Dracula door Bram Stoker

Dracula Bram stoker

1) Het verhaal van Dracula begint wanneer Jonathan Harker, een klerk uit Engeland, afreist naar Transsylvanië om de graaf te helpen met het kopen van een huis in Londen. Eenmaal in het kasteel van de graaf blijkt al gauw dat iets niet klopt. De plaatselijke bevolking is doodsbang voor de bleke aristocraat, en als Jonathan ontdekt dat hij gevangen zit in diens kasteel, begint hij bang te worden. Graaf Dracula zelf is een wat oudere heer, maar klimt als een hagedis over steile muren, werpt geen schaduw, en ook in de spiegel is hij onzichtbaar. Reden genoeg om achterdochtig te worden.

Gelukkig komt Jonathan levend en wel terug in Engeland. Zijn geliefde Mina merkt dat er iets niet klopt aan Jonathan, maar haar aandacht wordt afgeleid als haar geliefde vriendin Lucy komt te overlijden aan bloedverlies… zonder duidelijke oorzaak. Gelukkig is de Nederlandse dr. Abraham van Helsing erbij gehaald, en hij kan zonder twijfel de diagnose stellen: Lucy is gestorven doordat een vampier haar heeft leeggezogen.

Na deze constatering volgt een klopjacht op de inmiddels ondode Lucy, en de boosdoener zelf: graaf Dracula. Van Helsing doet dit echter niet alleen, hij wordt bijgestaan door dr. John Seward, de Amerikaanse Quincy Morris, de edelman Arthur Holmwood, en Jonathan Harker. Laatstgenoemde is inmiddels met Mina getrouwd, en ook zij wordt onwillig in het avontuur getrokken als blijkt dat de graaf haar ’s nachts heeft bezocht…

Toen ik begon aan het verhaal over de vampier der vampiers, wist ik dat ik aan een klassieker begon. Klassiekers heb je in twee categorieën: in de eerste categorie is een boek een klassieker omdat het altijd goed blijft en in de tweede categorie omdat het destijds origineel was in zijn genre. Hoewel een boek in beide categorieën kan vallen, behoort Dracula voor mij enkel in categorie twee.

Allereerst is de schrijfstijl van Stoker niet de makkelijkste. Hij heeft zijn boek in briefvorm geschreven, een stijl die niet gebruikelijk is voor horror/fantasie. Hoewel het de boeken een realistisch tintje geeft, ontneemt het de schrijver de gelegenheid echte spanning te creëren of mooie volzinnen te maken.

Het voordeel is weer dat je als lezer een kijkje kunt nemen in het hoofd van de hoofdpersonen. Helaas zijn deze niet geloofwaardig. Zelfs als je je probeert in te leven in de stijve en formele tijd waarin het verhaal zich afspeelt, zijn de karakters té perfect. Mina en Lucy zijn mooie, kuise jongedames die precies weten hoe het moet. De heren zijn echte heren, en gedragen zich permanent alsof ze bang zijn een opmerking te maken die misschien verkeerd wordt opgevat.

Zeer vermoeiend allemaal, dat correcte gekeuvel, met grote gevolgen. Als Van Helsing niet aandringt op drastische maatregelen om Lucy te beschermen – men moet immers rekening houden met het gestel van de moeder van Lucy, leid dat indirect tot haar dood.

Ook de jacht naar Dracula verloopt uiterst correct. Hoewel de karakters iets meer emotie tonen (heftige emoties komen nauwelijks voor, zelfs niet in de dagboeken van de dames) verloopt ook dit erg beschaafd. In geval van paniek wordt God gevraagd over hen te waken, en geen enkele wetenschapper betwist geloof of bijgeloof.

Gelukkig maar, want dat bijgeloof hebben ze hard nodig. Gewapend met knoflook, hosties en staken wordt de achtervolging ingezet. Deze duurt echter niet lang, en ook de eindstrijd – toch vaak het hoogtepunt van een fantasyboek – is sneller voorbij dan een bezoekje aan de buurtsuper.

Een aanrader? Toch wel! Dracula is en blijft een klassieker die de echte fan gelezen moet hebben. Het boek is spannend genoeg om niet te willen wegleggen en is afwisselend tussen alle moderne, vlot geschreven vampierboeken. Wellicht viel het boek mij tegen omdat vampiers de laatste tijd nogal gehyped worden. Bedenk dus dat het boek twee eeuwen geleden is geschreven, zet Edward Cullen even uit je hoofd, en bijt je vast in Dracula.

