Toeristisch Groningen

Inleiding

Reizen en recreëren zijn niet meer weg te denken uit onze cultuur. Ook in moeilijker economische tijden blijven we op vakantie gaan. Toerisme en recreatie zijn bijna een primaire levensbehoefte geworden.

Bij toerisme in Nederland zal je niet meteen aan de provincie Groningen denken. Het percentage van verblijfstoerisme in Groningen is maar één procent van heel Nederland. En dat terwijl Groningen zoveel te bieden heeft. Stad en Ommelanden. De stad, een bruisende studentenstad, heeft veel te bieden qua horeca en cultuur. In de Ommelanden kan je de rust vinden. Authentieke boerderijen liggen temidden van de uitgestrekte groene weiden en goudgele akkers. En dan heb je nog de waddenzee: wadlopen of wandelen langs de kust, ook voor de actieve toerist is er genoeg te doen.

Ondanks al dat moois in Groningen is het toerisme erg kleinschalig. De vraag is of dat moet veranderen, en hoe dan? De provincie heeft grote plannen voor de toekomst, om te kijken hoe dat allemaal gaat gebeuren zal ik antwoord geven op de volgende vraag:

“Wat was de ontwikkeling van de toeristische sector in de provincie Groningen de afgelopen jaren, hoe ziet die markt er nu uit, en wat zijn de plannen voor de toekomst?”

Om deze vraag te beantwoorden zal ik eerst de volgende deelvragen beantwoorden:

1. Hoe was de ontwikkeling van het toerisme in de provincie Groningen de vanaf afgelopen jaren tot in het heden? 2. Hoe ziet het provinciale beleid voor het toerisme in Groningen eruit voor de nabije toekomst? 3. Wat zijn momenteel de belangrijkste trends in het toerisme? 4. Waar liggen voor de provincie Groningen de beste kansen wat betreft het toeristisch product?

Deelvraag 1

Hoe was de ontwikkeling van het toerisme in de provincie Groningen vanaf de afgelopen jaren tot in het heden?

Groningen wordt jaarlijks bezocht door zo’n 320.000 verblijfstoeristen. Gezamenlijk zij deze verblijfstoeristen goed voor een bestedingsimpuls van 100 miljoen euro per jaar. In 1994 werd de doelgroep van Groningen gedefinieerd als ‘de in rust, natuur en cultuur geïnteresseerde recreant’. De cijfers geven aan dat dit ook inderdaad het geval is.

Landelijk gezien heeft de provincie Groningen maar een marktaandeel van 1 procent. Hiermee staan we op de laatste plek van de twaalf provincies. In de toeristisch-recreatieve sector wordt meestal gemeten aan de hand van de onderstaande factoren. Ik geef hier alleen de ontwikkelingen aan, de concrete cijfers zijn in de tabellen in de bijlage te bekijken.

Overnachtingen
Sinds 1994 is het aantal overnachtingen in de provincie Groningen gestegen. De meeste overnachtingen vonden plaats op kampeerterreinen, gevolgd door hotels, recreatiewoningen en watersport. Tussen 1997 en 1998 nam de stijging licht af.

Vakantieduur
Groningen is een provincie voor korte vakanties. Dat wil zeggen dat het aantal vakanties van een á twee nachten relatief hoog ligt, en het aantal lange vakanties (11 nachten of meer), weer relatief laag. Wat middellange vakanties betreft zitten we op het gemiddelde van Noord-Nederland. De gemiddelde vakantieduur bedraagt 6.6 dagen.

Bestedingen
Gemiddeld wordt in onze provincie 44 euro per persoon per dag besteed. Dit bedrag ligt boven het landelijk gemiddelde. Er wordt in Groningen vooral veel besteed aan logiesaccommodaties en horeca.

Dagtoerisme
In 1998 was de grootste publiekstrekker van Groningen het Holland Casino, gevolgd door de zeehondencrèche in Pieterburen, en Nienoord in Leek. Het bezoekerspercentage aan de top-10 attracties van Groningen is relatief klein. Kleinschalige attracties zijn meer in trek.

