Left luggage (1998)

FILMVERSLAG LEFT LUGGAGE

Eva van Hofslot en Marissa Steenbergen 3E

Samenvatting

Het verhaal speelt zich af in Antwerpen waar de joodse Chaja filosofie studeert. Ze neemt ontslag van haar baan in het café omdat het er té vies is. Meneer Apfelschnitt, een goede vriend van Chaja, weet een nieuw baantje. Een chassidisch-joods gezin, de familie Kalman, die in de joodse buurt in Antwerpen woont  zoekt een ‘oppas’. Eerst vindt Chaja het eigenlijk maar niks dat het zo’n streng gelovig gezin is. Het gezin bestaat uit meneer en mevrouw Kalman, twee baby’s, de 5-jarige Simcha en de iets oudere tweeling. De familie Kalman woont in een flat. De conciërge van de flat heeft een hekel aan joden en vaak schreeuwt hij dat je niet met de lift kan. Chaja heeft al gelijk een enorme hekel aan hem. De eerste dag dat Chaja er komt werken gaat er van alles mis en ze heeft er moeite mee dat de familie zulke strenge gebruiken heeft.  Meneer Kalman heeft ook moeite met Chaja, omdat ze niet gekleed is als een joodse vrouw; ze heeft een kort rokje aan. Hij noemt haar een hoer en eigenlijk wil hij niet dat ze op de kinderen past. Na haar eerste dag zit Chaja het baantje al niet meer zitten. Ze wil eigenlijk ontslag nemen, maar de volgende dag gaat ze weer terug omdat ze per ongeluk iets had meegenomen. Als Chaja het de volgende dag komt terugbrengen vraagt mevrouw Kalman of ze toch nog wil komen, en als Chaja dan Simcha ziet besluit ze te blijven. Ze wil hem een beetje beschermen tegen zijn vader, omdat die Simcha heel ruw behandelt. Simcha is bang voor zijn vader, bang dat hij iets fout doet. Daarom plast hij geregeld in zijn broek en durft hij niet te praten. Chaja blijft dus oppassen en ze krijgt steeds meer begrip voor de strenge gebruiken en het joodse geloof.

   Ondertussen zoekt Chaja’s vader heel Antwerpen af naar twee koffers die hij in de oorlog heeft begraven. Chaja en haar moeder vinden dat hij moet stoppen omdat hij de koffers toch nooit vindt en omdat het door die koffers nooit meer zo kan worden als het voor de oorlog was. Hij wordt er alleen maar verdrietig van. Op een dag wordt hij thuisgebracht door de politie omdat hij op verboden terrein aan het graven was. Ze pakken zijn schep af maar hij gaat gewoon door met zoeken.

   Meneer Kalman is nog steeds niet blij dat Chaja komt helpen, maar mevrouw Kalman wel; zij heeft het heel druk met het huishouden en het verzorgen van haar 4 kinderen en kan Chaja’s hulp goed gebruiken. Ze is ook blij met Chaja, omdat Chaja vaak met Simcha naar de eendenvijver gaat wandelen. Dat vindt Simcha erg leuk en Chaja leert hem ook zijn eerste woordje: ‘Kwak.’ Mevrouw Kalman is er heel blij mee dat Simcha eindelijk begint te praten, maar meneer Kalman is er niet erg van onder de indruk en vindt dat Simcha alleen maar onzinnige woordjes zegt (zoals ‘kwak’), terwijl hij met zijn speelgoedeendje loopt te spelen, die hij van Chaja heeft gekregen. Zijn vader zegt dat hij niet met dat domme speelgoed mag spelen. Ook kent Simcha zijn gebeden niet. Als Chaja dit aan meneer Apfelschnitt vertelt, leert hij het gebed aan haar en zij leert het weer aan Simcha. Op de dag van het feestmaal moet er veel gedaan worden en daarom komt Chaja helpen en blijft ze mee-eten. Als Simcha dan zijn gebed opzegt, is zijn vader nog steeds niet tevreden. Hij moppert alleen maar dat Simcha het niet helemaal goed uitsprak. Chaja wordt hier boos over en schreeuwt dat hij geen respect heeft voor zijn kinderen. Meneer Kalman gaat weg en Chaja gaat hem achterna naar de kamer waar eigenlijk geen vrouwen mogen komen. Daar komt ze erachter waarom meneer Kalman eigenlijk zo doet: hij laat haar een foto zien met zijn vader en zijn broer en de broer lijkt precies op Simcha. Meneer Kalman moest toekijken hoe zij in de oorlog werden opgehangen. Daar wordt hij dus steeds aan herinnerd als hij Simcha ziet.