2) Het boek is op meerdere vlakken bijzonder te noemen. Naast de rijke achtergrond is Stokers schrijfstijl erg uniek. Voor een klassieker las het erg lekker weg en de vele verschillende oogpunten van de personages maakte het erg interessant. Wel vond ik dat in het begin wat verwarrend, omdat de schrijfstijl van de personages bijna niet van elkaar afweken. Je moest dus goed opletten van wie je een dagboekfragment aan het lezen was. Daarnaast bevat het boek een goede opbouw van het verhaal, je leert langzaam de personages en het verhaal rondom Dracula beter kennen. Opmerkelijk is wel dat je Dracula zelf eigenlijk nauwelijks persoonlijk tegen komt. Ook bleven er veel vragen over de graaf voor mij na de laatste bladzijde van het boek nog onbeantwoord. Dat vond ik erg jammer. Maar dat is waarschijnlijk wel één van de redenen geweest waarom Dracula zo vaak is gebruikt in andere verhalen. Deze mensen konden nog veel eigen invulling geven aan het monster.

3) De Ierse schrijver Abraham ‘Bram’ Stoker (1847-1912) zal vooral worden herinnerd om zijn gotische novelle ‘Dracula’ uit 1897, over een aristocratische vampier in Transsylvanië. Het verhaal groeide uit tot een van de meest verfilmde ter wereld. De bekende Duitse filmmaker F.W. Murnau was in 1922 de eerste die zich waagde aan een verfilming, en zijn ‘Nosferatu, einen Symphonie des Grauens’ geldt nog altijd als een klassieker. Vanwege een rechtenkwestie veranderde Murnau noodgedwongen de naam van zijn hoofdpersoon in Graaf Orlok. Omdat ook dat niet genoeg was voor de erven Stoker, werden alle kopieën van de film vernietigd. Omdat bij lange na niet alle kopieën konden worden teruggevonden, bleef de versie van Murnau ook voor latere generaties beschikbaar. Bekend is ook de versie van Tod Browning uit 1931, met Bela Lugosi in de titelrol, en de Hammer-varianten uit de jaren vijftig waarin de bloeddorstige vampier gespeeld wordt door Christopher Lee. Van een heel andere orde is de film die Francis Ford Coppola in 1992 maakte met klinkende namen als Gary Oldman, Anthony Hopkins, Winona Wyder en Keanu Reeves in de hoofdrollen. De bombastische gotiek van Coppola wist indertijd zowel pers als publiek te bekoren, maar heeft de tand des tijds niet bepaald overtuigend weten te doorstaan.

Coppola noemde zijn film niet voor niets ‘Bram Stoker’s Dracula’, de titel onderstreept namelijk dat het scenario van James V. Hart erg trouw blijft aan het boek. De film trapt af met een mooie, visueel indrukwekkende proloog waarin het personage Vlad wordt voorgesteld als een brute vijftiende-eeuwse strijder die zijn vaderland Roemenië met harde hand verdedigde tegen indringers. Zijn hart breekt echter als hij verneemt dat zijn geliefde Elisabetha zichzelf van het leven heeft beroofd omdat ze denkt dat Vlad de veldslag niet heeft overleefd. Uit wanhoop en verdriet besluit hij zich tegen God te keren en hij zweert op een dag uit de dood te verrijzen om Elisabetha te wreken. Dan maken we een sprong van vier eeuwen vooruit in de tijd en we zien Vlad gereïncarneerd als  de excentrieke Graaf Dracula (Gary Oldman), die graag onroerend goed wil opkopen in Londen en daarvoor contact zoekt met een plaatselijke makelaar. De naïeve Jonathan Harker (Keanu Reeves) reist af naar Transsylvanië om de deal te beklinken. Het toeval wil dat diens verloofde Mina (Winona Ryder) als twee druppels water op Elisabetha lijkt en als Dracula een foto van haar onder ogen krijgt, is hij verkocht. De graaf is bereid heel ver te gaan om haar voor hem te winnen en bezit van haar te nemen. Als vampierenjager Abraham van Helsing (Anthony Hopkins) daar lucht van krijgt is die echter vastberaden daar een stokje voor te steken.

