal hetzelfde middel maar met een nieuwe merknaam. Soms vervuilde grondstoffen, gevaarlijk - 1996 Vos, vervuilde glycerine, als siroop naar Haïti, 80 kinderen dood. Geen vervolging omdat niet duidelijk was wie verantwoordelijk was. 2002 groeihormoon in varkensvlees. Lage concentratie geen gezondheidsgevaar, toch arrestaties - omdat het in Ned was? Haïti was 3e wereld, ver van ons bed…… België 2002. Minister verbiedt fluor in alle vormen - zou immuun- en zenuwstelsel aantasten - is in strijd met Europesche richtlijnen. Eerst onderzoeken dan pas verbieden - fluor is nog steeds te koop. In media wordt erover gesproken, lijkt op een soap. 1981 in Spanje 140 mensen dood door giftige spijsolie. Demonstranten verwachten aktie van regering.
Hoofdstuk 10 Modelgebruik
Speelgoed en souvenirs zijn ook modellen.
In kunst is een model een persoon die poseert voor de kunstenaar.
Door architecten worden eerst kleine schaalmodellen gemaakt, voordat een plan wordt aangenomen. Maquette.
Bij een modeshow lopen fotomodellen kleren te showen, voor de verkoop van de kleren.
Techniek gebruikt modellen om te testen in het klein of het goed is, voordat het in het echt wordt toegepast - dijken en waterkeringen e.d.
Natuurwetenschap gebruikt modellen om een voorstelling te maken van de werkelijkheid; beschrijven, verklaren en voorspellen. Vereenvoudiging maakt begrijpen mogelijk.
Watermolecuul: H2O of bolletjes met stokjes.
Door nieuwe ontdekkingen veranderen modellen, worden bijgesteld.
Verschillende typen modellen:
1. Schaalmodel, opbouw van iets, vergroot (atoommodel) of verkleind, met schaalverdeling erbij.
2. Structureel model, niet helemaal op schaal, plattegrond of schema hoe onderdelen met elkaar te maken hebben. DNA ontdekt door Francis Crick en James Watson in 1953, hoe het drager kon zijn van erfelijke eigenschappen. Veel gebruikt bij nieuwe medicijnen. Ze kijken of molecuen bij/in werken op enzymen, en besparen zo op proefdieren.
Zonnestelselmodel is verkleind, om te begrijpen hoe de zon ,planeten en manen zich gedragen t.o.v. elkaar, en wat wij op aarde zien (Nieuwe- en volle maan enz).
Periodieksysteem van chemische elementen. Elk element een herkenbare plaats, mogelijk e.e.a. te vergelijken.
Ook in biologie een systeem om organismen in te delen, bij vinden van nieuw soort makkelijker in te delen, en begrijpen.
Sterrenkunde - Hertzsprung-Russel diagram - levensloop ster te voorspellen.
3. Cybernetisch model, maakt organisatie ne regulering duidelijk, d.m.v. stroomschema. Bijv bij ecologisch evenwicht in de natuur, kringloop processen, stofwisselingsprocessen in lichaam: Bloedsuikerspiegel en de invloed van homonen ( insuline en glucagon) Homeostase = dynamisch evenwicht. Techniek, natuurkunde en scheikunde gebruiken deze modellen ook. Bijv. robots, besturing van chem. Processen in fabrieken.
4. Combinaties ervan
5. Mathematisch model - cijfermatig verband in wiskundige formules en exacte grafieken. Bijv stelling van Pythagoras, wet van Ohm, vergelijking van Maxwell. Aan de hand van zo’n model is e.e.a. uit te rekenen. Veel gebruik van computers = sneller. Simulatie is mogelijk. Weervoorspellers maken ook gebruik van computer. Secuur vanaf het begin. Kleine fout in begin kan grote gevolgen hebben. Wapperende vlindervleugel in Amazonië veroorzaakt wervelstorm in Wisconsin. Chaostheorie - probeert verklaring te geven voor patronen en verbanden in de natuur. Fractals - Formule herhaalt zich gedeeltelijk tot oneindige. Proefdieren zijn ook wel model: bananenvliegje, zebravisje, ratten, chimpancees. Om medicijnen te testen, of ziekten te bestuderen zoals Kanker, Aids, Hepatitis C. Is dat te verantwoorden en tot hoever kun je/mag je gaan??? Hoofdstuk 11 Leven is…. 