MKZ

Mond- en klauwzeer (MKZ): wat doet het ministerie van Landbouw en Visserij? Het Nederlandse beleid.

Voorwoord

Ik heb dit onderwerp gekozen omdat het actueel is. Het is een erg groot probleem in Nederland en ook in andere landen en er is nog geen einde aan gekomen. Elke dag staat er wel wat over de crisis in de krant of op de televisie. Er zijn ondertussen hevige discussies ontstaan over het beleid wat er wordt gevoerd. De boeren hebben hele andere ideeën dan minister Brinkhorst. De boeren willen dat de dieren niet worden afgemaakt en worden ingeënt, maar de regering wil harde maatregelingen en laat de dieren ruimen.
Ik heb het ook gekozen omdat de neef van mijn moeder op het ministerie van Landbouw en Visserij werkt. Ik heb hem een interview afgenomen, want hij heeft er de hele dag veel mee te maken en hij weet bovendien erg veel van MKZ af. Het leek mij interessant hem te interviewen en om te kijken wat hij van het beleid en van de crisis vindt. Een andere neef van mijn moeder is dierenarts. Ik had hem graag geïnterviewd maar dat kon niet. Hij is ook een ‘ruimer’.
Ik zie in het dagelijks leven ook dingen die met de MKZ-crisis te maken hebben. Bijvoorbeeld, bij ons aan de overkant is een bos met daarvoor een weiland. Dat weiland is dus helemaal afgesloten met rood witte linten, zodat het MKZ-virus niet bij de dieren kan komen. Ook was ik laatst in de duinen en zag ik waarschuwingsborden voor MKZ erop.

Hoe ga ik het aanpakken?
Ik ga de internet site www.minlnv.nl gebruiken. Verder luister en kijk ik veel naar de televisie en naar de radio. Ik lees ook veel in de krant over MKZ. Ik kijk ook op teletekst voor actuele informatie. Ik ga een interview houden met de neef van mijn moeder. Voor dat interview heb ik een vragenlijst bedacht met een aantal vragen daarop. Ik heb ook 2 verschillende encyclopedieën gebruikt.

1. Wat is MKZ?

Om meer te vertellen over het beleid rond mond- en klauwzeer (MKZ) geef ik hier eerst enige informatie over de ziekte, de verspreiding ervan en de bestrijding tot dusverre.

Mond- en klauwzeer is een zeer besmettelijke en ernstige virusziekte die voorkomt bij evenhoevige dieren. Vooral de slijmvliezen van mond en tong en de huidgedeelten tussen en rondom de hoeven worden aangetast. Runderen, schapen, geiten, varkens, wilde zwijnen, herten en sommige dierentuindieren (antilopen) kunnen ziek worden door het virus. De mens is niet gevoelig voor het virus, maar kan wel gedurende enkele etmalen drager zijn van het virus en het zo verspreiden. Het MKZ-virus kan zich razendsnel over een veestapel verspreiden. Dit kan door zowel directe contacten (dier-dier), als indirecte contacten (bv. dier-mens-dier, via dierlijke producten en via vervoersmiddelen. Bovendien kan het virus het ook via de lucht over zeer grote afstand worden verspreid. Dieren infecteren zich vooral door inademing van virus, maar kunnen zich ook via de bek en de huid besmetten. Twee tot vijf dagen na besmetting worden de ziekteverschijnselen zichtbaar, soms kan dit wel 14 dagen duren. Via alle lichaamsopeningen scheiden de dieren het virus uit, zelfs al voordat de klinische symptomen zichtbaar zijn.

2. De symptomen van MKZ.

Mond- en klauwzeer kan optreden bij koeien, geiten, schapen en varkens.
De ene diersoort kan de ziekte overdragen op de andere.

Symptomen die bij het rund wijzen op mond- en klauwzeer zijn:
- niet eten;
- overvloedig speekselen;
- smakken en tandenknarsen;
- verminderde melkproductie;
- kreupelheid;
- blaren op tong, wang, verhemelte, tandvlees, tepels en uier, tussenklauw-spleet en
kroonrand;
- koorts (gedurende 1 à 2 dagen);
- plotselinge sterfte bij jonge dieren.