Francis Ford Coppola kreeg het script onder ogen dankzij Winona Ryder, die het gevoel had iets goed te moeten maken tegenover de regisseur. Ze zou namelijk de rol van de dochter van Michael Corleone spelen in ‘The Godfather III’ (1990), maar zegde op het laatste nippertje af, waardoor Coppola een kunstgreep moest uithalen en uit pure wanhoop zijn eigen dochter Sophia – thans zelf een succesvol regisseur – moest inschakelen. Coppola was onder de indruk van het ‘goedmakertje’ van Ryder en ging met het script aan de slag. Zowel wel meer van zijn films uit de jaren tachtig en negentig, springt ‘Bram Stoker’s Dracula’ vooral visueel in het oog. Weelderige kostuums, schitterende negentiende-eeuwse sets en een gedetailleerde aankleding; het zal niemand verbazen dat de drie Oscars die de film in de wacht sleepte allemaal in esthetische categorieën waren. Door de overdadige aankleding en de nadruk op dramatiek die Coppola legt, gaat het griezelelement vrijwel verloren en is deze ‘Dracula’ meer kitsch dan horror. Dat de regisseur meer bezig was met hoe het eruit zou komen te zien, dan met het vertellen van een verhaal, is ook te merken aan de verwarrende opbouw en de losse eindjes die nooit aan elkaar worden geknoopt. Het acteerwerk had een en ander recht kunnen trekken, maar opmerkelijk genoeg valt ook dat tegen. Op Oldman valt weinig aan te merken, die zet een stijlvolle Dracula neer en maakt er verrassenderwijs het meest sympathieke personage in de hele film van. Daar is Ryder maar een kleurloze Mina en oogt Reeves de gehele film alsof hij geen idee heeft wat hij aan het doen is (de pers sabelde zijn bijdrage unaniem neer en dat is echt terecht). Zelfs Sir Anthony Hopkins deelt mee in de malaise en dat mag gerust een zeldzaamheid genoemd worden.

Misschien is het hedendaagse publiek verwend, maar ‘Bram Stoker’s Dracula’ voldoet niet (meer) aan de wensen van deze tijd. Visueel valt er genoeg te genieten, van de mooie cameraeffecten van Coppola’s zoon Roman bijvoorbeeld. Ook de dromerige score van Wojciech Kilar is van belangrijke toegevoegde waarde. Voor al die pluspunten verdient de film een pluim. Maar we willen niet alleen aan de oppervlakte geprikkeld worden. We willen ons juist laten onderdompelen in de dramatiek, de fatale liefdesobsessies en de tragedie rond Graaf Dracula. En helaas krijgen we daar met deze film geen mogelijkheid toe. En dat maakt ‘Bram Stoker’s Dracula’ prachtig om naar te kijken, maar akelig leeg van binnen.

Patricia Smagge

4) Hoewel Bram Stoker niet de eerste was die schreef over vampiers, is zijn Dracula de basis voor een fascinatie over bloedzuigende ondoden die tot op de dag van vandaag en in verschillende verschijningsvormen nog altijd niet gedoofd is.

True Blood, The Vampire Diaries en natuurlijk (het vreselijke) Twilight: vampiers zijn enorm populair en deze populariteit lijkt vooralsnog niet eindig te zijn. Zonder ooit een letter van Dracula van Bram Stoker (1847-1912) te hebben gelezen, is de fictieve graaf Dracula alom bekend en weet een groot deel van de wereldbevolking dat je vampiers nooit toestemming moet geven om binnen te komen, knoflook binnen handbereik moet hebben en altijd een kruisje moet dragen. Want eenmaal door een vampier gebeten, wordt je zelf een ondode gedoemd om je bloedlust te stillen door zelf slachtoffers te maken. Pas een staak in het hart van een vampier gevolgd door onthoofding kan deze plaag stoppen. 

Terug naar de oorsprong

Deze constatering zegt veel over het succes van Bram Stoker's verhaal over graaf Dracula, zeker in het licht van het feit dat Stoker niet de eerste was die over vampiers schreef, maar zijn vertelling van het verhaal beklijft en heeft ontelbaar veel navolging gevonden. Een bijzondere constatering aangezien al het andere werk (schijnbaar terecht) in de vergetelheid is geraakt. Gezien het iconische karakter van Dracula en de onontkoombare constatering dat velen het verhaal kennen zonder het boek gelezen te hebben, is het natuurlijk de vraag of deze klassieker uit 1897 bij lezing beantwoordt aan de hooggespannen verwachtingen die je - gezien het grote succes - zou mogen hebben. Het korte antwoord is: zonder enige twijfel. Het lezen van Dracula ruim een eeuw na publicatie is zonder meer een groot genoegen en fascineert des te meer omdat de maagdelijke lezer veel meent te weten, maar het beeld toch zal moeten bijstellen.

Episodisch

Het inventieve aan Dracula is dat Stoker heeft afgezien van een reguliere vertelling. Door middel van in chronologische volgorde geplaatste delen uit de dagboeken en andere schriftelijke verslaglegging van de hoofdpersonen aangevuld met enkele krantenberichten vertel Stoker zijn verhaal. Het aardige daarbij is dat er daarom juist geen sprake is van een alwetende verteller, maar dat gelijk de hoofdpersonen het mysterie van graaf Dracula stukje bij beetje uit de doeken wordt gedaan. Een mysterie dat nooit helemaal kan worden uitgelegd omdat de motieven van Dracula zelf niet belicht kunnen worden: het betreft slechts de ervaringen van zijn slachtoffers en diegenen die jacht op hem maken.

