Sigmund Freud

Freud stelt nu dat de drie eerst genoemde droombronnen best to dromen kunnen leiden, maar dat het overgrote deel van de dromen wordt veroorzaakt door de laatst genoemde droombron namelijk zuiver psychologische prikkelbronnen. Hij beweert dat de droom een wensvervulling is. Echter de reden dat het niet altijd goed naar voren komt dat de droom een wensvervulling is is omdat de droom verminkt wordt, dit wordt ook wel censuur genoemd, de censuur werkt in op de wens. Deze censuur zorgt ervoor dat de droom niet zo schollend overkomt voor de dromer, opdat hij niet wakker zal worden van de droom. De droom wordt namelijk ook wel de bewaarder van de slaap genoemd en niet de stoorder, de wens om te slapen moet ook door de droom bewerkstelligd worden. Het argument dat Freud aandraagt omtrent het feit dat de meeste wensen schokkend zouden zijn als deze zonder censuur getoond zouden worden is dat de meeste wensen die in de doom naar voren komen van erg primitieve en vaak van seksuele aard zijn. Freud beweerde ook dat alles wat bijvoorbeeld een holte had en een opening zoals bijvoorbeeld een kast of een theebus verwees naar het vrouwelijk gfeslachtsorgaan en dat bijvoorbeeld paraplu’s verwijzen naar het mannelijk lid. Vervolgens stelt Freud twee psychische machten in het individu voorop, die gezien kunnen worden als veroorzakers van de droom. De eerste macht vormt de door de droom tot uitdrukking gebrachte wens en de tweede legt een bepaalde censuur op de wens uit die de droom vervormt en verminkt. Deze censuur kan verschillende vormen aannemen zoals het weglaten van gedeelten, het overdrijven van bepaalde elementen of de belangrijke elementen weglaten. De psychische droombron kan volgens Freud vier dingen zijn;

• Een zeer belangrijke psychische ervaring van recente aard, deze zal in de droom rechtstreeks worden vertegnwoordigd • Meerdere gewichtige psychische ervaringen die van recente aard zijn, deze zullen worden verenigd in de droom. • Een of meer recente en gewichtige ervaringen, die in de droominhoud door de vermelding van een gelijktidig, maar indifferente ervaring vertegenwoordigd worden. • Een gewichtige innerlijke ervaring (herinnering), die dan in de droom over het algemeen door de vermelding van een recente maar indifferente indruk wordt vertegenwoordigd.

Hierboven werd de term droominhoud al een keer geoemd. In de theorie van Freud kom je twee soorten droominhoud tegen, de zogenaamde latente droominhoud en de manifeste droominhoud. De manifeste droominhoud, is de droom zoals die op ons overkomt, de beelden die zij zien in onze droom en het verhaal dat wordt verteld door iemand die een droom heeft gehad. De latente droominhoud of droomgedachte bestaat uit het zoganaamde onbewuste materiaal, de wensen, dit is de inhoud zoals die zou zijn als er geen censuur op de droom zou werken en dat de aanleiding tot de droom is.

Nu we onderscheid weten te maken is het dus de bedoeling om van de manifeste droominhoud bij de latente droominhoud aan te komen, hier draait de hele droomduiding om. Het proces waarbij de latente droominhoud wordt omgezet in de manifeste droominhoud wordt ook wel droomarbeid genoemd. Deze zogenaamde droomarbeid heeft volgens Freud vier middelen tot zijn beschikking om de droom om te vormen, het zijn dus vier manieren waarop de censuur inwerkt op de droom;

• Verdichtingsarbeid: hierbij wordt een aantal droominhouden samengevoegd tot een geheel. Freud noemt ook de meervoudige gedtermineerdheidheid van de droombeelden, dit houdt in dat elk droombeeld staat voor een heel scala van droomgedachten die door samenwerking tot de vorming van dat beeld gekomen zijn. • Verschuivingsarbeid: je kan dit ook opvatten als een soort van verplaatsing van het accent. Iets dat in de latente droominhoud een dreigende aard heeft zal worden omgezet in iets onschuldigs, iets triviaals. De emotie die bij de latente droominhoud hoort wordt echter niet omgezet, dit heeft tot gevolg dat iets heel onbeduidends in de droom toch heel angstig kan zijn voor de dromer. • Inachtneming der plastische mogelijkheden: dit is de omvorming van de droomgedachten tot de (voornamelijk) visuele voorstellingen van de droom. • Secundaire bewerking of revisie: deze bwerking treedt op wanneer de dromer ontwaakt. De dromer zal proberen zich de droom voor de geest te halen en voegt elementen aan de droom toe, of laat juist bepaalde elementen weg. De droom is anneer de dromer zich deze voor de geest probeert te halen onsamenhangend omdat de meeste mensen maar een geddelte of enkele beelden van de droom kunnen herinneren, maar door middel van deze bewerking probeert men een structuur in de droom aan te brengen.