   In de flat van de Kalmans is een hele gemene conciërge. Hij is tegen joden en vaak zegt hij dat de lift het niet doet als ze erlangs moeten. Meneer en mevrouw Kalman negeren dit gewoon maar Chaja gaat tegen hem in. Na een ruzie met Chaja, waarbij Chaja zijn kleren scheurt, blokkeert hij de trap en de lift, waardoor Chaja er niet langs kan en ze uit het raam moet klimmen. Na dit voorval zegt mevrouw Kalman tegen Chaja dat het haar beter lijkt dat Chaja een weekje niet komt. Simcha, die het erg jammer vindt dat Chaja er niet is, maakt zich zorgen over wie de eendjes dan moet voeren. Hij wil heel graag naar de vijver en daarom gaat hij maar alleen. Maar dan valt hij in de vijver en verdrinkt hij…

  Dit nieuws hoort Chaja van meneer Apfelschnitt. Ze vertrekt meteen naar het huis van de familie Kalman, waar ook andere mensen zijn om te rouwen. Maar daar is ze totaal niet welkom: ze vinden dat het haar schuld is dat Simcha dood is en ze vinden dat ze weg moet gaan. Mevrouw Kalman neemt het voor haar op. Ze zegt dat ze heel trots is op Chaja en dat ze de dapperste joodse vrouw is die ze ooit heeft gekend. Als teken van rouw scheurt ze Chaja’s kleren.

   Op de begrafenis komt Chaja stiekem om een hoekje kijken. Meneer Kalman merkt haar op en dan geeft hij haar toch nog een blik van waardering.

   Aan het einde van de film zie je Chaja samen met haar vader graven naar de koffers. Ze heeft geaccepteerd dat haar vader het niet los kan laten van de koffers en ze helpt haar vader zelfs met zoeken.

Titelverklaring

De titel van de film is ‘Left Luggage’ (=achtergelaten bagage) omdat een belangrijk deel van het verhaal over Chaja’s vader gaat; hij zoekt twee koffers die hij in de oorlog heeft begraven. In die koffers zitten veel herinneringen uit de oorlog en hij wil de koffers per se opgraven. Eigenlijk zoekt hij niet naar de koffers maar naar zijn verleden: hij wil zijn leven voor de oorlog weer naar boven halen en dat alles weer zo is als vroeger, toen al zijn familieleden er nog waren. Niet alleen hij maar ook de vader van Simcha heeft het moeilijk met zijn herinneringen uit de oorlog. Chaja’s moeder vindt het ook lastig maar zij probeert alles juist te vergeten.

Thema

Het thema van deze film is: op zoek naar jezelf.

Chaja zelf ontwikkelt zich in de loop van de film, ze switcht van studie en komt ook steeds meer te weten over hoe ze denkt over het Jodendom, en dan vooral over de strenge gebruiken. Ze zoekt naar wat ze nou zelf eigenlijk wil en vindt.

Chaja’s vader is eigenlijk letterlijk op zoek naar zichzelf: hij zoekt zijn herinneringen. Want die wil hij terug om verder te kunnen met zijn leven.

Chaja’s moeder wil, integendeel, haar herinneringen vergeten en opnieuw beginnen met haar leven. Ze zoekt naar een manier van leven zonder aan alles te denken wat vroeger is gebeurd.

Meneer Kalman verandert ook tijdens de film. Hij leert om te gaan met zijn herinneringen, eerst reageert hij zijn verdriet af op Simcha maar later leert hij er beter mee om te gaan.

