Left luggage (1998)

Samenvatting:

De film Left Luggage speelt zich af in Antwerpen in de jaren ‘70, de periode na de 2e wereldoorlog. De hoofdpersoon van het verhaal is Chaja. Chaja is eigenlijk Joods maar ze is niet heel streng gelovig (orthodox) opgevoed. Haar ouders hebben allebei in de oorlog in een concentratiekamp gezeten en zijn bewust en onbewust nog bezig om hun ‘trauma’s’ te verwerken. De vader van Chaja doet dit door heel Antwerpen om te spitten om de 2 koffers terug te vinden die hij in de oorlog ergens heeft begraven. Op deze manier probeert hij een stukje van zijn identiteit, dus van zichzelf terug te vinden. De moeder van Chaja wil juist helemaal niets meer van de oorlog weten. Ze wil er niet meer over praten maar zit er nog wel erg mee, want het enige wat ze doet is cakes bakken, waarschijnlijk ook om maar niet aan de oorlog te hoeven denken.

Chaja verloor haar oude baantje in een restaurant en moest toen een nieuw baantje zoeken omdat ze geld nodig had. Haar goede vriend, meneer Apfelschnitt, een man met wie ze goed kan praten, helpt haar daarbij. Hij vertelt haar dat er een gezin is dat een kindermeisje zoekt. Chaja schrikt even als ze hoort dat het een orthodox-joods gezin is, want ze zegt dat ze die maar eng vindt en zelfs een hekel aan ze heeft. Ze wil het toch proberen. De familie die een kindermeisje zoekt is de familie Kalman, de familie Kalman heeft 4 kinderen. De twee oudste jongetjes zijn een tweeling, dan krijg je Simcha van 5 jaar, en volgens mij is er ook nog een baby-tje. De eerste dag dat ze bij de familie Kalman komt wil ze eigenlijk meteen weer weg. Ze is helemaal niet gewend aan alle strenge regels en wordt daar helemaal gek van. Meneer Kalman is ook helemaal niet blij met haar, want ze draagt kleding die in hun geloof eigenlijk niet gedragen mag worden door vrouwen, zoals broeken en korte rokjes. Ze vlucht die dag dan ook het huis uit en zegt dat ze er nooit meer terug wil komen. Ze komt daarna toch weer terug en raakt langzaam gewend aan de gebruiken en leert ze steeds meer te respecteren, ze krijgt er meer begrip voor.

Meneer Kalman blijft het niet prettig vinden dat Chaja in zijn huis rondloopt, maar mevrouw Kalman is heel blij met de hulp. Vooral Simcha begint van Chaja te houden. Simcha is een vijf jarig jongetje dat niet wil praten, en heel snel bang wordt en dan in zijn broek plast. Chaja neemt hem mee naar buiten en ze gaan vooral vaak naar de eendenvijver in het park. Simcha is helemaal weg van de eendjes en gaat Chaja steeds meer vertrouwen. Op een gegeven moment begint Simcha zelfs te praten, zijn 1e woordjes zijn: “quack, quack,” en later gaat hij ook “duck,” en andere woorden zeggen. Chaja koopt zo’n flappereend voor hem waar hij eindeloos mee rondloopt.
Mevrouw Kalman is heel blij als ze hoort dat haar zoon praat, maar meneer Kalman wordt alleen maar boos omdat Simcha in huis rondloopt met speelgoed (de eend) wat volgens hem helemaal niet mag, en omdat hij onzinnige woordjes zegt terwijl hij zijn gebeden niet kent. Deze kennen zijn broers al wel. Meneer Kalman vindt dat Simcha een speciaal gebed moet kennen voor Pesach. (Ik ben de naam van dit gebed vergeten.) Chaja vindt het onterecht dat meneer Kalman hierom boos wordt en gaat aan meneer Apfelschnitt vragen wat dit gebed inhoudt. Meneer Apfelschnitt leert het aan Chaja, en Chaja leert het weer aan Simcha. Bij de ‘feestmaaltijd’zegt Simcha het gebed op, je zou verwachten dat zijn vader nu heel trots zou zijn maar hij bijt Simcha alleen maar toe dat hij iets verkeerd uitsprak. Dan wordt Chaja boos op hem en zegt dat hij zijn zoon niet respecteert. Als meneer Kalman dan dan wegloopt, gaat ze hem achterna het kamertje in waar eigenlijk geen vrouwen mogen komen. Daar komt ze erachter waarom meneer Kalman zo doet. Hij heeft in de oorlog zijn broer verloren, en de oude foto’s zijn precies Simcha.

