Gospel

Wat is Gospel?

De term gospelmuziek is waarschijnlijk ontstaan in de jaren 20, het is een vorm van zwart Amerikaanse muziek die voornamelijk uit de traditionele ‘spirituals’ putte, die sinds de tijd van de slavernij (eind 19de eeuw) van generatie op generatie waren doorgegeven: op de katoenvelden was het voor de zwarte slaven niet toegestaan om met elkaar te praten, zingen mochten ze echter wel. Zo ontstonden deze liederen van hoop en bemoediging. Deze spirituals werden verrijkt met ritmische invloeden uit de blues en vroege jazzmuziek.
Componist en zanger Thomas Dorsey (1899-1993), ook wel “de Vader van de Gospelmuziek” genoemd, kristalliseerde hieruit in 1932 een eigen stijl met zijn (voor dat tijdperk) baanbrekende song“Take my hand, Precious Lord” en schreef later nog vele geweldige songs die de latere maatstaf voor andere componisten werden.

Gospelmuziek is heel herkenbare muziek. Zwarte gospelmuziek wordt gekarakteriseerd door geïmproviseerde, verhalende passages en extravagante expressiviteit. Andere vormen van gospelmuziek laten straatpredikanten zien, die zichzelf begeleiden op de akoestische gitaar, individuele artiesten met hun bands en a capella zingende mannelijke kwartetten.

Hoewel het religieuze element altijd aanwezig is, is de overdracht van gevoelens, de eigenheid van de zanger, zijn durf om zich bloot te geven dankzij de herkenning en ondersteuning van de toehoorders, wat gospel in zijn puurste vorm inhoudt. En dat is ook wat gospel onderscheidt van andere muziekgenres. Het roept een gemeenschapsgevoel op, dat een kerk vol vreemden binnen de kortste keren samenbindt.

Gospelmuziek verbind eigenlijk 2 dingen: popmuziek en evangelie, het is religieuze muziek in een populaire stijl. Het onderscheid met de (negro-) spiritual is niet altijd duidelijk.

Gospel als onderdeel van het geestelijke lied

Gospelmuziek is gelovige muziek (‘gospel’ betekent ‘evangelie’), het bezingt antwoorden op religieuze vragen en is afkomstig van vaak fundamentalistische kerken die een kleine minderheid vormen.

Als de Gospelsongs in kerken werden gezongen, gebeurde dat op de traditionele wijze; een voltallig koor met af een toe een solist die de aandacht even voor zich mocht opeisen. Het zingen gebeurde vaak in een speciale vorm, bekend als “call and reponse” (vraag en antwoord), waarbij om beurten de solist en het koor de zojuist door de ander gezongen tekst herhaalde of beantwoordde. De solist maakte van deze vorm gebruik om de melodie en tekst zoveel mogelijk te kunnen benadrukken. Terwijl deze vorm van muziek zich ontwikkelde, werden de solisten steeds virtuozer en gaven zij zich over aan hun emoties om de spirituele extase die de muziek bij hen opriep, over te dragen op hun publiek.

Drie soorten

Gospel wordt soms ook als een overkoepelende term voor drie soorten muziek gebruikt nl.:
 Traditionele gospel: Black Gospel en Southern Gospel ( Gospel uit het Zuiden van de VS). Deze muziek vindt zijn oorsprong op de Amerikaanse slavenplantages.
 Eigentijdse christelijke muziek (CCM): soms ook gospelrock of relipop genoemd. Het voornaamste kenmerk is dat alle uitvoerders tot protestantsevangelische kerken behoren en ze bezingen hun geloof ook in hun muziek.
 Praisemuziek is muziek die gebruikt wordt in erediensten. De muziek is uitdrukkelijk op God gericht en heeft de functie van aanbidding.