6e Eeuw v. Chr: Volgens de Grieken: De wereld = levend organisme met bezielde samenhang. Empedocles van Agrigentum (Sicilië 5e eeuw v. Chr.) onderscheid 4 elementen: Aarde, water, lucht en vuur. Elementen niet zoals scheik. elementen nu, dat is vanaf 17e eeuw. Botten: helft vuur, kwart aarde, en kwart water! Leerlingen v. Hipocrates (Griek van Kos 5e eeuw v. Chr.): Lichaam gevormd uit vereniging van aarde, water, lucht en vuur, en in vereniging van eigenschappen ervan: droog, nat, koud en warm. Lucht is levensbeginsel. Levensadem via bloed door hele lichaam. Zo blijft alles op gang. Lichaam bestaat uit: bloed, slijm, gele gal en zwarte gal. Verstoringen hiertussen veroorzaken ziekten. Stofwisseling: In- en uitademen, Eten en uitscheiden. Santorio Santorio (It.) Metingen van eigen stofwisseling. 30 jaar heeft hij m.b.v. een weegstoel lichaamsgewicht gemeten; en gewicht van eten, drinken, ontlasting en urine. Ook ademhaling, polsslag en lichaamstemp. Veel gegevens in 1614 in boek: ‘Ars de Statica Medicina’. Verloor tussen maaltijden meer gewicht dan te verklaren was, 1.25 kg. meer, noemde dat ’onmerkbaar zweten’. Dissimilatie = de in het lichaam opgenomen stoffen uit de omgeving verbranden. Energie die daarbij vrijkomt wordt gebruikt voor o.a. de stofwisseling, overtollige energie wordt aan de omgeving afgescheiden. = energie uitwisseling. Daardoor een stabiel inwendig milieu. Homeostase = dynamisch evenwicht van het inwendig milieu. Er kan veel misgaan: van binnenuit bijv. taaislijmziekte, een erfelijk defect. (fout in de genen). En van buitenaf: griep e.d. = ziekte. Levend wezen overleeft als het kan reageren op een bedreiging: □ Zweten om de koorts te verlagen - afweersysteem bestrijdt het verkoudheidsvirus. □ Een prooidier vlucht als het een rover ziet. □ Planten die aangevreten worden geven een stof af die de vijand van de planteneter lokt. Wapenwedloop - organisme dat het beste is aangepast overleeft, en zal meer nakomelingen krijgen. Gevolg - evolutie. Organisme ontwikkeld zich ook tijdens zijn leven: ei, rups, pop, vlinder
en Puppy, volwassen hond. 16e eeuw: Men dacht dat jonge beren vleesbollen waren die door de moeder in vorm gelikt moesten worden. Niemand zag ooit een jonge beer, vandaar. 1995 Nobelprijs voor: Edward B.Lewis, Christiane Nüsslein-Volhard en Eric Wieschaus, voor het ontrafelen van het bananenvliegje. Ontwikkeling bestuurd door genen met regelfunctie, die op verschillende tijden en plaatsen verschillende genen inschakelen. Eindresultaat: volledig ontwikkelde volwassen bananenvlieg met optimaal samenwerkende organen. Bij mutatie in regelgenen foute ontwikkelingen: pootjes i.p.v. voelsprieten, 2 koppen, e.d. - niet levensvatbaar. Alle organismen hebben zulke regelgenen.
Roken: mensen doen dat al eeuwen. Na 2e wereldoorlog meer rokers - meer longkanker. Art. uit 1857 van Leeuwarden Courant - roken wordt afgeraden. Discussie wetenschap - sigaretten-industrie
In ned. nu 23.000 mensen per jaar dood t.g.v. roken. (Kanker, longemfyseem, hartkwaal) Helft scholieren gaat roken, kwart gaat van roken dood. 1997 Am. sigarettenfirma Liggett erkent dat roken kanker en andere ziekten veroorzaakt, en verslavend is. Belooft miljoenen dollars te betalen aan staten en steden die hoge gezondheidskosten hebben door roken. Hoopt zo schadeclaims te voorkomen. Andere Am. fabrikanten accoord met off. v justitie om komende 25 jr. 360 milj. dollar te betalen: schadevergoeding en antirookcampagnes betalen. geen reclame meer. Michael Moore hoopt 30% minder rokers over 10 jr. VS. Minder belasting op tabak, prijzen lager, met 75 ct verhoging de schadeverg van 360 mulj. eruit, en het kan van de belasting worden afgetrokken, dus de belastingbetaler betaald mee. En maar 20% minder winst voor fabr. Beurskoersen stegen met 10%. In Ned. al afspraken over presentatie, waarschuwingen op verpakking, geen reclame. Minister Borst: Niet ethisch dat fabrikanten vergif op de markt brengen, als die ook betaald voor medische kosten die het gif heeft veroorzaakt te vergoeden
Bijv. vinylchloride is 3ppm
Nu steeds minder mannelijke waterdieren? Weekmakers lijken op vrouwelijk hormoon Oestrogeen daarom mannelijke embrio’s in de war en worden vrouwtje. In water door: behandelen scheepsrompen, uitwerpselen pilgebruikers, verspreiden plastics en brandvertragers. Hoofdstuk 7 Astbest in Nederland Astbest = dunne vezeltjes, isolerend en brandwerend. Astbestwerkers kunnen ziek worden: 1. Asbestose ) alleen door astbest
2. Mesothelioom ) alleen door astbest