Zwakke punten op het toeristisch gebied in Groningen zijn de volgende: 1 We kampen met een zwak imago als toeristische bestemming. 2 We zijn relatief onbekend als toeristische provincie. 3 Onze infrastructuur kan nog verder ontwikkeld worden. 4 De omvang van het toerisme is nog steeds gering als drijfkracht voor gezonde exploitatie. 5 Ons productaanbod is te fragmentarisch als gevolg van de kleinschaligheid. 6 Er is een te grote spreiding van verantwoordelijkheden en betrokkenheid op het gebied van toerisme en recreatie. 7 Het ontbreekt in onze provincie nogal eens aan (zelf)vertrouwen op het gebied van de toeristisch-recreatieve mogelijkheden.

Sterke punten. De provincie Groningen heeft:

1 De stad Groningen, bruisend vol cultuur, architectuur, winkels, horeca en natuurlijk de martinitoren: 2 een weids gebied gedomineerd door rust, ruimte en een schone en veilige omgeving; 3 een gebied met een ruimtelijke omgeving die uitnodigt tot allerlei sportieve en actieve recreatiemogelijkheden; 4 een gebied met een grote diversiteit aan landschappen; 5 een gebied met een rijke cultuur die zichtbaar wordt in de vele bezienswaardigheden, de spreektaal, de muziek, de streekproducten, de evenementen, de kunst, de gebouwen, de historische tuinen; 6 een geschiedenis waarvan de sporen nog overal zichtbaar zijn.

Deelvraag 2

Hoe ziet het provinciale beleid voor het toerisme in Groningen eruit voor de nabije toekomst?

De provincie heeft zich voorgenomen om zich bij het provinciaal beleid te richten op zeven thema’s:

Dit zijn achtereenvolgens: 1. Stad Groningen
2. Plattelandstoerisme
3. Cultuurtoerisme
4. Vaartoerisme
5. Routegebonden recreatie
6. Ondernemend Groningen
7. Promotie en organisatie

1. Stad Groningen
Het beleid is gericht op het stimuleren van het toeristische bezoek aan de stad, dit aantal moet met 5% verhoogd worden. In de sfeer van de productontwikkeling wordt het aanbod aan stuwende toeristische, culturele en sportvoorzieningen versterkt. Een paar voorbeelden: Gironingen, de start van de Giro d’Italia in de stad Groningen, de Euroborg: het nieuwe voetbalstadion van FC Groningen, gecombineerd met winkels kantoren en uitgaansgelegenheden, en het nieuwe stripmuseum aan de Westerhaven.

2. Plattelandstoerisme
Het plattelandstoerisme in Groningen moet krachtig gestimuleerd worden. Groningen moet bij een breed publiek naamsbekendheid krijgen als vakantiebestemming voor plattelandstoerisme. Hierbij moet niet alleen worden gedacht aan gezinnen met kinderen, maar ook aan actieve senioren en onthaastende tweeverdieners. Deze profilering moet gebeuren door middel van een kwaliteitsverbetering van kleinschalige toeristisch-recreatieve ondernemingen.

3. Cultuurtoerisme
De uitstraling van de Groningse identiteit en uniciteit moet bevorderd worden. Dit zal gebeuren door het verbreden van de toegankelijkheid van kunst en cultuur, nieuwe bestemmingen te zoeken voor cultuurhistorische objecten, de ondersteuning van culturele, toeristische en sportieve evenementen en door het erkennen en het herkenbaar houden van de cultuurhistorische identiteit.

4. Vaartoerisme
In het Groningse toervaartnetwerk is de laatste jaren al veel tijd en geld gestoken. Daar gaat nog wel in geïnvesteerd worden, maar de nadruk moet gelegd worden op de promotie van de naamsbekendheid van de mogelijkheden van dit netwerk. Een voorbeeld van een uitbreiding is de mogelijkheid die de Blauwe Stad gaat bieden. Dit is een gebied in het Oldambt waar landbouwgrond onder water wordt gezet, om vaarrecreatie te bevorderen.

5. Routegebonden recreatie
Routegebonden recreatie is al een belangrijke activiteit van de gasten van Groningen, maar de aandacht moet op deze vorm van openluchtrecreatie gevestigd blijven. Fiets en wandelpaden, maar ook kanoroutes, zullen waar mogelijk tot een aaneengesloten netwerk worden samengebracht. Recreatieve mobiliteit zal bevorderd worden: autoverkeer beperken door het voor de recreant zo aantrekkelijk mogelijk te maken om zich met milieuvriendelijke vervoersmiddelen te verplaatsen.