Chaja heeft in sommige opzichten een goede invloed op de familie Kalman. Ze wonen namelijk in een flatje, waar de lift wordt bediend door een conciërge die een hekel heeft aan joden. Iedere keer als ze de lift willen gebruiken zegt hij dat die buiten werking is. Hij klemt zelfs een keer bijna de hand van een van de kinderen tussen de liftdeuren. Hij doet dus alles om ze dwars te zitten en wil ze weg hebben uit hun woning. Mevrouw Kalman laat het maar voor wat het is, maar Chaja leert haar dat ze dat niet allemaal zomaar moet pikken. Ze vindt dat ze ook uit de bijbel moeten halen dat ze zich niet moeten laten onderdrukken. De conciërge verandert ook aan het eind van de film.

Maar dan komt er een grote tegenslag, Chaja heeft ruzie gehad met de conciërge en mevrouw Kalman vindt het beter als Chaja een paar dagen niet komt. Chaja stemt toe maar in de tijd dat ze de dagen aftelt totdat ze weer terug mag gaat Simcha in zijn eentje naar het park en verdrinkt in de eendenvijver. Als Chaja van meneer Apfelschnitt hoort van Simcha’s dood gaat ze naar het huis van de familie Kalman. Als ze daar binnenkomt, kijkt iedereen haar boos aan en iemand zegt dat ze wel heel veel lef heeft dat ze zich daar nog durft te vertonen. Ze vinden dus eigenlijk allemaal dat ze verantwoordelijk is voor Simcha’s dood terwijl het helemaal niet haar schuld is. Als ze weg wil lopen beseft mevrouw Kalman opeens dat Chaja helemaal niet fout is, en roept haar terug. Ze zegt dat ze trots op Chaja is.

Daarna gaat Chaja naar huis en gaat haar vader helpen zoeken naar zijn koffers. Ze zoeken samen naar plaatsen en aan het einde van de film zie je ze samen graven.
(google->afbeeldingen->left luggage, vind je een heleboel plaatjes)

3 joodse gebruiken die je moet geven: (bij de opdracht die wij hadden dan)
• In de film worden ze boos op Chaja omdat ze vlees en melk op hetzelfde fornuis klaarmaakt. Dit mag niet. Dit is een van de spijswetten. (kasjroet) Voedsel is volgens de joodse wetten kosjer, indien het door soort en bereidingswijze voor consumptie ‘geschikt’ is. De ander 3 onderdelen van de spijswetten zijn:
1) kosjere dieren (dieren die joden mogen eten);
2) het kosjer slachten van dieren;
3) het verbod om bloed te eten. (hieronder een stuk over kosjer eten van Internet)