3. Longkanker -ook andere oorzaken
Als er niets gebeurt met astbest, is het niet gevaarlijk. Wel als je het gaat zagen of boren. Vezeltjes komen in longen - ziek. Zieken proberen schadevergoeding te krijgen - moeten aantonen dat het door de omstandigheden op het werk komt. Hebben thuis ook astbest verwerkt. Als je bewijzen kunt dat er geen beschermende hulpmiddelen waren op het werk is er kans op schadevergoeding. Maar doordat de ziekte zo snel gaat (Na vaststelling van mesothelioom nog 1 jr. leven) komt het geld naar de nabestaanden. Man 1949 tot 1967 dagelijks met astbest gewerkt, scheepswerf Vlissingen. In 1988 ziek. 1989 dood, weduwe vervolgt het proces, 1991 zij moest aantonen dat er geen bescherming was, 1993 hoogs gerechtscollege zegt dat de werkgever moest bewijzen dat astbest niet schadelijk was, en bescherming had aangeboden, 1997 eindelijk schadevergoeding betalen. Medewerker DSM,1987 overleden, 2000 schadevergoeding. vanaf1970 steeds meer mensen met mesothelioom, 1980 200 per jaar. Nu 300 per jaar, verwacht in 2020 700 zieken per jaar erbij. Comité Astbestslachtoffers wil een astbestfonds, zodat slachtoffers eerder geld krijgen. Novabunker Cannerberg bij Maastricht na brand in 1967 astbest op leidingen gespoten. Veel militairen hebben daar gewerkt. 1929 wist men al dat astbest gevaarlijks is. 1949 Astbestose als beroepsziekte erkend. 1993 verbod op gebruik van astbest door regering
3 mei 1997 geen astbestfonds - Min. V. Soc. Zaken
Begin juni 1997 Astbestfonds komt er toch
1999 Astbestfonds is er € 40.000 per slachtoffer
2002 Universiteit Delft doet onderzoek zodat slachtoffers bij leven nog €16.000 kunnen krijgen als ze mesothelioom hebben. Amerika - 8000 werknemers rechtzaak tegen bedrijven. Verz.mij. zet $750 miljoen vast voor uitbetalingen. Een ander al miljard dollar. Ned. 2002 Goor: Bewoners hebben schoongrondverklaring, maar vinden in tuin stukken astbest !!! Er had een astbestverwerkende fabriek gestaan. Hoofdstuk 6 Geen voordeel zonder nadeel. Medicijnen bestrijden een ziekte, maar de bijwerkingen kunnen mensen juist ook ziek maken. 1965 4000 ouders van Softenon-kinderen komen bij elkaar. Softenon (Contergan) werd door moeders geslikt ter voorkoming van een miskraam. Er werden veel verminkte kinderen geboren - kleine of geen ledematen. Producent is Chemie Gruenthal te Stolberg bij Aken. Meisje van 17 Christina Robinson, overlijdt nadat ze de pil heeft gebruikt om af te komen van acné puistjes. Ze kreeg trombose (=bloedstolsels) in de longen. Trombose heeft ook andere oorzaken. Pilslikkende, rokende en mensen met overgewicht lopen risico op trombose. Kinderaspirine kan bij kinderen hersenaandoeningen veroorzaken, als ze griep of waterpokken hebben. Fabrikant heeft samenstelling veranderd daarom. Nu paracetamol. Mensen die kinderaspirine gebruikten tegen hartkwaal moeten daardoor een ander medicijn gaan innemen. Paracetamol is veilig, op bijsluiter staan toch bijverschijnselen, dat moet de fabrikant vermelden van de wet, te veel pillen is nooit goed. Schadeclaims worden voorkomen door bijsluiters, en mensen die zelf dat medicijn niet willen gebruiken kunnen iets anders zoeken. Over bijwerkingen ook duidelijke informatie bij dokter, apotheek en bibliotheek. Nationale en internationale gezondheidszorg. zoeken uit welke medicijnen worden toegelaten. Reclame van nieuwe pilletjes is meestal hetzelfde middel maar met een nieuwe merknaam. Soms vervuilde grondstoffen, gevaarlijk - 1996 Vos, vervuilde glycerine, als siroop naar Haïti, 80 kinderen dood. Geen vervolging omdat niet duidelijk was wie verantwoordelijk was. 2002 groeihormoon in varkensvlees. Lage concentratie geen gezondheidsgevaar, toch arrestaties - omdat het in Ned was? Haïti was 3e wereld, ver van ons bed…… België 2002. Minister verbiedt fluor in alle vormen - zou immuun- en zenuwstelsel aantasten - is in strijd met Europesche richtlijnen. Eerst onderzoeken dan pas verbieden - fluor is nog steeds te koop. In media wordt erover gesproken, lijkt op een soap. 1981 in Spanje 140 mensen dood door giftige spijsolie. Demonstranten verwachten aktie van regering.