Ontwikkeling van de Black Gospel

Ontstaan:
Eén van de meest in het oog springende, traditionele bronnen van de Gospel is het mannelijk ‘quartet’. De alomtegenwoordige ‘gospel groups’ zijn een vrij recent fenomeen, maar de quartets reisden al door de Verenigde Staten en zongen hun muziek in kerken, lang voordat Thomas A. Dorsey en Sallie Martin de ‘gospel groups’ bedachten.

De belangrijkste stimulator voor “zwarte” gospelmuziek lijkt de opkomst van de Pinkstergemeenten aan het einde van de 19de eeuw te zijn geweest. Opnamen van preken van dominees van de Pinkstergemeente waren erg populair onder de zwarte Amerikanen in de 20-er jaren, en aanhoudend werden deze preken, onder begeleiding van koren en musici, uitgezonden, zodat uiteindelijk de zwarte gospel ook het blanke publiek bereikte.

Verdere ontwikkelingen:
Terwijl de jaren verstreken, beïnvloedden Black Gospel en populaire zwarte muziek elkaar sterk en leenden zij zelfs van elkaar. Black Gospel had ook een enorme impact op de ontwikkeling van de soulmuziek. Deze muzieksoort was meer wereldlijk, maar men maakte gebruik van veel zangers die hun muzikale talenten in hun kerken hadden ontwikkeld.

Als een op zichzelf staande, herkenbare stijl, stopte de verdere ontwikkeling van de Black Gospelmuziek rond de jaren ’70 van de vorige eeuw.
Een meer vooruitstrevende houding ten opzichte van de diverse rassen hielp de populaire zwarte muziek om een groter publiek te bereiken dan ooit te voren. De smaak van het publiek was verlengd naar de meer wereldse funk* en ‘Philly’ soulmuziek** ( de eerst was echter niet geschikt voor de verheerlijking in de kerken en de tweede niet op een praktische manier te gebruiken in de diensten ).
Gelukkig overleefde de traditionele Black Gospel dit alles als geheel en werd vanaf de jaren ’80 en ’90 ook nog een sterk beïnvloed door de R&B. Zangers als Whitney Houston werden de nieuwe invloed en ontwikkelden de Black Gospel verder.

De moderne Gospel is nog maar zo’n 60 jaar oud, maar het zet een traditie van zingen en preken voort van vele generaties zwarte kerkgangers.

* funk= levendige muziek met een stuwend ritme van bas en drum, waarbij vooral de speciale technieken waarmee de basgitaar wordt bespeeld (‘plukken en hameren’) onmiskenbaar is.

** -Philadelphia: stad in de VS, in de staat Pensilvania.
-Soul (Eng. Ziel)= muziek van zwarten, ontstaan eind jaren 50 uit Gospel en blues (Z.-VS), handelt meestal over liefde
en over de sociale en politieke positie van de zwarten.
-Enkele namen van de Philadelphia soul: Billy Paul, Harold Melvin & the Blue Notes, The O\'Jays, The Spinners, The Three
Degrees, The Trammps, Lou Rawls.

Instrumenten

Gospelzangers worden vooral begeleid door de piano, maar er zijn nog heel wat instrumenten mogelijk, bijv. gitaar,contrabas, slagwerk…

Enkele namen

De muziek bevoordeelde geen van de geslachten; zowel vrouwelijke als mannelijke artiesten. Onder de belangrijkste vertolkers van de zwarte gospel waren
 Thomas A. Dorsey: de eerste gospelcomponist (hij schreef o.a. “Precious Lord”), maar het duurde lang vooraleer zijn muziek in de kerken werd toegelaten;
 Mahalia Jackson (1911-1972), die een internationale beroemdheid werd. Haar vertolkingen waren uiterst bewogen, hetaccent lag daarbij meer op het religieuze dan op het muzikale. Haar bekendste song is: “Down by the riverside”.
 dominee C.A. Tidley, componist van “I’ll Overcome”, het latere “We Shall Overcome”, volkslied van de Amerikaanse beweging voor de burgerrechten;
 sister Rosetta Tharpe, die de gospel naar nachtclubs en concertzalen bracht in de 30-er jaren;
 de Soul Stirrers, met de later populaire zanger Sam Cooke;
 Andrae Crouch in de 70-er jaren;
 Jaren negentig gospelzangeres Amy Grant
 Enz