Victoriaans

Bram Stoker's Dracula is daarbij bovenal ook een verhaal van zijn Victoriaanse tijd zonder dat dit storend is of ouderwets aandoet. Al vanaf de eerste pagina wordt de lezer meegetrokken in de duistere wereld van Transsylvanië  waar de advocaat Jonathan Harker door heen reist op weg naar zijn client graaf Dracula die van plan is naar Londen te verhuizen en daartoe diens diensten nodig heeft. Via Harker maken we voor het eerst kennis met Dracula en wordt langzamerhand uit de doeken gedaan dat deze graaf uit een voornaam Midden-Europees geslacht niet deugt. Uiteindelijk zal Dracula vertrekken naar Londen en Harker (tijdelijk) achterlaten. In Londen manifesteert Dracula zich door Lucy Westenra tot ondode te maken. Een transformatie die met steeds grotere wanhoop wordt gade geslagen door de drie heren die streden om haar hand: Dr. Jack Seward, Arthur Holmwood (later: Lord Godalming) en de Amerikaan Quincy Morris. Holmwood is uiteindelijk haar verloofde geworden, maar het is Seward die met hulp van de Nederlandse Dr. Abraham Van Helsing Lucy probeert te redden en uiteindelijk de diagnose moet stellen dat zij onder de invloed van een vampier is komen te staan. Dezelfde Lucy die een goede vriendin is van Harker's verloofde Mina en wie na de dood van Lucy het volgende slachtoffer is van Dracula. Wat volgt is een bittere strijd van de vier heren tegen Dracula en voor het leven van Mina. Een strijd die voert door het Victoriaanse Londen en eindigt bij de poorten van Dracula's kasteel in Transsylvanië. 

5) Al is, om te beginnen, ‘oervampier’ niet het juiste woord. Sheridan Le Fanu en vooral John William Polidori zijn hem decennia voor geweest met het creëren van aristocratische booswichten met puntige tanden.

Dracula is opgezet als een lappendeken van documenten. Er zijn krantenknipsels, logboeken, brieven en werkelijk iedereen houdt een dagboek bij. Dat zorgt voor veel overlap. Stoker slaagt er ook niet in iedereen in geschrifte een aparte stem te geven. Alles is geschreven in dezelfde van naadje-tot-draadje-stijl.

Het boek is zo langdradig dat ik naderhand even heb gecheckt of het niet eerst als feuilleton was verschenen (ik denk het niet). Het boek kent geen indikkingen qua tijdsverloop. Stoker laat niets weg.

Behalve de antiheld van dit boek! Het is merkwaardig dat graaf Dracula vijftig bladzijden zijn enigmatische zelf mag zijn en dat hij dan in de rest van het boek nauwelijks meer voorkomt.

Het lange middendeel van het boek bestaat uit medicinale behandelingen en, uiteindelijk, lijkschouwingen. Dan leren we de veruit interessantste figuur van Stoker kennen: de ‘Amsterdamse’ hoogleraar en vampierenkenner Van Helsing. Hij is deels rationele speurneus à la Conan Doyle en deels gefascineerd door bovennatuurlijke verschijnselen.

Spannend vond ik het allemaal niet, daarom bestaat Dracula uit te veel hevige emoties die met hevige adjectieven worden aangeduid. Er is één sinistere passage, waarbij een man een staak door het hart van zijn ‘ondode’ vrouw moet steken. Dat was huiveren, hoewel Stoker dan niet adequaat kan beschrijven wat er door zo’n man heen moet gaan.

Vergelijking

In recensie één kan ik bevestigen dat het inderdaad geen gemakkelijke schrijfstijl is. Ik kan ook bevestigen dat de zinnen zeer mooi zijn en het verhaal daardoor goed verwoord is.

In recensie twee komt aan bod dat het soms verwarrend is, dat klopt want dat komt door de speciale vorm van schrijven. Een groot deel van het verhaal komt zogezegd uit brieven en dagboeken. Daardoor moet je goed opletten, zoals ze ook zeggen in de recensie, maar dit vind ik dan niet slecht. Zo blijf ik in het verhaal. Je krijgt de informatie wel langzaam maar dat maakt het voor mij wel ook spannend. Er wordt ook gezegd dat het een einde is waar nog vragen open blijven. Dat vind ik niet. Naar het einde van het verhaal toe kreeg ik eigenlijk op al mijn vragen antwoord. Dus buiten dit ene verschil in mening kan ik me het beste vinden in recensie twee.

In recensie drie wordt het duidelijk dat het verhaal het meest verfilmde verhaal is. In deze recensie gaat men vooral door in het verfilmsucces van het boek.

Recensie vier bevat te veel dieperliggende informative die ik nogal vergezocht vind tegenover het verhaal.

De vijfde recensie is dan weer negatief tegenover het verhaal wat botst met mijn mening. Hier wordt de schrijfstijl aangeklaagd en er wordt vermeld dat het langdradig is, wat naar mijn menig geen probleempunten zijn.