Vanaf twee dagen na infectie kunnen de ziekteverschijnselen optreden. Het virus vermeerdert zich snel en verspreidt zich direct van dier op dier of wordt (indirect) overgedragen door de mens of materialen.

Symptomen die bij schapen en geiten wijzen op
mond- en klauwzeer zijn:
- plotselinge, ernstige kreupelheid;
- niet eten;
- koorts, sloom;
- veel liggen;
- blaren: kroonranden, tussenklauwspleet, neus,
lippen, tong, tandvlees, uier;
- wegvallen melkproductie;
- sterfte van jonge dieren.

Bovengenoemde symptomen worden lang niet altijd allemaal gezien. Bij schapen en geiten zijn de verschijnselen vaak veel minder uitgesproken en kan de infectie zelfs symptoomloos verlopen.

Symptomen bij het varken zijn:
- plotselinge kreupelheid;
- niet eten;
- koorts;
- sloom;
- blaren: kroonranden, tussenklauwspleet, bek, snuit en
lippen; spenen;
- wil graag liggen (gillen bij opjagen);
- sterfte, vooral bij biggen in het kraamhok.

Met name varkens zorgen voor een grote hoeveelheid virus-deeltjes in de lucht. Vervolgens zullen met name runderen door besmette lucht geïnfecteerd worden. In het algemeen
zijn de symptomen onduidelijk. De blaarvorming, treedt in hoofdzaak op rond de klauwen en zijn alleen zichtbaar bij nauwkeurige inspectie van schone klauwen.

3. Het verloop van MKZ

Het begon allemaal in Engeland op 20 februari 2001. Op die dag wordt mond- en klauwzeer ontdekt op een boerderij in Heddon-on-the-Wall (Northumberland). Volgens de Britse minister van landbouw Nick Brown is de bron een partij besmet vlees die illegaal uit Oost-Azie Groot-Brittannië is ingevoerd. Dat vlees is naar een restaurant in het noordoosten van Engeland gegaan. Het afval daarvan is als swill (varkensdraf) gevoerd aan de varkens op deze boerderij in Heddon. Varkens van deze boerderij zijn geslacht in een slachthuis in het zo’n vierhonderd kilometer verdere graafschap Essex.. Zo is het virus razendsnel over het hele land verspreid. (Inmiddels is het aantal gevallen van MKZ in Groot-Brittannië gestegen tot ruim boven 1400).

Wegens het grote gevaar van deze ziekte neemt ook Nederland direct maatregelen:
- De import van dieren uit het verenigd Koninkrijk wordt verboden.
- Een vervoersverbod wordt ingesteld voor dieren die recent uit Groot-Brittannië zijn ingevoerd.
- De Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees (RVV) begint met ruimen van elf bedrijven met evenhoevigen afkomstig uit het Verenigd Koninkrijk.

Later volgen strengere maatregelen:
- Er komt een vervoersverbod voor schapen en geiten
- In Overijssel worden twee schapenbedrijven preventief geruimd.

Op 12 maart 2001 duikt MKZ op in Frankrijk. Meteen daarop kondigt minister Brinkhorst een vervoersverbod af voor runderen, geiten, varkens en andere evenhoevige dieren.

Maar dan lijkt de ziekte ondanks alle voorzorgsmaatregelen tóch ook in Nederland te zijn gekomen: op 17 maart 2001 vertonen enkele geiten op een boerderijen in het Gelderse Oene verschijnselen van MKZ. De boerderij wordt preventief geruimd. Bloed van de dieren wordt nader onderzocht. Vier dagen later, op 21 maart, is het werkelijk zover: bij vier runderen in Olst wordt definitief mond- en klauwzeer vastgesteld. Het is het eerste geval in Nederland sinds 1984. rond het besmette bedrijf wordt een toezichtgebied ingesteld. Bovendien treedt een landelijk maatregelenpakket in werking: 72 uur stand-still. Bij runderen op een bedrijf in Welsum wordt ook MKZ vastgesteld: het tweede geval. Een Franse fax brengt een Iers kalvertransport aan het licht, dat via een besmet gebied rond Maren-Kessel en Herpen wordt ingesloten. Dan wordt ook nog de ernstige verdenking van Oene bevestigd. Het derde geval.
Hierna zullen steeds meer gevallen volgen, waaronder in Kootwijkerbroek, Oosterwolde, Nijbroek, Vaessen, Heerde, Ee, enzovoort. Alle betrokken boerderijen bevinden zich op de Noord-Veluwe en gedeeltelijk in Overijssel. Dit hele gebied wordt min of meer afgegrendeld.

