Hoofdstuk 5

Kennismaking met Azië
 Azië beslaat bijna [30]% van het aardoppervlak en bevat ca [67]% van de wereldbevolking.
Dit continent kent [talrijke] volken en veel verschillende [culturen], [talen] en [godsdiensten].
 Ook is er sprake van een grote natuurlijke afwisseling, wat betreft [landschappen], [klimaat], [vegetatie] en [reliëf].
 Door grote variatie in natuur en cultuur wordt Azië onderverdeeld in [zes] regio’s.

Ring van Vuur
 De Ring van vuur is het gebied rondom de [Grote Oceaan] met heel veel [vulkanen]. De aardkorst bestaat uit een aantal delen, de [schollen] of [platen].
 Het aardkorstdeel waarop de Grote Oceaan ligt botst tegen dat waarop China en de Filipijnen ligt. Hierbij [duikt] de eerste [weg] onder de tweede en komt er [veel energie] vrij. Dit leidt tot [vulkaanuitbarstingen] en [aardbevingen].

Natuurrampen in Azië
 Natuurrampen worden veroorzaakt door de natuur en hebben veel [slachtoffers] en grote [schade] tot gevolg. Behalve aan vulkaanuitbarstingen en aardbevingen kun je hierbij ook denken aan orkanen, gekenmerkt door enorme [windstoten] en grote [hoeveelheden regen]. Ze kunnen leiden tot grote [overstromingen] en [modderstromen].
Biologische rampen zijn bijvoorbeeld de [vogelgriep] en [AID].
 Natuurrampen komen vooral voor in Zuid-, Zuidoost- en Oost-[Azië]

Uittreksel van 1havo/vwo, hoofdstuk 5, §2

De oorzaak van de aardbeving
 Kashmir wordt al meer dan een halve eeuw betwist door [India], [Pakistan] en [China], alhoewel het land officieel bij India hoort. De twee belangrijkste steden zijn [Muzzafarabad] en [Srinaga]r.
 De botsing van twee grote platen, namelijk de [Indisch-Australische] plaat en de [Euraziatische] plaat heeft twee belangrijke gevolgen: het voorkomen van [aardbevingen] en het ontstaan van het [Himalayagebergte].
 Bij een botsing van platen wordt de [spanning] in de aardkorst opgebouwd, totdat deze zich ontlaadt. Door de energie die plotseling vrijkomt ontstaan aardbevingen.

Gevolgen van de aardbeving
 De beving op 8 oktober 2005 had een kracht van 7,6 op de schaal van [Richter]. Het hypocentrum lag ondiep, waardoor de schokken in het epicentrum [hevig] zijn geweest.
Ruim 2,5 miljoen mensen werden getroffen.
 Er waren duizenden doden. Ook drinkwaterleidingen en rioleringen waren kapot, waardoor het drinkwater [besmet raakte] en mensen in groten [getale ziek werden]. De tentenkampen die waren opgezet bleken in de winter ongeschikt waardoor veel mensen stierven [van de kou] of [aan een longontsteking]. Daarbij werden vele kampen getroffen door [zware neerslag ]en [overstromingen] en werden de getroffen gebieden [onbereikbaar].
Uittreksel van 1havo/vwo, hoofdstuk 5, §3

Smeltende platen
 De Indisch-Australische plaat duikt elk jaar met enkele centimeters onder de Euraziatische plaat. Hoe dieper, hoe hoger de [temperatuur]. Gevolg is dat de onderduikende plaat gaat smelten. Het vloeibare magma stijgt open veroorzaakt [vulkaanuitbarstingen], o.a. bij de [Merapi].

De Merapi
 Een van de meest actieve vulkanen van de Indonesische [eilandenboog]. In 2006 was de vulkaan maandenlang onrustig:[ kleine erupties] en [grote gaswolken] waarschuwden voor een grote klapper. De Indonesische regering riep de [noodtoestand] uit op [de hellingen] en in [de dalen] rondom de vulkaan.moesten duizenden worden [geëvacueerd], in afwachting van de lava en het puin. Na maanden wachten mochten ze weer naar huis.

Voordelen van vulkanisme
 Er zijn ook voordelen van vulkanisme.
 Als lava eenmaal uiteen valt ontstaat er een [vruchtbare bodem]. Op Java vind op je op hellingen veel [akkers].
 In lava komen veel delfstoffen voor zoals [metaalertsen] en [diamant.]
 Vulkanen zorgen voor veel inkomsten uit [toerisme].

Uittreksel van 1havo/vwo, hoofdstuk 5, §4

Superaardbeving
 De tsunami (=een hoge golf) op tweede kerstdag 2004 werd veroorzaakt door een zeebeving op dertig kilometer diepte voor de kust van [Sumatra].
 De beving deed de zeebodem over een lengte van [1200 kilometer] trillen, waardoor een golf ontstond van enkele honderden kilometers lengte en een snelheid van bijna [900 kilometer per uur].

Geen gewone golf
 Een tsunami wordt pas gevaarlijk als [hij de kust nadert]. De golf remt [heel snel af ]en wordt korter en daardoor [vele meters hoger]. De golf overspoelde het land enkele kilometers landinwaarts waardoor grote stukken van het [kustgebied] werden weggeslagen .
 Het noorden van Indonesië werd het zwaarst getroffen.

