Adolf Eichmann

Inleiding Iedereen kent de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Ook is algemeen bekend dat er zo’n 6 miljoen joden zijn vermoord. Tijdens de lessen Geschiedenis die gingen over de holocaust, de systematische vernietiging van 6 miljoen joden, kwam ook de naam ‘Adolf Eichmann’ naar voren. Toevallig had ik een jaar geleden een film gezien die ging over de opsporing, arrestatie en proces van Eichmann. Hierdoor wist ik al een beetje van hem af, en dit vond ik een goede reden om dit werkstuk hierover te houden, te meer ook omdat het gaat om de achtergrond bij de holocaust, en ik heb het altijd al interessant gevonden om achtergronden te achterhalen. Bij dit onderwerp is ook speciaal dat de speurtocht naar Eichmann zo lang heeft geduurd omdat dit zo moeilijk was. Daarom heb ik de volgende indeling gemaakt: Deelvraag 1: Hoe verliep de speurtocht naar Adolf Eichmann? Hierin komt naar voren hoe ze hem hebben opgespoord. Deelvraag 2: Welke oorzaken waren er voor zijn opsporing? Hierin wordt zijn levensloop min of meer beschreven, en wat hij allemaal gedaan heeft met betrekking tot de massamoord op de joden. Hierin komt ook een beschrijving van het proces tegen Eichmann aan bod.

Ik moet vooral bij deelvraag 1, waarvan ik de informatie vooral uit het boek van Isser Harel (zie bronvermelding) heb gehaald, opmerken dat ik achter veel namen niet kon komen, omdat de schrijver de namen simpelweg veranderd had, behalve die van Eichmann, David Ben Goerion (minister-president) en die van zichzelf.

Van dit werkstuk verwacht ik meer te weten te komen over Eichmann, en vooral wat voor man hij was; de manier waarop hij zijn daden heeft begaan. Ik hoop dat op deze manier alles duidelijk wordt over Eichmann.

1. Hoe verliep de speurtocht naar Adolf Eichmann? Na de Tweede Wereldoorlog waren er processen tegen oorlogsmisdadigers in Neurenberg. Hier werd tegen iedereen die onder het Duitse rijk had gediend een proces aangespannen. Toch was het niet mogelijk iedereen op te sporen, om hem vervolgens te berechten. Bekende namen van mensen die zeer belangrijk waren, maar waarvan men niet wist of ze de oorlog overleefd hadden, zijn Martin Bormann, waarvan men het nog steeds niet weet, en Adolf Eichmann. Deze laatste was belast met wat men noemt \'die Endlösung der Judenfrage\', de definitieve of eindoplossing van het jodenvraagstuk. Dit noemt men ook wel de holocaust. Kort gezegd betekent dit gewoon dat Eichmann een manier moest bedenken en uitvoeren om alle joden uit te roeien.

