Stalinisme

Kenmerken van het Stalinisme

Uit: Vaderlands Verleden

Mavo 3

In 1929 was Stalin heer en meester over de SU geworden. Zijn voornaamste tegenstanders hadden hun posten verloren en zouden in de komende jaren om het leven gebracht worden. Tot zijn dood in 1953 oefende Stalin de alleenheerschappij uit in de SU. De belangrijkste kenmerken van zijn bewind, dat met het woord stalinisme wordt aangeduid, worden hier behandeld.

Vijfjarenplannen regelen de economie

Stalin wilde in korte tijd de SU van een agrarische staat in een industriële staat veranderen. Stalin: “We liggen vijftig tot honderd jaar achter op de ontwikkelde landen. We moeten deze achterstand in tien jaren inhalen. Anders zullen zij ons vernietigen.” In plaats van de Nieuwe Economische Politiek (NEP, onder leiding van Lenin) kwamen Vijfjarenplannen. In deze plannen werd door de regering bepaald wat de landbouw en de industrie in de komende vijf jaar moesten produceren.

De landbouw wordt gecollectiviseerd

Om de SU in een industriële staat te kunnen veranderen had Stalin geld, arbeiders en goedkoop voedsel voor deze arbeiders nodig. Omdat de SU vooral een agrarische staat was, moesten de boeren het geld leveren. Ook de arbeiders die voor de industrie nodig waren, moesten van het platteland worden gehaald. Hetzelfde gold voor het goedkope voedsel.

Dit alles zou volgens Stalin nooit lukken door middel van het NEP-politiek van Lenin. Daarom moest een meer socialistische oplossing gekozen worden; collectivisatie van de landbouw. Dat hield in dat individuele bedrijven werden samengevoegd tot grote gemeenschappelijke landbouwbedrijven. Er kwamen twee soorten landbouwbedrijven; kolchozen en sovchozen.

Kolchoz is in het Russisch de afkorting van ‘collectief landbouwbedrijf’. Kolchozen ontstonden door samenvoeging van bestaande, kleine boerderijen. Een sovchoz is een groot landbouwbedrijf dat is opgezet door de staat, meestal in pas ontgonnen gebieden.

De SU wordt een industriële staat

De SU veranderde in korte tijd van een agrarische staat in een industriële. Daarbij kreeg de zware industrie (grondstoffenwinning, productie van energie en machines) absolute voorrang. Het gevolg hiervan was dat de landbouw geheel ondergeschikt werd gemaakt aan de industrialisatie. Voor de ontwikkeling van de lichte industrie bleven weinig middelen over. Daardoor bleef de productie voornamelijk beperkt tot de hoogst noodzakelijke verbruiksgoederen.

Terreur wordt uitgeoefend

Elk verzet tegen de maatregelen van Stalin werd met harde hand onderdrukt. Leiders van andere politieke partijen werden gearresteerd, geëxecuteerd of naar concentratiekampen gestuurd. Toen de collectivisatie werd doorgevoerd en bijna alle boeren verzet boden, vielen er ook onder hen talloze slachtoffers. Zelfs de partijgenoten van Stalin bleken niet zeker van hun leven. Het begon met zuiveringen aan de top van de partij en van het leger. Bijna alle leiders uit de tijd van de Russische Revolutie werden na schijnprocessen terechtgesteld. De zuiveringen aan de top zette zich door naar beneden. Onderzoekers schatten dat enkele tienduizenden partijleden zijn geëxecuteerd en enkele honderdduizenden gedeporteerd naar kampen in Noord- en Oost-Rusland. In die kampen zouden nog miljoenen andere Russen terecht komen