Motieven

• Antisemitisme: In de film komt antisemitisme steeds weer terug: de conciërge die een hekel aan joden heeft en dus aan de familie Kalman, maar ook het bankje waarop staat: ‘heil Hitler’ en hakenkruizen op de muren. Ook zijn er veel minder joodse mensen na de oorlog en zij wonen allemaal bij elkaar in een joodse gemeenschap. Ze willen bij elkaar wonen en ze scheiden zich af van de maatschappij. Dat doen ze waarschijnlijk ook omdat veel mensen nog steeds een beetje negatief denken over joden, een voorbeeld daarvan is de vriendin van Chaja. Dit soort verschijnselen komen steeds weer terug in de film en daarom is één van de motieven antisemitisme.
• Zand: Terwijl Chaja’s moeder het verleden wil begraven, ‘zand erover wil doen’, wil Chaja’s vader niets liever dan alles weer naar boven halen en zijn koffers opgraven. Zand komt dus steeds naar voren in de film. Ook bij Simcha’s begrafenis, je hoort duidelijk hoe het zand de kist bedekt en daardoor raakt Simcha, en daarmee ook de herinneringen aan hem, steeds verder weg.
• Water: Simcha plast nog vaak in zijn broek. Daarom vindt hij de eendjes ook zo geweldig: zij kunnen tenminste vrij plassen in het water en hoeven niet bang te zijn dat ze in hun broek plassen. Daarom is water ook een belangrijk motief.
• Herinneringen aan de oorlog: Chaja’s vader die op zoek is naar zijn koffers worstelt met zijn dierbare herinneringen, Chaja’s moeder wil die herinneringen juist vergeten en Simcha’s vader kan ze niet vergeten.

Karakters

Chaja: Chaja is de hoofdpersoon van het verhaal. Ze is joods, maar niet ‘erg streng joods’ en ze draagt gewone kleding. Ze is 20 jaar en studeert filosofie in Antwerpen, waar ze ook woont. Wanneer ze gaat oppassen krijgt ze een speciale band met Simcha. De vader van Simcha vindt ze respectloos omdat hij erg hard omgaat met zijn kinderen. Ze kan het wel vinden met de moeder maar ze vindt wel dat ze wat meer tegen haar man in kan gaan als hij zo streng doet tegen zijn kinderen. Chaja vindt ook dat de conciërge van de flat van de Kalmans heel gemeen is en dat de Kalmans dat niet moeten accepteren.

In het begin vindt ze dat haar vader moet stoppen met het zoeken naar de koffers omdat hij ze toch niet gaat vinden, later begrijpt ze het veel beter en helpt ze zelfs mee zoeken.

Aan het eind van de film stopt Chaja met haar studie filosofie en gaat ze natuurkunde studeren, omdat ze helderheid en duidelijkheid wil. Ze gaat het joodse geloof steeds beter begrijpen en die vage opvattingen van de filosofie wil ze niet meer. Ze kiest voor duidelijkheid en gaat natuurkunde studeren.

Chaja’s vader: De vader van Chaja zoekt naar de koffers die hij in de Tweede Wereldoorlog heeft begraven. Eigenlijk zoekt hij niet naar de koffers maar graaft hij naar zijn verleden, zijn herinneringen van voor de oorlog. Niks kan hem stoppen, zelfs zijn eigen vrouw niet. Vooral in het begin van de film probeert iedereen hem van zijn idee af te halen, zo proberen ze hem weer aan het schaken te krijgen, wat vroeger nog zijn grootste hobby was.

Een belangrijk kenmerk van Chaja’s vader is dat hij altijd ‘Never say goodbye without saying I love you’ zegt, hij weet nu immers, door de oorlog, dat elk moment het laatste moment kan zijn dat je elkaar ziet. Hij zegt dit altijd tegen zijn dochter als ze elkaar verlaten.

Chaja’s moeder: Chaja’s moeder vindt dat haar man moet stoppen met het opgraven van de koffers, want hij wordt er alleen maar verdrietig door en hij is alleen nog maar daar mee bezig. Ze probeert continu te doen alsof er nooit een oorlog geweest is en er niets is veranderd. Daarom bakt ze altijd cakes, om maar niet aan de oorlog hoeven te denken. Ze bedrijft dus omgekeerde archeologie: ze wil het verleden niet opgraven maar juist begraven.