5. Mathematisch model - cijfermatig verband in wiskundige formules en exacte grafieken. Bijv stelling van Pythagoras, wet van Ohm, vergelijking van Maxwell. Aan de hand van zo’n model is e.e.a. uit te rekenen. Veel gebruik van computers = sneller. Simulatie is mogelijk. Weervoorspellers maken ook gebruik van computer. Secuur vanaf het begin. Kleine fout in begin kan grote gevolgen hebben. Wapperende vlindervleugel in Amazonië veroorzaakt wervelstorm in Wisconsin. Chaostheorie - probeert verklaring te geven voor patronen en verbanden in de natuur. Fractals - Formule herhaalt zich gedeeltelijk tot oneindige. Proefdieren zijn ook wel model: bananenvliegje, zebravisje, ratten, chimpancees. Om medicijnen te testen, of ziekten te bestuderen zoals Kanker, Aids, Hepatitis C. Is dat te verantwoorden en tot hoever kun je/mag je gaan??? Hoofdstuk 11 Leven is…. 6e Eeuw v. Chr: Volgens de Grieken: De wereld = levend organisme met bezielde samenhang. Empedocles van Agrigentum (Sicilië 5e eeuw v. Chr.) onderscheid 4 elementen: Aarde, water, lucht en vuur. Elementen niet zoals scheik. elementen nu, dat is vanaf 17e eeuw. Botten: helft vuur, kwart aarde, en kwart water! Leerlingen v. Hipocrates (Griek van Kos 5e eeuw v. Chr.): Lichaam gevormd uit vereniging van aarde, water, lucht en vuur, en in vereniging van eigenschappen ervan: droog, nat, koud en warm. Lucht is levensbeginsel. Levensadem via bloed door hele lichaam. Zo blijft alles op gang. Lichaam bestaat uit: bloed, slijm, gele gal en zwarte gal. Verstoringen hiertussen veroorzaken ziekten. Stofwisseling: In- en uitademen, Eten en uitscheiden. Santorio Santorio (It.) Metingen van eigen stofwisseling. 30 jaar heeft hij m.b.v. een weegstoel lichaamsgewicht gemeten; en gewicht van eten, drinken, ontlasting en urine. Ook ademhaling, polsslag en lichaamstemp. Veel gegevens in 1614 in boek: ‘Ars de Statica Medicina’. Verloor tussen maaltijden meer gewicht dan te verklaren was, 1.25 kg. meer, noemde dat ’onmerkbaar zweten’. Dissimilatie = de in het lichaam opgenomen stoffen uit de omgeving verbranden. Energie die daarbij vrijkomt wordt gebruikt voor o.a. de stofwisseling, overtollige energie wordt aan de omgeving afgescheiden. = energie uitwisseling. Daardoor een stabiel inwendig milieu. Homeostase = dynamisch evenwicht van het inwendig milieu. Er kan veel misgaan: van binnenuit bijv. taaislijmziekte, een erfelijk defect. (fout in de genen). En van buitenaf: griep e.d. = ziekte. Levend wezen overleeft als het kan reageren op een bedreiging: □ Zweten om de koorts te verlagen - afweersysteem bestrijdt het verkoudheidsvirus. □ Een prooidier vlucht als het een rover ziet. □ Planten die aangevreten worden geven een stof af die de vijand van de planteneter lokt. Wapenwedloop - organisme dat het beste is aangepast overleeft, en zal meer nakomelingen krijgen. Gevolg - evolutie. Organisme ontwikkeld zich ook tijdens zijn leven: ei, rups, pop, vlinder
en Puppy, volwassen hond. 16e eeuw: Men dacht dat jonge beren vleesbollen waren die door de moeder in vorm gelikt moesten worden. Niemand zag ooit een jonge beer, vandaar. 1995 Nobelprijs voor: Edward B.Lewis, Christiane Nüsslein-Volhard en Eric Wieschaus, voor het ontrafelen van het bananenvliegje. Ontwikkeling bestuurd door genen met regelfunctie, die op verschillende tijden en plaatsen verschillende genen inschakelen. Eindresultaat: volledig ontwikkelde volwassen bananenvlieg met optimaal samenwerkende organen. Bij mutatie in regelgenen foute ontwikkelingen: pootjes i.p.v. voelsprieten, 2 koppen, e.d. - niet levensvatbaar. Alle organismen hebben zulke regelgenen.
REACTIES
1 seconde geleden