6. Ondernemend Groningen
De bedoeling van het beleid is om de interactie tussen de provincie en het bedrijfsleven te versterken. Zowel de consument als het bedrijfsleven en de overheid zijn gebaat bij een professioneel en kwalitatief hoogwaardig bedrijfsleven. De provincie verwacht dat de verblijfsrecreatieve sector inspeelt op de vraag naar kwaliteitsverbetering van toeristen en recreanten. Daarvoor zijn een aantal regelingen en maatregelen beschikbaar. Een concreet voorbeeld hiervan is de premieregeling: Kwaliteitsinvesteringen in de Toeristische Sector (KITS). Binnen deze regeling kunnen toeristische ondernemers een subsidie krijgen op investeringen die bijdragen aan kwaliteitsverbetering.

7. Promotie en organisatie
In de marktvorm volkomen concurrentie zijn marketing en promotie de sleutelwoorden. Nieuwe trends moeten tijdig worden herkend en geanalyseerd, en daar moet de markt dan op inspelen. De provincie Groningen vindt dat daar een centrale organisatie voor nodig is. De provincie heeft die rol toegewezen aan het in 1999 opgerichte Noord Nederlands Bureau van Toerisme (NNBT).

Deelvraag 3

Wat zijn momenteel de belangrijkste trends in het toerisme?

Om te weten welke nieuwe doelgroepen de provincie Groningen kan trekken is het belangrijk om de ontwikkelingen van de trends in de toeristisch-recreatieve sector te analyseren.

Momenteel zijn de onderstaande trends de belangrijkste:

Vergrijzing
Nederland vergrijst in rap tempo. De babyboomgeneratie is de senior van nu: een groep mensen met relatief veel tijd en geld. Rust, ruimte, er op uit gaan, en dingen zien en ervaren zijn erg belangrijk. Ook is er een trend dat deze senioren hun kleinkinderen meenemen op uitstapjes en vakantie. Bij deze actieve senior, ook wel whoopie (wealthy healthy older people) genoemd, staat service en comfort voorop, het is een gemaksconsument.

Afnemende gezinsgrote
De gemiddelde gezinsgrote neemt af, het aantal éénpersoonshuishoudens is sterk gegroeid. Het CBS verwacht dat in 2015 40% van de huishoudens éénpersoonshuishoudens zal zijn, in steden zal dit percentage nog hoger liggen. De samenstelling van deze éénpersoonshuishoudens kent een grote diversiteit: studenten, werkende jongeren, gescheiden mensen, weduwen, weduwnaars, Lat-relaties etc. Zowel het beeld van de “eenzame vrijgezel” als van de “swinging single” moet sterk genuanceerd worden. Niet alle eenpersoonshuishoudens gaan ook alleen op vakantie, een grote groep zal samen met een ander hetzelfde gedrag vertonen als de “Dinkies” (double income, no kids).

Individualisering
De toenemende individualisering van de maatschappij leidt tot individualisering van de vrijetijdsvoorkeuren. Dus geen compleet georganiseerde dagtochten, maar modules waaruit de consument zelf een arrangement kan samenstellen. Dus: standaard is uit, keuze en afwisseling is in.