Na de oorlog bleek hij onvindbaar, maar de haat tegen deze massamoordenaar, wat ik later zal bespreken, bleef. Vooral in Israel deed men er zoveel mogelijk aan om hem te vinden. Toch duurde het tot 1957 tot de zaak aan het rollen kwam. In die tijd was Isser Harel het hoofd van de geheime dienst in Israël Via de directeur-generaal van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, het hoofd van de missie voor herstelbetalingen in West-Duitsland en de Officier van Justitie van de staat Hessen in West-Duitsland, kwam Harel er achter dat er een vermoeden was dat Eichmann leefde en in Argentinië woonde; zelfs zijn eventuele adres was bekend. Dit adres was aan de Chacabucostraat in Olivos, district Buenos Aires. Er werden een paar agenten naartoe gestuurd om foto\'s te nemen en verder onderzoek te doen. Helaas kwamen ze er achter dat Eichmann daar waarschijnlijk niet zou wonen, te meer ook omdat het een armetierig huisje was, terwijl men aannam dat de Nazi-Duitsers die waren ontkomen een groot kapitaal hadden. Toen besloot men de Officier van Justitie te vragen waar hij zijn informatie vandaan had gehaald. Na veel aandringen gaf hij het adres. Toen ze contact met hem hadden gemaakt zei hij, dat zijn dochter omging met iemand die zich Nicolaas Eichmann noemde. Deze Nicolaas zei dat zijn vader vele omzwervingen had gemaakt ten dienste van de oorlog. Er was bij hem een lichtje gaan branden, en hij had bericht gestuurd naar een Officier van Justitie. Het huis aan de Chacabucostraat bleek op naam te staan van twee huurders: een Klement en een Francisco Schmidt. Er werd gedacht dat deze Schmidt Eichmann zou zijn. Na onderzoek bleek dat dit onmogelijk kon. Helaas waren er geen vingerafdrukken van Eichmann beschikbaar waren, zodat het onderzoek bemoeilijkt werd. In 1959 echter, kwam de Officier van Justitie van de staat Hessen op een nieuw spoor, dat opnieuw naar Argentinië leidde. Volgens dit spoor zou Eichmann onder de naam Ricardo Klement leven. Harel kwam erachter dat deze naam overeen kwam met de andere huurder van het huis aan de Chacabuco-straat. Volgens hem kon dit geen toeval zijn, en stuurde een heel aantal agenten naar Argentinië. Toen ze navraag deden bij het huis, bleek dat er timmerlieden bezig waren het huis te verbouwen. Deze timmerlieden zeiden dat er Duitsers in hadden gewoond, en dat een van hen regelmatig langskwam. Nadat ze deze Duitser - dit bleek later Dieter, een zoon van Eichmann te wezen - een aantal keren achtervolgd hadden, kwamen ze achter het adres waar hij woonde. Ze gingen toen op onderzoek uit met de zogeheten \'aktetas\'-camera: een verborgen camera die makkelijk bediend kon worden door middel van een knopje boven aan de tas. Hierdoor konden ze gemakkelijk in contact komen met de bewoners zonder dat zij merkten dat er foto\'s werden gemaakt. Zo ontdekten ze Vera Eichmann en hun zoontje Horst, die in Argentinië was geboren. Ook zagen ze een man op het erf, waarvan ze dachten dat dit Eichmann zelf was, later bleek dit ook zo te wezen. Op een gegeven moment schreef het hoofd van de operatie in Argentinië tot die tijd het volgende in een telegram: \'In het huis van de vrouw Eichmann werd een man gezien die overeenkomt met de beschrijving van Adolf Eichmann. Mijn hypothese was steeds dat Ricardo Klement, als hij Adolf Eichmann is, zou proberen uit Tucumán terug te komen vóór zijn zilveren bruiloft, die overmorgen is. Daar Klement inderdaad op de verwachte tijd te voorschijn kwam, is er geen verdere twijfel aan of hij is Eichmann.\' Dit huis stond aan de Giribaldistraat. Ook dit huis zag er redelijk verwaarloosd uit, maar van binnen was het keurig verzorgd. Hierna begonnen de voorbereidingen voor Operatie Eichmann. Er waren een aantal nadelen verbonden aan het feit dat de operatie in Argentinië moest plaatsvinden: het was een enorme afstand, er kon geen snelle communicatie plaatsvinden en er waren snelle beslissingen nodig. Ook bestond het probleem dat Argentinië een bevriende staat met Israël was, en de operatie moest in het geheim plaatsvinden, omdat de autoriteiten behoorlijk in de weg zouden kunnen gaan lopen. Als de operatie in het geheim zou plaatsvinden, zouden ze waarschijnlijk de soevereiniteit schenden. Om