Wanneer men de droom probeert te duiden, het omzetten van de manifeste naar de latente droominhoud, is het dus de bedoeling om de bewerking die droom heeft ondergaan te herkennen en te proberen de originele wens of gedachte reuit te filteren. De methode die Freud hierbij gebruikt is de methode van de vrije associatie. Vrije associatie houdt in dat de patient alles wat in hun bovenkomt en wat zij associeren met bepaalde elemnten uit de droom op noemen en hier mogen geen uitzonderingen worden gemaakt anders is het duiden van d droom een verloren zaak. In veel gevallen komen er zowel voor de patient als voor de psychoanalist onwaarschijnlijke associaties boven, maar deze zijn vreemd genoeg altijd correct volgens Freud. Hij baseert dit op het feit dat de associaties die naar boven komen al een keer eerder zijn gemaakt, namelijk in de droom zelf. Bij de oppervlakkige en onwaarschijnlijke associatie hoort namelijk een diepere associatie, maar deze is echter aan de regels van de censuur onderworpen. Het lijkt er nu op dat de resultaten van deze methode erg vergezocht zijn, ze zijn volgens Freud in principe altijd correct.

Onzekerheden en Kritiek

• Je krijgt de indruk dat wanneer je je stipt aan de beschreven duidingstechniek houdt, zich in de uitkomsten zoveel onbestemds vertoont, dat daardoor een betrouwbare afleiding van de latente droominhoud verijdeld wordt. Wat Freud hiertegen inbrengt is dat het niet automatisch zo is wanneer je een droom gedid hebt deze duiding ook de enige correcte duiding is, het kan best zo zijn dat een bepaalde nevenduiding van een bepaald droomelemnt over het hoofd is gezien. • Het volgende punt van kritiek is dat het voor veel mensen de schijn heeft dat een aantal droomduidingen gedwongen, kunstmatig met de haren erbij gesleept, dus gewild en zelfs komisch en gemaakt-geestig zijn. • De objectieve waarde van het droomonderzoek wordt in twijfel getrokken op grond van de waarneming dat de patienten, die behandeld worden, hun dromen gaan inrichtn naar de wensen van de m,ensen door wie ze behandeld worden. Hier brengt Freud tegenin dat de dromer de droom al heeft gehad voordat deze geanaliseerd wordt.

• Je krijgt de indruk dat wanneer je je stipt aan de beschreven duidingstechniek houdt, zich in de uitkomsten zoveel onbestemds vertoont, dat daardoor een betrouwbare afleiding van de latente droominhoud verijdeld wordt. Wat Freud hiertegen inbrengt is dat het niet automatisch zo is wanneer je een droom gedid hebt deze duiding ook de enige correcte duiding is, het kan best zo zijn dat een bepaalde nevenduiding van een bepaald droomelemnt over het hoofd is gezien. • Het volgende punt van kritiek is dat het voor veel mensen de schijn heeft dat een aantal droomduidingen gedwongen, kunstmatig met de haren erbij gesleept, dus gewild en zelfs komisch en gemaakt-geestig zijn. • De objectieve waarde van het droomonderzoek wordt in twijfel getrokken op grond van de waarneming dat de patienten, die behandeld worden, hun dromen gaan inrichtn naar de wensen van de m,ensen door wie ze behandeld worden. Hier brengt Freud tegenin dat de dromer de droom al heeft gehad voordat deze geanaliseerd wordt.

De wijze waarop Freud kritiek van de hand doet is behoorlijk ingewikkeld, graag zouden wij deze hier uitvoerig behandelen, maar dan zouden we bij het verwerpen van een bepaald tegenargument wel 4 pagina’s moeten typen om aan te tonen dat de kritiek onjuist is. Echter wanneer je lkeest hoe Freud kan omgaan met woorden, dan krijg je daar toch best bewondering voor.