Simcha: Een klein jongetje uit de familie Kalman. In het begin van de film praat hij niet maar Chaja zorgt ervoor dat hij wel gaat praten. Zijn eerste woordje is ‘kwak’. Hij is dol op de eendjes. Hij is altijd heel blij als hij samen met Chaja gaat wandelen en met zijn speelgoedeendje kan spelen. Hij is totdat Chaja komt oppassen erg eenzaam: zijn moeder heeft het druk met de baby’s, zijn vader is erg bot tegen hem en zijn broers pesten hem omdat hij vaak in zijn broek plast.

Meneer Kalman: De vader van Simcha. Hij is een zeer streng gelovige joodse man. Eerst mag hij Chaja totaal niet omdat ze er niet uitziet als een joodse vrouw. Hij wil zelfs niet dat Chaja in zijn huis komt, hij vindt dat zijn vrouw het zelf wel kan. Maar hij verandert en gaat haar steeds aardiger vinden omdat ze altijd zo lief met Simcha omgaat.

Mevrouw Kalman: De moeder van Simcha. Ze heeft het druk met het onderhouden van het gezin en is blij dat Chaja komt helpen. Ze heeft niet echt moed om haar man tegen te spreken. Ze is heel blij dat Chaja zo leuk met Simcha omgaat omdat hij zich heel alleen voelt. Als Simcha dood is, en Chaja naar de familie Kalman gaat, is Chaja niet welkom en neemt zij het voor haar op: ze zegt dat ze Chaja de dapperste joodse vrouw vindt die ze ooit heeft gekend.

Meneer Apfelschnitt: Een vriend van Chaja en haar ouders. Hij is een stabiel persoon en staat altijd voor Chaja klaar en dan geeft hij haar goede raad. Hij is een soort vaderfiguur voor haar.

De tweeling Kalman: De oudere broers van Simcha.

Plaats

Het verhaal speelt zich af in Antwerpen. De belangrijkste locaties zijn: de flat van de familie Kalman in de joodse buurt in Antwerpen, de eendenvijver, de flat van Chaja, de flat van Chaja’s ouders en de flat van meneer Apfelschnitt.

Tijd

De tijd waarin het zich afspeelt is de jaren zeventig van de negentiende eeuw. De duur van het verhaal is ongeveer twee maanden. Het is niet lang na de Tweede Wereldoorlog, de meeste mensen zitten dus nog vol verse herinneringen aan de oorlog.

Persoonlijke beoordeling

We vinden het een ontroerende film. De film leert je ook meer over het joodse bestaan en de (strenge) gebruiken die daarbij horen. Van te voren wisten we daar nog maar weinig over.

In het begin van de film vonden we het onbegrijpelijk hoe meneer Kalman op een bijna wrede manier met zijn zoon omging. Maar toen het moment kwam dat het duidelijk werd waarom hij zo deed, kregen we er ineens begrip voor en beseften we hoe moeilijk hij het gehad moet hebben.

Wij hebben niet in de tijd van de oorlog geleefd en de oorlog dus niet meegemaakt. Daardoor herkennen wij niet echt wat er allemaal gebeurt. Maar we hebben er wel veel over gehoord op school en het is leuk dat we daar dan een film over kijken. Beeldmateriaal is natuurlijk altijd leuker dan theorie. En doordat het een hele goede film is, zet het je ook zeker aan het denken over het joodse bestaan en dat ze het ook na de oorlog nog zwaar hadden.

Het was wel jammer dat de spanning niet erg goed werd opgebouwd; op sommige momenten gebeurde er niet zo veel, op andere momenten juist heel veel. Vooral bij het stuk dat Simcha dood ging werd er weinig spanning opgebouwd. Het kwam wel als een harde klap aan, maar het was beter overgekomen als ze het moment dat Simcha in de vijver viel uitgebreid hadden gefilmd.

Eva (heeft het boek ‘Twee koffers vol’ ook gelezen): de film vond ik wel iets leuker dan het boek. Het verhaal was natuurlijk hetzelfde, maar doordat het verhaal in de film versterkt werd door beeld en geluid kwamen de emoties en de sfeer beter over in de film. Bovendien was het boek soms een beetje langdradig door de filosofische gesprekken tussen Chaja en meneer Apfselschnitt.

Naar onze mening is het een hele goede film, de rollen worden zo gespeeld dat het enorm goed overkomt en het je laat meeleven.