Kosjer eten volgens de spijswetten
In de joodse cultuur staan een aantal geboden centraal. Zo werken joden niet tijdens de Sabbat en op feestdagen en zijn er richtlijnen hoe joden ‘fatsoenlijk’ dienen te leven. Verder staat de bereiding van voedsel zeer centraal in de lijst van geboden. Er zijn spijswetten opgesteld waar de joden zich strikt aan moeten houden. In de bijbel zijn vele voorschriften te vinden over wat wel en wat men niet gegeten kan worden. Fruit en groente heeft God aan de mensen tot spijze gegeven (Gen.1,29).
Er bestaan lijsten met reine en onreine dieren om aan te geven dat wat onrein is, niet gegeten mag worden. Vlees, of iets anders waar bloed in zit, is verboden, maar hieraan zijn later verschillende interpretaties gegeven. Naast de termen ‘rein’ en ‘onrein’ is het vooral belangrijk wat wel of niet ‘geschikt’ (kasher) voor consumptie is. Hier is ook de term kosjer van afgeleid. De regels van de spijswetten zijn in hun uitgebreide en gecompliceerde vorm dan ook van talmoedische herkomst.
Kosjer zijn in principe reine dieren, die gespleten hoeven hebben en herkauwen. Niet-kosjer zijn de onreine dieren, zoals het varken dat wel gespleten hoeven heeft, maar niet herkauwt, of paling, garnalen en schelpdieren.
Voor vogels, insecten en ander klein gedierte bestaat geen algemeen criterium, alleen lijsten. Dat betekent niet dat alles wat in principe rein is zomaar gegeten mag worden. Voor de consumptie van reine dieren is vereist dat ze op de juiste manier geslacht worden en bereid worden. Het ‘ritueel slachten’ is daarbij een vereiste. Dat mag alleen worden gedaan door een daarvoor speciaal opgeleid persoon. Zo moeten de aderen waar nog bloed in zit, worden verwijderd. Voor de uiteindelijke consumptie worden de laatste bloedresten met water en zout verwijderd. Dit hele proces vereist veel tijd en vaardigheid. In de oorspronkelijke spijswetten was de combinatie van verschillende soorten voedsel slechts bijzaak, maar tegenwoordig is dit één van de belangrijkste wetten. De combinatie van vlees en melk is namelijk verboden en het is verplicht ieder mogelijk geval van deze combinatie te voorkomen. Dit verbod staat niet expliciet in deze vorm in de bijbel, maar wordt afgeleid van het drie keer voorkomende verbod een bokje te koken in de melk van zijn moeder (Ex. 23,19; 34,26; Deut. 14,21).

Dit bracht de rabbijnen tot de overtuiging dat deze regel dan ook zodanig uitgebreid moest worden, zodat iedere combinatie van melk en vlees hieronder valt. Om er voor te zorgen dat alles goed gescheiden wordt, zijn er verschillende serviezen in gebruik. De keuken moet in een vlees- en een melkhelft worden verdeeld en bij grote instellingen heeft men liever twee keukens. Een joods restaurant is een ‘vleesrestaurant’ of een ‘melkrestaurant’.
De mate waarin joden zich houden aan de spijswetten is verschillend. De een beperkt zich tot het vermijden van niet-kosjer vlees en eet buitenshuis voor de zekerheid vegetarisch, terwijl het voor een ander nog strikter moet zijn. Hij wil dan stempels en handtekeningen hebben van vertrouwde rabbijnen uit eigen kring die de toelaatbaarheid van producten garanderen.
Al met al is kosjer eten een kwestie van veel regels waaraan joden die deze manier van voedselbereiding en nuttiging respecteren, zich moeten houden.
• In de film waren er veel speciale dingen die met vrouwen te maken hebben. Meneer Kalman werd bijvoorbeeld boos op Chaja omdat ze te uitdagend gekleed was. Orthodox-joodse vrouwen mogen geen korte rokken of broeken dragen. Het is voor Chassidisch-orthodoxe (streng-orthodoxe) joodse mannen namelijk verboden om naar andere vrouwen te kijken of om ze aan te raken. Hier kon ik verder niet veel over vinden, zelfs op internet kreeg ik geen duidelijke resultaten.
• Verder moest Chaja mevrouw Kalman in de film helpen met een soort grote schoonmaak, ik wou over dit gebruik wel meer weten dus heb ik een soort samenvatting van de regels voor die ‘schoonmaak’ opgezocht op internet.