Nieuwe media De nieuwe media grijpen om zich heen, virtual reality en het world wide web raken wijd verbreid. Dit geldt vanzelfsprekend ook in de toeristische sector. Een voorbeeld is virtueel een museum bezoeken. Ook wordt het internet veel gebruikt om allerlei informatie te zoeken over diverse aanbieders in deze sector, of om een vakantie te boeken, en zelfs om betalingen te doen. Sneller en efficiënter
Haast en snelheid zijn een onderdeel geworden van onze cultuur. Op allerlei gebieden kan snelheid worden geconstateerd, mede aangejaagd door de 24-uurseconomie, de “overload” aan producten, informatie, diensten en mobiliteit. Tegelijk is er sprake van een vermindering van de vrije tijd. Wel onderneemt men veel verschillende activiteiten, maar minder vaak. Volgens het Trendrapport van het Nederlands Research Instituut voor Toerisme betekent dit dat veel mensen bij veel activiteiten aanwezig zullen zijn, maar er niet echt intensief aan meedoen. Het aantal vakanties is daarentegen wel gestegen, consumenten kiezen voor meerdere korte vakanties per jaar. Een reden hiervoor kan zijn dat het nuttige effect van vakanties maar zo’n drie weken duurt. De recreant van nu wil in een korter tijdsbestek meer ervaringen opdoen. De aanbieder speelt hierop in door de clustering van de vrijetijdsmogelijkheden; het combineren van afzonderlijke voorzieningen tot een totaalproduct op maat. Afwisseling en variatie staan hierbij centraal. Ook uit dit efficiënt met de tijd omgaan zich in het op korte termijn beslissen om op vakantie te gaan.

Anders dan anders
De recreant wordt door opgedane ervaringen bewuster en veeleisender. Er worden hoge kwaliteitseisen en variatie aan voorzieningen gevraagd. Er is een afkeer aan monotonie en routinematigheid. De standaard voldoet niet langer aan de eisen van deze kieskeurige consument, het moet anders dan anders. De consument is voortdurend op zoek naar uitdagingen. Mensen gaan op zoek naar tegenstellingen: het optimale spanningsniveau tegenover complete rust.

Emotie, beleving en fascinatie
Sinds de jaren ’50 is het gemiddeld aantal vrijetijdsactiviteiten van de Nederlander verdubbeld. Het motto is: doe iets met je vrije tijd. In de huidige maatschappij moet je alles meegemaakt hebben. Het aanbieden van beleving is groots geworden (“mood managment”) Door nieuwe technologische ontwikkelingen komen er ook nieuwe vormen van sportieve recreatie (extreme- en outdoorsporten).

Veeleisender
De recreant wordt bewuster en veeleisender. Hoge eisen worden gesteld aan voorzieningen. Toeristisch recreatieve bedrijven moeten hun beweringen nakomen: de consument klaagt niet, hij kiest. Ook eist de toerist kwaliteit, geen overdreven luxe. De consument wil waar voor zijn geld. Comfort, gastvrijheid en een eerlijke keuken worden bijvoorbeeld steeds belangrijker in het verblijfstoerisme.

Authenticiteit
Er is een toenemende belangstelling voor alles wat authentiek en oprecht is. Met betrekking tot recreatie wordt dit vertaald in drie stromingen: “terug naar de natuur”, “terug in de tijd”en het “streekgevoel”. Dit past ook weer, een beetje paradoxaal misschien, bij de globalisering; door het kleiner worden van de wereld wordt de lokale of regionale identiteit steeds belangrijker. Het milieu en maatschappelijke betrokkenheid krijgen ook de aandacht van de consument. De geestelijke gezondheid komt steeds meer in het licht, wat zich uit in onthaasting.

Behoefte aan ruimte
Nederland wordt ruimtelijk gezien steeds voller, vooral in de Randstad. Steeds meer open ruimte verdwijnt voor de aanleg van woningen, infrastructuur en industrie. De consument krijgt de behoefte om even uit dit benauwde wereldje te vluchten. Weidsheid en een schone lucht voorzien in deze behoefte.

Deelvraag 4

Waar liggen voor de provincie Groningen de beste kansen wat betreft het toeristisch product?

Uit de trendanalyse van de vorige deelvraag kunnen een aantal aandachtspunten worden afgeleid ten aanzien van het provinciaal beleid:

