Pachelbel

Pachelbel

Johann Pachelbel werd in 1653 in Neurenberg in zuid-Duitsland geboren. Hij was één van de veertien kinderen van een wijnslijter. Pachelbel studeerde eerst in Neurenberg. Daarna ging hij naar de universiteit van Altdorf, maar hij werd van school afgegooid omdat hij niet betaalde. Vervolgens ging hij studeren op het Gymnasium Poeticum van Regensburg. Hij kreeg orgel-, viool- en compositieles. Hij werd in 1673 hulporganist van de Stephansdom in Wenen. In 1677 kreeg hij een aanstelling als hoforganist in Eisenach, maar een jaar later vertrok hij naar Erfuhrt om te spelen in de Evangelische kerk. In die stad schreef Pachelbel zijn eerste compostities. Hij stichtte er ook een gezin, maar al snel stierven zijn vrouw en zijn zoontje tijdens een pestepidemie. Hij vond het heel erg dat zijn vrouw dood was en daarom schreef hij de Musicalische Sterben-Gedancken voor haar. Toen hertrouwde hij. Zijn tweede vrouw schonk hem vijf zonen en twee dochters. Op z’n 37e werd hij hoforganist in Gotha. In 1695 ging hij weer terug naar zijn geboortestad, Neurenberg. Hij zou er tot aan zijn dood blijven wonen. Hij werkte er als organist in de Sankt Sebalduskerk. Verder gaf hij in die tijd les aan jonge organisten die uit alle windstreken naar Neurenberg toestroomden. Pachelbel stierf op 52-jarige leeftijd.

Pachelbel behoorde tot de grootste organisten van zijn tijd. Hij componeerde ook, vooral orgelmuziek, maar ook wel kamermuziek en kerkmuziek. Zijn composities zijn een mengsel van de onder invloed staande Zuid-Duitse School en de op Sweelinck voortbouwende Noord-Duitse School. Hij bracht dus de muziek van Noord-Duitsland en Zuid-Duitsland bij elkaar. Pachelbels koraalvoorspelen en variatiekunst zijn van grote invloed geweest op Johann Sebastiaan Bach. Pachelbels muziek onderscheidt zich van die van zijn tijdgenoten door z’n kernachtige eenvoud en het gezongen karakter van de onderlinge partijen. Andere opvallende kenmerken zijn de heldere harmoniën en de grote ritmische variëteit. Het beroemdste werk van Pachelbel is zijn Kanon in D.

Kanon in D

Pachelbels beroemde Kanon in D majeur is voor drie violen en cello. Het moet ‘sostenuto’ gespeeld worden, dat wil zeggen gedragen. Niet te snel dus. Het werk is gebaseerd op twee ostinato maten in de bas waarover achtentwintig variaties zijn opgebouwd. Ostinate bas betekent letterlijk ‘hardnekkige bas’. Het betekent dat een melodietje steeds wordt herhaald. Dat melodietje van de cello duurt vier maten en wordt 28 keer herhaald. De violen spelen de variaties. Er zijn natuurlijk dus ook 28 variaties. Het Kanon is erg beroemd, en komt zelfs voor in moderne popliedjes. Het Kanon wordt veel gespeeld op Amerikaanse bruiloften.

Ik speel het samen met * en *. De baspartij laten we weg, omdat er niemand op school cello speelt. Voor de laatste noot stoppen we even, en als de dirigent (u) het dan aangeeft spelen we de laatste noot. De laatste noot doen we fermate. De partituur (zonder betekening) staat de hieronder.

Barok

De term barok is een achteraf gegeven negatieve benaming voor de periode 1600-1750. Na 1750 werd de kunst uit de barok overdadig en onnatuurlijk gevonden. Ze vonden de muziek harmonisch verward en melodisch ingewikkeld. Later, in de 19e eeuw, is men anders tegen de barokmuziek aan gaan kijken en sindsdien heeft de barok geen negatieve bijbetekenis meer. Kenmerken van de barok in het algemeen zijn een voorkeur voor pracht en praal, monumententale bouwwerken, met rijke, vaak heel overdadige versieringen. In de muziek zie je dat bijvoorbeeld in de aankleding en uitvoering van de opera. Ze hadden toen ook van die enorme jurken (de vrouwen dan) en witte pruiken op hun hoofd. In de barok ontstond er ook een echte instrumentale muziek in plaats van alleen maar vocale muziek. Het orgel (geestelijke muziek) en clavecimbel (wereldlijke muziek) bereikten in de Barok een hoogtepunt in hun ontwikkeling.