Andere belangrijke kleine zanggroepen waren The Five Blind Boys of Mississippi, The Swan Silverstones en The Dixie Hummingbirds. Over het algemeen was voor deze groepen vooral de vocale harmonie het belangrijkste, maar sommigen van hen konden wel degelijk de energieke uitvoeringen van de traditionele koor-met-solist evenaren, al bereikten ze zelden of nooit het geweldige volume.

Als je gospel wil leren…

Als je gospel wil leren kan je bijv. meedoen aan de workshop ‘Black American Gospel Music’
dat elk jaar wordt georganiseerd door het gospelkoor ‘Rejoice’ uit Zuidhorn, Nederland. Hiervoor wordt een groot gelegenheidskoor samengesteld. De deelnemers leren in 2 avonden zo’n 18 à 200 Engelstalige ‘Black American Gospelsongs’, die op zaterdagmiddag in de generale repetitie nog wat bijgeschaafd worden en diezelfde avond in concert worden uitgevoerd.

Natuurlijk is ‘Rejoice’ niet het enige gospelkoor in West-Europa, maar je vind ze wel vooral in Nederland. Nog erg bekend zijn de ‘Spiritual Singers’, een koor uit Renkum (Ned.) (bijlage 4) en ‘Life Line’(ook uit Nederland).
In ons land zijn er o.a. de twee Oost-Vlaamse koren ‘White’n Black’ (de naam vormt het verband tussen het witte uiterlijk van de groep en de zwarte ziel die ze in de muziek proberen leggen) en ‘Accolade’,deze twee werken erg nauw samen.
Met de hulp van het koor ‘Accolade’ kun je je eigen gospelkoor oprichten op school. De school zorgt voor de deelnemers en ‘Accolade’ zorgt voor de partituren, extra instrumenten en bereidt de groep voor op hun concert.
(meer info hierover: groups.msn.com/accolade-com)

Gospelmuziek in films

Wie heeft er niet ‘Sister Act’ gezien? De film waarin Whoopi Goldberg met haar zwarte volgelingen een kerk onder stroom zet met opzwepende gospelmuziek? Schitterend toch?

Sister Act 1 (1992)

Verenigde Staten Regisseur: Emile Ardolino
Komedie met Whoopi Goldberg, Maggie Smith en Harvey Keitel
duur: 100’

Dolores, een zangeres in een club in Reno, is getuige van een moord van een werknemer door haar vriend die een gangsterleider blijkt te zijn. De politie wil haar niet kwijt en daarom zetten ze haar in een oud klooster als bescherming. Ze maakt al snel vrienden bij de zusters. Ze wordt koorleidster en de volgende mis wordt iedereen verrast door een swingend groepje zusters. Songs als ‘Joyful Joyful’, ‘Ain’t No Mountain High Enough’, ‘Oh Happy Days’…

Sister Act 2: Back in the habit

Regisseur: Bill Duke

De ‘Good Sisters’ van ‘St. Catherine’s Convent’ proberen ditmaal een school aan te pakken, maar de kinderen zijn al te ver in het criminele drijfzand gezakt om naar de preken te luisteren. De zusters roepen hun oude vriendin Dolores terug, die nog eenmaal voor de goede zaak de habijt aantrekt. De ‘class from hell’ wordt veranderd in een
hip-hop gospel from heaven’. Deze film bevat genonnificeerde versies van ‘Stop in the name of Love’, ‘Love child’, ‘Proud Mary’ en natuurlijk ‘Itsy Bitsy Teenie Weenie, Yellow Polka Dot Bikini’.