zeker te kunnen weten of Klement inderdaad Eichmann was, werden een aantal mensen gevraagd die hem gekend hadden om hem te identificeren, maar zij konden niets met zekerheid zeggen. Harel koos hierna een aantal mensen uit die de operatie moesten uitvoeren, dit waren stuk voor stuk mannen met een indrukwekkend oorlogsverleden. De een had zijn vader vermoord zien worden, de ander was ten koste van anderen steeds met geluk aan de dood ontsnapt. Allen waren ze vol haat tegen Eichmann. Toen kwam het probleem van het vervoer van Eichmann naar Israël. Er was geen mogelijkheid per schip te gaan, omdat er eenvoudig geen schip naar Israël ging, en als ze een zouden charteren zou dat teveel aandacht trekken. Ook was er geen speciale lijndienst per vliegtuig met Argentinië. Gelukkig was het geluk op hun hand: rond deze tijd werd de 150ste verjaardag gevierd van de Argentijnse onafhankelijkheid. De feestelijkheden zouden in mei 1960 plaatsvinden. In Argentinië werden voorbereidingen getroffen: er werd een huis geregeld waar ze alles zouden voor-bereiden met de codenaam Maoz. Er waren natuurlijk veel papieren nodig om veilig te kunnen reizen. Hiervoor was een man, die exacte drukletters kon tekenen op een paspoort, ook al zat hij in een schommelende bus. Op 29 april 1960 vertrok Isser Harel naar Argentinië. Er ontstond direct een probleem: er waren geen goede huizen waar ze Eichmann konden vasthouden na zijn arrestatie. Met het surveilleren ging het beter: elke avond om 10 over half 8 stapte Klement uit bus 203 bij een kiosk. Hij liep aan dezelfde kant van de weg als zijn huis, naar huis langs route 202. Dit was de volgende avonden net zo. Het plan was dat het vliegtuig van de Israëlische delegatie op 11 mei zou aankomen, dus moest de arrestatie uiterlijk plaatsvinden op 10 mei. Op 3 mei vonden ze eindelijk een huis: ze noemden het Tira (paleis). Op 4 mei vonden ze een tweede huis: Doron (geschenk). Ze besloten nu 10 mei Eichmann te arresteren. De huurauto’s waren ook een ramp: ze waren heel duur en zeer slecht. Op 7 mei maakten ze het plan voor de arrestatie. De eerste auto zou langzaam route 202 opgaan, terwijl de tweede auto de koplampen aan zou doen, om Klement (Eichmann) te verblinden. De mannen uit de eerste auto zouden Klement overmeesteren, in de auto zetten en naar Tira gaan. Op 9 mei werd de operatie verzet naar 11 mei, omdat Harel van mening was dat zijn mannen een dag extra moesten hebben om uit te rusten. Op 11 mei zelf werden de allerlaatste voorbereidingen getroffen, en om 5 over half 8 kwamen de auto’s op hun positie aan. Eichmann kwam echter niet op de normale tijd aan. Pas om 8 uur kwam hij aan, en werd succesvol overvallen. Ze brachten hem ongehinderd naar Tira. Daar werd hij onderzocht en ondervraagd naar de maat schoenen, kleding, nummer van de nationaal-socialistische partij, naam, SS-nummers en zijn echte naam. Hij zei: ‘Ich bin Adolf Eichmann’. Nu was alles duidelijk. Het bleek bijzonder moeilijk hem te bewaken, omdat de emoties van de bewakers boven kwamen. Ze vroegen zich af wat zijn familie en vrienden zouden doen, waarschijnlijk niet veel. Later bleek dit te kloppen. Ze maakten het plan om Eichmann verkleed als een ziek bemanningslid in het vliegtuig te krijgen, om dit te simuleren stuurden ze zelfs iemand me een ‘hersenschudding’ naar het ziekenhuis, om te kijken of het ook opviel. Ondertussen werd ook geprobeerd om Josef Mengele, de beruchte arts van Auschwitz, te pakken te krijgen, omdat hij ook vermoedelijk zich in Argentinië schuil hield. Dit lukte echter niet op tijd. De hele operatie om Eichmann in het vliegtuig te krijgen, slaagde. Via Dakar landde het vliegtuig in Lydda. Daarvanuit ging Isser Harel naar Jeruzalem, om Ben Goerion het nieuws te berichten. Op 23 mei sprak Ben Goerion tegen de Knesset: ‘Ik moet aan de Knesset bekendmaken dat korte tijd geleden een van de grootste nazimisdadigers werd opgespoord door de Israëlische Geheime Dienst: Adolf Eichmann, die samen met de nazileiders verantwoordelijk was voor wat ze de “Endlösung der Judenfrage” noemden – dat wil zeggen, het uitroeien van 6 miljoen joden in Europa.’ De oorlogsmisdadiger, die mede verantwoordelijk was voor de holocaust, was opgepakt.