1 Maatregelen nemen die inspelen op de vraag van de consument naar maatwerk is belangrijk. Voorgebakken keuzemogelijkheden(modules) aanbieden is een goede optie. 2 Er moeten maatregelen genomen worden die de behoefte aan nieuwe producten en concepten vervullen. Unieke, zichzelf onderscheidende formules zijn hierin erg belangrijk. 3 De consument wil afwisseling en spanning, hier moet gebruik van gemaakt worden door avontuurlijk vermaak, waarin het beleven centraal staat. 4 De recreant wil authenticiteit en cultuurhistorie. Dat kan hij krijgen met bijvoorbeeld streekproducten, cultuurarrangementen of –routes. 5 Er moet gewerkt worden aan de verbetering van de kwaliteit van de toeristische voorzieningen. 6 Er moet ingespeeld worden op de behoefte van de consument om veel te ondernemen in een korter tijdsbestek. Een geclusterd aanbod van vrijetijdsmogelijkheden op strategische locaties is hier een goed voorbeeld van. 7 Er moet per productonderdeel gekeken worden hoe er op de bijbehorende doelgroep ingespeeld kan worden. Bijvoorbeeld de stad Groningen voor jongeren. 8 Mensen willen gelijkgestemden ontmoeten, hier moet ook op ingegaan worden door bijvoorbeeld groepsreizen met een thema. 9 Alles op het gebied van de nieuwe media moet onder de aandacht gebracht worden. 10 Milieu en maatschappelijke betrokkenheid moeten in de bedrijfsvoering betrokken worden. 11 Groningen moet gepromoot worden als echt authentiek. De nadruk moet hierbij gelegd worden op het ruimtelijke, emotionele en het cultuurhistorische. 12 Er moet zowel structureel als periodiek gekeken worden wat de kenmerken, behoeftes en gedragingen van de potentiële toeristen zijn. 13 Er moet een goede balans gevonden worden tussen toeristisch-recreatieve ontwikkeling enerzijds en de versterking van de leefbaarheid anderzijds.

Conclusie

Na antwoord op de deelvragen te hebben gegeven zal ik nu antwoord geven op de hoofdvraag:

Wat was de ontwikkeling van de toeristische sector in de provincie Groningen de afgelopen jaren, hoe ziet die markt er nu uit, en wat zijn de plannen voor de toekomst?

Het marktaandeel van de toeristische sector van Groningen is al een paar jaar licht stijgende. Die groei is zelfs hoger dan het landelijk gemiddelde. Het uit zich in meer werkgelegenheid in deze sector, meer dagjesmensen, meer bestedingen en meer overnachtingen in de provincie Groningen. De provinciale staten vonden deze geleidelijke groei echter niet genoeg. Zij voeren nu een beleid dat erop gericht is om meer toeristen te trekken, maar vooral ook om kwalitatief hoogwaardige voorzieningen aan te kunnen bieden. In de eerste deelvraag was te lezen dat het zwakke punt van Groningen vooral het ontbreken van een imago als vakantiebestemming is, voor zo’n imago moet wel gezorgd worden. En goede promotie en marketing zullen dan veel gebruikt worden. Onlangs is een stap in de goede richting gezet wat betreft het gebruiken van nieuwe media: de website www.beleefgroningen.nl . Het cultuurtoerisme en het routegebonden toerisme zal vooral onder de actieve senioren veel respons vinden. Het relatief nieuwe begrip onthaasting zal deze ontwikkelingen een handje meehelpen, het Groningse platteland is daar nu eenmaal ideaal voor. Een goede interactie tussen het bedrijfsleven en de provincie is ook erg belangrijk, door een rol van het bedrijfsleven in de toeristische sector kan de marktpositie van deze sector in Groningen zeker versterkt worden. Een ander zwak punt was dat er geen centrale organisatie was voor het toerisme in Groningen. In 1999 kwam daarvoor de oplossing: het NNBT. Maar hier zijn momenteel de nodige financiële en organisatorische problemen. Investeringen in de infrastructuur zullen voor een sterkere positionering van Groningen in de toeristische sector moeten gaan zorgen. De eerder genoemde recreatieve mobiliteit zal hierin een grote rol gaan spelen. Er zijn dus veel plannen om de toeristische sector in Groningen te laten bloeien, de provincie heeft er in elk geval veel vertrouwen in: goed te realiseren plannen voor een levendig toeristisch Groningen.

Bronnenlijst

1 Toeristisch Groningen, een karaktervol perspectief. Beleidsnota 2001-2006
2 NNBT-concepting: Op zoek naar het promotie-concept voor Groningen
3 VVV-gids 2002, Groningen
4 Het arrangementen plan. Op basis van het project Toeristische Promotie Groningen 2002
5 Toerisme in cijfers 2001
6 www.beleefgroningen.nl