Analyse van een Droom

Heironder zullen wij een voorbeeld geven van de manier waarop Freud een droom duidt. Het betreft een zeer korte droom waarin maar twee beelden voorkomen en een aaantal invallen van de dormer. De twee droombeelden zijn als volgt:

• Zijn oom rookt een sigaret, niet tegenstaande dat het Zaterdag is. • Een vrouw streelt en liefkoost hem als haar kind.

De opmerking die de dromer maakt bij het eerste beeld, het betreft een Joodse man, is dat zijn oom een vroom man is en nooit zoiets zondigs zou doen. Bij de vrouw in het tweede beeld schiet hem niets anders te binnen dan zijn moeder.

De beide beelden of gedachten staan op een of andere manier met elkaar in betrekking, alleen is de vraag hoe ze tot elkaar in betrekking staan. Volgens Freud is het zo dat het feit dat de man zo stellig beweert dat zijn oom zich onmogelijk aan roken zou kunnen bezondigen, het aannemelijk is dat er een als aan verbonden zit. “Als mijn oom, de heilige man, op sabbath een sigaret zou roken dan zou ik mij door mijn moeder laten liefkozen.” Dit beteknt dus met andere woorden dat het laten liefkozen door de moeder op de sabbath net zo zondig is als het roken van een sigaret, door de vrome Jood, op sabbath. Freud duidt bij deze duiding op het feit dat bij de droom-arbeid alle betrekkingen tussen droomgedachten wegvallen, waardoor alleen het ruwe materiaal overblijft en dat het de taak van de duiding is deze relaties weer te herstellen.

Als je dit voorbeeld zo bekijkt valt er niet echt veel op aan te merken wat ons betreft. Alles lijkt op deze manier weer goed op zijn plaats te vallen. De kanttekening die echter geplaatst kan worden is dat Freud in zijn beschrijvingen uiteraard dingen weglaat en niet hele gesprekken met de patient op papier zet, wanneer dit zou gebeuren, en het is uiteraard teveel gevraagd om dit te doen, zou het volgens ons best een ander licht op de zaak kunnen werpen. Je weet nu niet wat er tijdens de sessie nog meer met de man is besproken en dus kan je niet weten of er nog andere relevante opmerkingen zijn geplaatst door de dromer. Hierover zal altijd twijfel blijven bestaan, aangezien we dit niet meer kunnen nagaan.

Jung

Carl Gustav Jung was eerst een leerling en volgeling van Freud, maar ging later zijn eigen weg. Jung ging wel gedeeltelijk akkoord met het sexuele in de theorie van Freud, maar kon niet aanvaarden dat zijn leermeester dat deel als een onaantastbaar dogma wilde vastleggen dat niet vatbaar was voor kritiek. Het was dit persoonlijk machtsstreven van Freud dat Jung ertoe aanzette om zijn eigen weg te gaan. Jungs ideeen zijn eigenlijk een uitbreiding van de theorie van Freud. De stellingen zijn nog minder wetenschappelijk te bewijzen dan die van Freud, en lijken op het eerste gezicht nogal vergezocht. Toch zijn ze enkel ontwikkeld om waargenomen feiten te kunnen verklaren. De eerste stelling van Jung is dat dromen ook een uiteindelijk doel hebben: ze bestaan om een effect te hebben op de dromer. Daarenboven is er naast het persoonlijke onderbewuste ook nog een \'collectief\' onderbewuste waarin algemene ervaringen worden opgeslagen. Dit collectieve onderbewuste uit zich via zogenaamde archetypen (eigenlijk een soort symbolen, maar dan nog ruimer), die bijvoorbeeld in sprookjes, mythen en in de folklore te vinden zijn. Hiermee is gemakkelijk aan te tonen dat het collectieve onderbewustzijn voor alle mensen gelijk is, ongeacht de cultuur waarin ze leven. Want in veel culturen komen volledig onverklaarbaar dezelfde mythes voor en veel mensen dromen van mythische elementen zonder dat ze die mythes ooit gehoord hebben. Tot slot heeft volgens Jung de droom voor de mens een evenwichts functie: bepaalde onevenwichten in de geest van overdag worden gecorrigeerd. Jung vindt de manifeste droom ook belangrijker dan de latente, en vindt het zinloos om ze te verklaren aangezien het eigenlijk verhalen zijn in een andere taal die we niet begrijpen.