Op 10 april denkt men de ziekte onder controle te hebben. Er komen zelfs enige versoepelingen.
Maar dan, de volgende dag 11 april, wordt een geval van MKZ ontdekt op grote afstand van de Veluwe: in Ee bij Dokkum in Friesland! Het is het 21e geval. De volgende dag wordt de ziekte ook ontdekt in het nabijgelegen dorp Anjum.

Dit is een grote teleurstelling omdat men had gehoopt de ziekte onder controle te hebben, althans beperkt tot het gebied rond Oene en Olst. De maatregelen worden weer uitgebreid.

4. De gevolgen van MKZ

Maar niet alleen de boeren zijn het slachtoffer van de epidemie, ook tal van andere mensen en bedrijven lijden eronder. Door de strenge afgrendeling van de besmette gebieden is men daar erg beperkt: scholen worden tijdelijk gesloten, boeren mogen hun terrein niet af, anderen mogen geen bezoekers ontvangen. Maar ook voor het toerisme is de ziekte een zware slag. Tal van wandel- en fietspaden worden afgesloten, evenementen worden afgelast, de Hoge Veluwe, een geliefd gebied voor uitstapjes, wordt min of meer verboden terrein. Vakantieparken en dierentuinen zien het aantal bezoekers drastisch slinken, hotelreserveringen worden geannuleerd en restaurants en cafés blijven leeg. Verder worden tal van evenementen afgezegd. Zelfs Koninginnedag, dat dit jaar in Hoogeveen en Meppel zou worden gevierd (mét Máxima!) en waarvoor al gedurende vele maanden voorbereidingen zijn getroffen, is inmiddels afgelast. Ook de Vierdaagse in Nijmegen is in de gevarenzone.
Ook hele andere bedrijven hebben last van de ziekte. Schoenfabrieken bijvoorbeeld, want er komt geen leer meer binnen van geslachten koeien. Daarom heeft het bekende merk Nike nu al zijn productie moeten inkrimpen.

INTERVIEW

Gesprek met ……………………., beleidsambtenaar op het ministerie van Landbouw en Visserij, werkzaam op het kabinet van minister Brinkhorst.

1. Wat is uw functie?

Ik ben hoofd stafbureau algemene zaken op het Ministerie van Landbouw.

2. Hoe lang doet u dit werk al?

Ik doe dit werk al acht jaar en ik heb er erg veel plezier in.

3. Wat is uw vooropleiding?

Ik heb economie gestudeerd in Amsterdam en dat vond ik een leuke opleiding.

4. Wat is uw taak in de MKZ-crisis?

Ik begeleid de Tweede Kamer en zorg ervoor dat het secretariaat bemand wordt. Zo zie ik er op toe dat brieven worden beantwoord, dat de nodige stukken naar de Tweede Kamer worden gezonden, enzovoort. Ik heb ook contact met het Kabinet en met minister Brinkhorst van Landbouw. We praten op dit moment ook veel over het vaccinatiebeleid. Er zijn namelijk veel onenigheden over dit beleid.