Hulp na de tsunami
 Ondanks de vele miljarden die [regeringen], [organisaties] en [particulieren] hebben opgebracht, kwam er kritiek omdat [niet al het geld goed werd besteed] en [niet alle mensen werden geholpen].
 Vaak kwam hulp wel op de goede plek terecht.

Uittreksel Basisboek 11
 Waarderen betekent dat je [je mening geeft] over een aardrijkskundig probleem. Zo’n probleem pak je aan met een [stappenplan].
 Over de inrichting van een stuk grond wordt verschillend gedacht. Met het stappenplan ga je zelf een oordeel vormen.
Stap 1: [Wat is het probleem?]
Stap 2: [Wie zijn erbij betrokken?]
Stap 3: [Wat is hun mening over het probleem?]
Stap 4: [ Wat is jouw mening?]

Uittreksel Basisboek 201
 Ontwikkelingssamenwerking is de [hulp van de rijke landen] aan [de ontwikkelingslanden]. Je kunt die samenwerking op twee manieren indelen.
 Allereerst op grond van [wát er gegeven wordt] (voedsel, goederen, financiën).
 [Structurele] of [duurzame hulp] is hulp die bedoeld is om blijvend verbeteringen aan te brengen. Noodhulp is hulp die [mensen nodig hebben om bij een ramp te overleven].
 Ten tweede op grond van [wíe er geeft] (particulieren of regeringen).
 Een joint venture is een [gedeelde investering] van een [bedrijf uit een rijk land] en [een bedrijf uit een ontwikkelingsland]. Daarnaast zijn er hulporganisaties als [Oxfam Novib] en [Artsen zonder Grenzen.]
 Bij [bilaterale hulp] zijn maar twee landen betrokken: een gever en een ontvanger. Bij multilaterale hulp wordt een ontwikkelingsland geholpen door [een groep rijke landen] (via organisaties als [Unicef]).
Uittreksel van Basisboek 56 Endogene en exogene krachten

 De aardbol kent een harde schil, de [aardkorst], die van vorm verandert door twee soorten krachten: [exogene krachten] (van buitenaf) en [endogene krachten] (van binnenuit).
 Exogene krachten als het [weer] en de [plantengroei] vergruizen de aardkorst. Dit verschijnsel heet [verwering]. Verplaatsing van verweringsmateriaal zorgt voor [erosie].
 De endogene kracht is de [hitte in de aardbol]. Deze maakt gesteente vloeibaar: [magma].
 Onder de aardkorst ontstaan stromingen van magma, die ertoe leiden dat [aardkorstdelen langs elkaar schuiven], waar [aardbevingen] kunnen ontstaan.
 Magma dat door de aardkorst omhoog komt heet [lava]. Wanneer deze [uitstroomt aan het aardoppervlak] kan het een vulkaan vormen.

Uittreksel Basisboek 57 Platen en breuken
 Endogene krachten leiden tot breuken tussen [schollen of platen]. De grootste plaat heet [Pacifische] plaat.
 Platen [schuiven] langs elkaar, [duiken] onder elkaar of [bewegen] uit elkaar.
 [Amerika] enerzijds en [Europa en Afrika] anderzijds drijven uit elkaar. De breuklijn loopt midden door de [Atlantische Oceaan]. De ruimte tussen deze platen [wordt opgevuld] met lava, waardoor op de zeebodem een [midoceanische rug] is ontstaan.
 Gebieden langs breuklijnen kennen veel [vulkanische uitbarstingen] en [aardbevingen].

Uittreksel Basisboek 60
 Bij vulkanisme komt [gasvormig,] [vloeibaar] (magma of lava) of [vast materiaal] door openingen in de aardkorst naar buiten. Bij een uitbarsting (eruptie) wordt een deel van het magma, in klonters van groot ([‘bommen’]) naar klein ([asdeeltjes]), de lucht in geslingerd.
 Een [pyroclastische stroom] of gloedwolk is een [gloeiend hete wolk] die met grote snelheid de vulkaanhelling afkomt. Niemand kan deze hete en verstikkende wolk overleven.
 De lava vormt een berg (vulkaan) met daarin een [uitstroomgat (krater)].
 Postvulkanische verschijnselen komen voor [bij een dode (niet meer actieve) vulkaan].
 Grondwater bij een dode vulkaan wordt warm. In dit water lossen mineralen gemakkelijk op. Zo’n [minerale bron] is een voorbeeld van een postvulkanisch verschijnsel.

Uittreksel Basisboek 61 Aardbevingen
 De aarde bestaat uit verschillende platen die drijven op [vloeibaar gesteente (magma)]. De langzame magmastromen zorgen ervoor dat de platen bewegen. Soms [schuiven ze langs elkaar] of [duiken ze onder elkaar]. Soms opeens met een paar meter tegelijk. De aardschokken die daarbij vrijkomen noem je een [aardbeving].
 Het [diepste punt] van een aardbeving heet het hypocentrum. Het punt aan het aardoppervlak daar recht boven (met de zwaarste schokken), heet het [epicentrum].
 [Seismologen] zijn wetenschappers die aardbevingen bestuderen. Zij meten de trillingen van de aardkorst met een [seismograaf]. De [schaal van Richter] is een schaal voor de kracht van een aardbeving. De allerlichtste trilling wordt op de ze schaal aangegeven met 0. Bij elk nummertje hoger is de beving [tien keer] zo sterk als de vorige.