2. Welke oorzaken waren er voor zijn opsporing? In het proces over de zaak-Eichmann werden de meest gruwelijke beschuldigingen geuit tegen de daden van Eichmann. Welke misdaden heeft hij allemaal begaan? Wat bewoog hem ertoe om deze misdaden te begaan? Deze vragen wil ik door middel van deze deelvraag beantwoorden. Dit zal ik doen aan de hand van een levensbeschrijving.

Adolf Eichmann werd op 19 maart 1906 geboren in het stadje Solingen. Over zijn jeugd heb ik niets kunnen vinden. In 1932 sloot hij zich aan bij de SS, de Schutzstaffel. Sinds 1934 werkte hij bij het hoofdbureau van de Sicherheitsdienst. Hier klom hij op tot de rang van Obersturmbannführer (dit is luitenant-kolonel). Omdat hij een heel klein beetje afwist van joodse verhoudingen, en omdat hij Hebreeuws sprak, werd hij als deskundige naar Wenen gestuurd. Daar werd hij hoofd van de Zentralstelle für jüdische Auswanderung. Dit was een bureau dat door de de Geheime Statspolizei, de Gestapo, was opgericht. Van hieruit werd de emigratie van joden geregeld. Het Duitse regime had namelijk bevolen dat alle joden het land uit moesten. Later bekleedde Eichmann dezelfde functie in Praag. In de zomer van \'39 ging hij naar Berlijn, om hoofd te worden van de Reichszentralstelle. Vanaf 1939 was Eichmann bezig met de voorbereiding van zijn plannen om de joden uit Duitsland te verwijderen. Dit deed hij als Judenreferent van de Sipo und SD. De Sipo was samengesteld uit de eerdergenoemde Gestapo en de Kripo, de Kriminalpolizei. Reinhard Heydrich stond aan het hoofd van deze Sipo und SD. Toen in 1939 de Tweede Wereldoorlog was begonnen, bleek dat het emigreren van de joden moeilijk werd. Toen ontstond de vraag waar ze nu heen moesten. Rond 1940/41 ontstond het plan om de joden te isoleren en te concentreren. Er bestonden al vele concentratiekampen, dus dat zou niet zo\'n probleem worden. In augustus 1941 kreeg Eichmann, samen met Rudolf Höss, de opdracht om de Endlösung in Europa voor te bereiden. Zij moesten afspraken maken over de wijze waarop de joden vervoerd moesten worden naar de concentratiekampen. Eichmann had hiervoor al de nodige ervaring opgedaan in Wenen, Praag en Berlijn. Op 20 januari 1942 werd in een landhuis aan de Wannsee bij Berlijn definitief het besluit vormgegeven tot de Endlösung der Judenfrage. Eerst kwamen er alleen Einsatz-Gruppen achter de oprukkende troepen aan om joden en communistische leiders te vermoorden, en natuurlijk waren er nog de massale slachtingen van Duitse soldaten. Door de enorme aantallen moest het proces versneld worden: er werd aan laboratoria opdracht gegeven om een gas te ontwikkelen. Zij ontwikkelden \'Zyklon-B\', een sterk zenuwgas. Dit gebeurde o.a. in de vernietigingskampen Chelmno (een mobiele gaskamer), Sobibor, Treblinka, Belzec, Majdanek en Auschwitz. Eichmann was toen transportleider van het Reichssicherheitshauptamt. Er gaan verhalen dat hij, toen hij tegen het einde van de oorlog de leiding had van de vervolgingen, een extremistische antisemiet was, en dat hij zover ging dat hij alles in het werk stelde om \'slechts\' een jood te pakken te krijgen. Na de oorlog hield Eichmann zich tot 1950 in Duitsland schuil, waarna hij naar Argentinië wist te ontkomen. Na 10 jaar, toen hij naar eigen zeggen bijna alle angst had laten varen, werd hij op 11 mei 1960 gearresteerd door de Israëlische Geheime Dienst. Op 11 februari 1961 begon het proces tegen Eichmann. De aanklacht bestond uit vijftien punten. Op 11 december 1961 velde de rechter het oordeel. Het oordeel was op grond van meest gruwelijke misdaden, allemaal misdaden tegen de menselijkheid, als het onderbrengen van joden in levensomstandigheden waardoor ze psychisch een ernstige schok werd toegebracht, met de bedoeling de joden uit te roeien. Ook gold dit voor zigeuners, slovenen, tsjechen enz.. Ook werd hem heel veel fysiek geweld ten laste gelegd, deportatie van joden, plundering, lidmaatschap van de SS, de Gestapo en de NSDAP. Dit alles deed hij op grond van nationale, racistische, religieuze en politieke redenen. Adolf Eichmann werd veroordeeld tot de strop. Het vonnis werd uitgevoerd in de nacht van 31 mei op 1 juni 1962.

Bronvermelding  Operatie Eichmann, door Isser Harel - Boekenuitgeverij Keesing BV, 1975; oorspronkelijke titel: The House on Giribaldi Street

 Encarta-Encyclopedie 2000 - Winkler Prins Trefwoorden: - Adolf Eichmann - Ben Goerion - Wannsee Conferentie - Holocaust

 Spectrum Encyclopedie 1998 Trefwoorden: - Adolf Eichmann - Endlösung - Holocaust - Einsatz-Gruppen

 Internetadres: http://history1900s.about.com/homework/history1900s/

 Sesam Encyclopedie - Bosch & Keuning N.V. Baarn, 1972

 Serie \'Bericht van de Tweede Wereldoorlog\' deel 28, 42, 54 en 66.