5. Wat zijn de problemen rond het vaccinatiebeleid?

De Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees (RVV) regelt deze zaken allemaal. Een ingeënt dier is immuun voor het virus. Het dier kan ook zonder problemen worden gebruikt voor consumptie. Een koe bijvoorbeeld kan gewoon worden gemolken en het vlees kan probleemloos worden gegeten. Zelfs een ziek dier kan worden gegeten. Alle dieren die we inenten worden kort daarna afgemaakt. Men kan de dieren dus probleemloos gebruiken voor de slacht, melk, leer enz. maar de mensen willen dat simpelweg niet. Daarom worden ze afgemaakt. Veel mensen denken misschien waarom de dieren eerst worden ingeënt en vervolgens afgemaakt. Alleen de dieren in een straal van twee kilometer van een besmette boerderij worden ingeënt. Dit gebeurt omdat er soms wel 100 boerderijen moeten worden geruimd. Dit kan niet in één keer gebeuren, omdat er niet genoeg destructiemiddelen (= plaatsen waar de geruimde dieren worden vernietigd) en niet genoeg ruimingploegen zijn. Daarom worden de dieren ter verkoming van verspreiding van het virus ingeënt. Die dieren worden dan later alsnog afgemaakt.

6. Heeft u contact met boeren?

Nee, heel soms wel even, maar in principe niet. Minister Brinkhorst brengt regelmatig wel een bezoek naar een getroffen boer, want het is natuurlijk verschrikkelijk wat ze meemaken. Veel boeren spannen ook rechtzaken aan, maar die worden allemaal verloren omdat de maatregel gewoon moet worden doorgezet. De maatregel om te ruimen. Verder zijn er in de getroffen gebieden veel mensen van het RVV die de boeren professionele hulp aanbieden. Want de boeren kunnen geestelijk ook instorten. Er zijn meer mensen bezig in het land dan hier op het ministerie.

7. Geeft u opdrachten om te ruimen?

Nee, dat regelt het RVV. Daar houd ik mij niet mee bezig.

8. Heeft u contact met politici?

Ja, erg veel zelfs. Ook met minister Brinkhorst. Met hen overleg ik de situatie. We bekijken wat de beste maatregelen zijn.

9. Heeft u contacten met dierenartsen, want ik had ook gehoord dat uw broer dierenarts is?

Ik heb alleen geregeld contact met mijn broer (Freddy) die de taak heeft te ruimen en in te enten. Hij vertelde mij ook dat hij in Kootwijkerbroek is bedreigd door de boze en opstandige boeren. De boeren hebben zijn auto vernield en hem persoonlijk bedreigd. Hij is nu bezig in Friesland waar het virus (net) is uitgebroken in Ee bij Dokkum. Maar daar gaat alles zonder problemen. Hij vindt het natuurlijk geen leuk werk, want zijn werk is het beter maken van dieren en niet het doden van dieren.

10. Wat vindt u van het beleid van de minister?

Ik sta er 100 procent achter. Wij hebben dit ook samen overlegd en ik geef ook adviezen. Het is gewoon de enige manier, want de ziekte MKZ moet gewoon worden uitgeroeid. De maatregelen zijn erg hard en daar ben ik mij van bewust maar het is de enige oplossing. We zullen er even doorheen moeten.

11. Maar als u niets doet gaat de ziekte na een paar weken toch gewoon over en dan zou u ze niet hoeven af te maken.

Het zit zo: kalveren sterven aan MKZ. Dat gebeurt bijna altijd. Van de volwassen koeien haalt 90 procent het. Dat is op zich wel veel, maar die koeien hebben grote kans dat ze veel last van hun uiers zullen krijgen. De koeien hebben dan minder en slechtere melk en dat is slecht voor onze economie. In Nederland is 70 procent van het koeienvlees en de melk bestemt voor export. Als we de ziekte laten uitzieken, mag Nederland een jaar lang niet exporteren en dat zou heel erg slecht voor onze economie zijn. We moeten de ziekte dus zo snel mogelijk moeten uitroeien. En daarvoor zijn strenge en harde maatregelen nodig.

12. Wat gebeurt er als er een nieuw geval van mond- en klauwzeer wordt ontdekt?

Dan gaan we meteen uitzoeken om welk soort virus het gaat. Als het al eerder is opgedoken in Nederland, dan gaan we traceren hoe het op deze nieuwe plek terecht is gekomen. Als het echter een onbekend of nieuw virus zou betreffen, dan zitten we met een groot probleem. Dan is het dus van elders (een ander land) binnengekomen. Tot dusverre betreft het bij alle gevallen in ons land hetzelfde soort virus.

