Hoe je met een koe een haas vangt

Het korte leven van een literair kunstenaar
Bredero verstaat als geen ander de kunst om een boodschap in een verhaal te stoppen en het toch luchtig te houden. Hij staat niet voor niks bijna vier eeuwen na zijn overlijden nog steeds bekend als groot schrijver. Gerbrant Adriaensz. Bredero wordt geboren op 16 maart 1585 als zoon van een schoenmaker. Hij heeft in tegenstelling tot andere belangrijke schrijvers uit die tijd dus geen geleerde opvoeding gehad, zo kon hij bijvoorbeeld geen klassieke talen lezen. Daardoor waren zijn stukken niet moeilijk en vol van lastig taalgebruik, maar geschreven in normale simpele taal. En dit is net wat hem zo bijzonder maakt. Hij schreef in zijn korte leven veel liederen, gedichten, blijspelen en kluchten. Helaas kon de literaire wereld niet lang van hem genieten, in augustus 1618 stierf hij aan een ziekte, op slechts 33jarige leeftijd. Maar gelukkig heeft hij enkele kroonjuweeltjes in de Nederlandse literatuur op aarde achter gelaten. Zo ook deze klucht. Maar wat is nou eigenlijk een zogenaamde klucht? Als we het aan meneer van Dale vragen, is een klucht “een (kort) toneelstuk dat op een platvloerse manier grappig is.” Zie hier: De klucht van de koe.

De Klucht van de koe
Een gauwdief reist door het land en overnacht in een leuk herbergje dat gerund wordt door een gezellig waardin genaamd Giertje. Haar man is boer en komt ’s avonds de 2 gasten, de gauwdief en een optrekker, gezelschap houden. De boer die van plan is de volgende dag naar Amsterdam te gaan, net als de gauwdief, stelt voor dat ze samen zullen gaan. De gauwdief vindt dit prima en verzint een list om optimaal te profiteren van dit reisje. De boer trapt er volledig in en laat zich uitbuiten door de gauwdief. Die heeft dus goed zaken gedaan en als zij ’s avonds allen terug zijn in de herberg stelt hij voor om het hele gezelschap te trakteren op een maaltijd. Hij leent hij een jas van de optrekker en een paar schotels van de waardin, om daarna nooit meer terug te komen. Terwijl zij op hem wachten komt het zoontje van de boer huilend binnen en vertelt wat hij heeft ontdekt. Dan realiseren zij zich dat ze zich allemaal door de gauwdief te grazen hebben laten nemen, door hun domheid en inhaligheid.

Naïef verhaal met een goede boodschap
Ik kan niet ontkennen dat terwijl ik dit verhaal las er meerdere keren een glimlach, of zelfs een kleine grinnik, bij mij naar boven kwam. Als je iets leest waarbij 3 mensen worden uitgebuit door een dief heb je over het algemeen snel medelijden met de slachtoffers. Maar door de manier waarop Bredero het schrijft krijg je sympathie voor de slimme gauwdief. Bredero legt niet de nadruk op de gauwdief die zo’n boef is, maar op de slechte kanten van de slachtoffers, waardoor ze zichzelf láten uitbuiten.
Je krijgt een houding van: Ha, net goed! De vraag is alleen of Bredero zijn lezers hiermee niet een verkeerde moraal leert. In deze tijd waarin gehamerd wordt op normen en waarden zal Jan Peter Balkenende het niet erg op prijs stellen dat de wetovertreder als ‘good guy’ wordt neergezet in dit verhaal. De geloofwaardigheid van het verhaal wordt ook in twijfel getrokken, ik denk dat een boer zijn eigen koe wel herkent, vooral in de 17e eeuw toen boeren nog geen massaproductie bedrijven hadden maar er slechts 5 hadden. Maar de intentie waarmee hij het schrijft is wel goed, Bredero geeft aan dat mensen veel te veel gericht zijn op eigen belang, en daardoor de realiteit nog wel eens uit het oog verliezen. Je komt ook makkelijk door het boekje heen, het is geschreven in simpele straattaal. Ik vind het ook verrassend dat aan het eind de mensen die te grazen zijn genomen er wel om kunnen lachen en hun eigen fout inzien, in plaats van dat ze alleen maar heel boos zijn.

De glazen bol van Bredero
Bredero haalt in een, op het oog, simpel lijkend toneelstukje met slechts een paar personages heel helder de slechte aard van de mens naar voren, naar mijn mening een knappe prestatie. Er wordt tegenwoordig veel gepraat over de slechte moraal van mensen, maar Bredero laat ons zien dat mensen in de 17e eeuw net zo op zichzelf gericht waren als de mensen van nu dat zijn. Some things will never change. De kwaliteit van Bredero’s kluchten en andere werken ook niet. Dus ga het lezen, laat de boodschap op je in werken en wie weet kan deze zeventiende-eeuwse legende in de schrijfwereld je nog wat leren over je eigen houding ten opzichte van anderen. Om met Bredero af te sluiten:
Het zal verkeren.