Etiquette & hygiëne in de Renaissance

ETIQUETTE
In de eerste plaats zullen de bedoelde zedenteksten in een elitair adellijke en burgerlijk milieu hebben gefunctioneerd. Ten tweede wijzen allerlei details in de teksten erop, dat ze zich voornamelijk richten op kinderen, in het bijzonder jonge jongens die nog de nodige sociale vaardigheden moesten aanleren. De etiquetteteksten lijken dus vooral normen te formuleren waarover in de volwassen, elitaire kring zeker consensus bestond, en waaraan de jongeren zich moesten leren conformeren. Hieronder een aantal weetjes:

- Het ‘protocol’ schrijft voor dat de gast zich vrijwillig een ondergeschikte, afhankelijke positie aanmeet t.o.v. de gastheer.
- Wie als vreemde binnenkomt, dient nederig op de grond te gaan zitten.
- De genode gast dient te wachten tot de gastheer hem een plaats aan tafel toewijst.
- Voor het eten moeten de handen altijd worden gewassen (de wasbekkens met warm water en de handdoeken gaan rond).
- Als je eten serveert, draag de gerechten dan altijd in de linkerhand en de saus in de rechterhand.
- Serveer het eten altijd eerst aan de aanzienlijkste die aan tafel zit.
- Bier moet je vanuit de hoogte met een boogje inschenken.
- Men mocht niet blazen aan tafel (omdat er dan speeksel in drank en over voedsel verspreid werd + het was een teken van gulzig ongeduld.
- De tanden of ogen werden niet gereinigd aan tafel (dit werd na de maaltijd gedaan).
- Het was verboden de drinkbeker bij de hand vast te pakken.
- Men mocht niet met volle mond drinken.
- In gezelschap, krab dan niet tijdens het eten aan je hoofd of aan je hand.
- Men mocht geen stukken vlees van het wildbraad scheuren.
- Vlees uit de vuist van het bot knagen werd als onbeschaafd ervaren (alleen bij haas en konijn was toegestaan).
- Het was verboden enig voedsel aan de honden te geven alsook de honden aan tafel te aaien.
- Je mocht niet smakken als een varken, niet praten met volle mond, je moest kauwen met de mond dicht, je mocht niet hoesten, slurpen, hikken, klokken of boeren én geen winden laten aan tafel.
- Men mocht niet met de ellebogen op tafel leunen.
- Wees bereid je tafelgenoot te bedienen en zolang hij drinkt mag jij niets eten.
- Wanneer je met een vrouw het bord deelt, biedt haar dan eerst de beker aan alvorens jij drinkt.
- Als men je de beker geeft, denk er dan om dat je het hoofd niet afwendt als je drinkt.

HYGIËNE
De Renaissance werd gekenmerkt door slechte hygiëne en onverdraagbare geurtjes. Mensen deden hun behoefte écht overal, wassen was bijna niet van de partij en al die slechte geuren werden
Hieronder een aantal weetjes:

- In het begin van de Renaissance meed de mens het bad zoveel mogelijk. Water werd gezien als de drager van de pest. Mensen probeerden hun geur te verdoezelen met parfums en reukwaters. Als deze stank echter ondraaglijk werd, was het nodig om een bad te nemen.
- Een heet bad was alleen voor de allerrijksten.
- Linnen werd gebruikt om de binnenkant van het bad te bekleden.
- Vooral populair bij rijkere vrouwen waren de sauna’s en stoombaden.
- De meeste mensen maakten zich in de 16de eeuw niet druk om hoe ze van hun ontlasting afkwamen.
- Eén van de hovelingen van koningin van Engeland vond het eerste spoeltoilet uit, genaamd ‘de Ajax’
- De gewone mensen legden vaak ‘de pot’ in de openhaard ’s ochtends, de man urineerde er dan ook nog vaak in.
- Het kwam vaak voor dat de ‘kakstoel’ niet in het slaapvertrek stond maar gewoon deel uitmaakte van het meubilair in het woonvertrek.
- Voor het lagere hofpersoneel waren er latrines, een meerpersoonspoepdoos.
- De mensen waren zelfs zó smerig dat men zich liever in donkere hoekjes of achter gordijnen ontlastte.
- De stank van al die uitwerpselen maakte de situatie ten paleizen onhoudbaar, de hele hofhouding verkaste dan naar een ander proper paleis.
- Parfum werd vooral gebruikt om lichaamsgeuren te verdoezelen.
- Men was zelfs zó bezeten van parfum dat er van hygiëne geen sprake meer was.
- Het was erg in de mode het gezicht en het lichaam in te poederen om een zo bleek mogelijk uiterlijk te bekomen.
- Kool werd vaak gebuikt om de ogen te accentueren.
- Mondhygiëne werd in tegenstelling tot baden wel serieus genomen, vooral het witten van de tanden.
- Tegen een slechte adem werd het drinken van rozemarijnwater aangeraden.