13. Heeft u wel eens eerder zo’n crisis meegemaakt?

Ja, we hadden natuurlijk drie jaar geleden de varkenspest, dat was echt verschrikkelijk. Toen zijn er in Nederland meer dan 1 miljoen dieren doodgemaakt! Tot nu toe is MKZ minder erg, er zijn nu 125.000 dieren afgemaakt. Dat is natuurlijk heel erg, maar niet zo erg als drie jaar geleden. In Engeland is het veel erger, daar zijn meer dan 1400 gevallen van MKZ, en hier in Nederland tot dusverre maar 26. Maar misschien duurt het MKZ-virus nog wel erg lang en moeten dus nog veel meer dieren worden afgemaakt, maar dat weten we niet.
We hebben natuurlijk ook BSE, en dat is een erg groot gevaar omdat het ook gevaarlijk voor mensen is. Aan BSE wordt nu eigenlijk niet meer gedacht maar het is er nog steeds en het is nog steeds levensgevaarlijk. Er is een paar dagen geleden weer een geval van BSE gevonden.

14. Zijn er in Nederland te veel varkens, koeien en schapen?

Ja, ik vind dat er te vooral te veel varkens zijn. Het is ook fout dat al die dieren zo worden versleept. Bijvoorbeeld eerst uit Nederland naar Engeland, dan naar Frankrijk. Zo kan dus ook een virus zoals MKZ gemakkelijk worden versleept en verspreid. Na de MKZ-crisis komen er vergaderingen van verschillende landen om hier afspraken over te maken. De dieren moeten dan minder ‘verhuizen’

15. Maken u en uw collega’s veel overuren door deze crisis?

Ja, heel veel zelfs. Soms wil ik aan het einde van de dag weg, maar dan komt er net een bericht binnen dat er weer ergens iets is gebeurd en dan moet ik weer hier blijven om te kijken wat er allemaal aan de hand is. Maar ja, we weten niet hoelang dat nog duurt.

16. Is er stress op het werk?

De mensen werken dus meer dan normaal en dat kan lijden tot stress. Maar ze moeten natuurlijk ook het liefst niet ziek raken, want in deze tijd is wel iedereen nodig hier.

17. Wat is de economische schade voor Nederland?

Ik schat dat er ongeveer voor 1,5 miljard gulden schade per maand voor de boeren is. Dat is dus een grote financiële strop. 70 procent van de productie van de boerderijen is namelijk voor de export bedoeld. Aan overige kosten zijn we ongeveer nog eens 1 miljard gulden kwijt, onder meer voor vergoedingen voor de geruimde beesten. Zo krijgt de boer f 15,- per geruimd dier.

18. Wat vindt u van de acties van de boeren?

Aan de ene kant is het natuurlijk begrijpelijk, want het is allemaal heel bedreigend voor hen.. Maar aan de andere kant is het ook onverstandig en nutteloos om actie te voeren, want de beslissing wordt niet teruggedraaid. Bovendien kunnen zij aldus het virus verspreiden! Alle boeren zitten natuurlijk in grote angst dat er de omgeving van hun bedrijf in godsnaam geen MKZ uitbreekt want dan wordt hun bedrijf ook geruimd. Het is gewoon een nachtmerrie voor elke boer dat dit hen betreft.

Conclusie en eigen mening

Het beleid is hard. Het gaat alleen maar om de economische factoren. De regering heeft eigenlijk alleen belang voor de economie en wilt dat deze ziekte zo snel mogelijk wordt uitgeroeid, hoe pijnlijk het ook is voor de boeren. De boeren en andere dingen als dierentuinen zijn de dupe van deze crisis. Ik begrijp de woede van de boeren. Ik vind het ook begrijpelijk dat ze actie voeren. Ze lopen alleen het risico dat ze het virus ermee verspreiden en dat vind ik niet slim van de boeren.
Het doel van de overheid is duidelijk: het MKZ-virus moet snel worden uitgeroeid, met alle nadelen van dien.