1. Alle plaatsen en alle voorwerpen waar gedurende het jaar chameets (gerezen graanproducten zoals brood, crackers, koek) kan komen, moeten worden schoongemaakt en gecontroleerd worden op chameets vóór de avond die aan de sederavond voorafgaat. Het zoeken naar chameets (details zijn te vinden in de Haggada) begint als de nacht invalt op de avond voorafgaand aan de seder.
2. Ieder voorwerp en iedere plaats welke niet gebruikt wordt op Pesach, dat gesloten en verkocht is, hoeft niet op chameets gecontroleerd te worden.
3. Chameets dat (zelfs voor een dier) als oneetbaar beschouwd kan worden, door het bijvoorbeeld te drenken in een smerigsmakende vloeistof, zoals zeepsop, bleekmiddel of amonia, wordt niet als chameets beschouwd.
4. Er bestaat geen verplichting om chameets te vernietigen dat kleiner is dan een olijf (ongeveer 30 gram) en zo smerig is dat geen mens het zal eten.
5. Oppervlakten, kasten en gleuven waar chameets mogelijk op of in kan zijn gekomen, moeten goed gewassen worden en men moet er goed op letten dat het reinigingsmiddel goed in de gleuven, breuken en kreuken komt.
6. Kasjeren voor Pesach wordt op dezelfde manier gedaan als gedurende de rest van het jaar.
7. Het is de gewoonte om ieder oppervlak dat gekasjerd is en dat voor voedsel gebruikt zal worden of waar eetgerei op- of ingelegd zal worden met Pesach, zoals een tafel, aanrecht, kastlade, gasstel, e.d., af te dekken met plastic, tafelzeil of aluminiumfolie.
8. Al het chameets dat niet wordt opgegeten of vernietigd vóór Pesach moet aan een niet-Jood verkocht worden voordat de tijd van het chameets-verbod ingaat (de tijd waarop dit verbod ingaat staat op iedere Joodse kalender en is voor Nederland donderdag 16 april om 10.19 en voor Antwerpen 12.15 (volgens de Loeach van resp. NIK en de Israelitische Orthodoxe Gemeente Antwerpen). De transactie moet door een rabbijn gedaan worden, want de wetten zijn ingewikkeld en er moet een deugdelijk verkoopcontract worden opgemaakt. Het chameets dat verkocht is, moet buiten bereik weggeborgen worden totdat het na Pesach is teruggekocht door de rabbijn.
Geschreven door Rabbi Mordechai Becher, Ohr Sameach

Wat vind je van de manier van leven van de orthodoxe joden zoals je dat in de film zag?

Ik vind het ten eerste heel knap dat ze zoveel vertrouwen hebben in hun geloof, en ik vind het heel speciaal dat je met tegenslagen, en oneerlijke behandelingen (de joden hebben vooral in de Tweede Wereldoorlog veel geleden) toch nog zo sterk in je schoenen kan blijven staan. Maar over de echte ‘manier van leven’ heb ik af en toe twijfels. Want ik vind bijvoorbeeld dat ze in een aantal opzichten te ouderwets zijn, de vrouwen worden eigenlijk nog steeds onderdrukt, maar daarin zouden ze naar mijn inzicht iets meer mee moeten groeien met de rest van de wereld en de vrouwen gelijker moeten behandelen met de mannen. Verder vind ik dat ze te veel op elkaar leven, helemaal in aparte wijken. Maar dit zeggen wel meer mensen en het is natuurlijk bijna noodzakelijk als je ziet hoe weinig joden er nog zijn, en hoe ze vaak slecht behandeld, en gediscrimineerd worden. Dan is het natuurlijk logisch dat je je gaat afzonderen.

Beschrijf de persoonlijke ontwikkeling die Chaja gedurende de film doormaakt. Geef een reactie op deze ontwikkeling.

Chaja is wel joods, maar ze is niet heel erg gelovig opgevoed, en ook bijna al haar vrienden weten niet dat ze van joodse afkomst is. Ze is ook niet orthodox-joods. Ze zegt in het begin van de film zelfs dat ze de Chassidische joden maar eng vindt, en zelfs een hekel aan ze heeft. Ze vindt het ook allemaal maar eng en vreemd als ze voor het eerst bij de familie Kalman komt. Maar in de loop van de film leert ze hun manier van leven waarderen, ze begint er anders tegenaan te kijken. Ze leert dus dat je respect kan hebben voor dingen zonder het ermee eens te zijn. (reactie:) Ik vind dit een hele mooie instelling, gewoon respect hebben voor ieders mening ook al ben je het niet met hem eens. Maar zie dat maar eens waar te maken, want als iedereen dit zou doen zou er geen oorlog maar zijn etc. en dat zie ik nog niet zo snel gebeuren.

Geef een reactie op de inhoud (het verhaal) en de vorm (o.a. de manier van filmen) van de film Left Luggage.

Ik vind het een heel mooi verhaal, alleen zouden de gebeurtenissen iets minder ‘ineens’ moeten komen. Want Simcha is heel onverwacht, opeens, dood. Dit kan misschien spanning veroorzaken, maar ik vind het een beetje raar. De vorm heeft goede punten en slechte punten. Ik vind het duidelijk dat ze iedere ‘plek’ een eigen sfeer hebben gegeven. Het huis van haar ouders is bijv. licht gefilmd, dus zie je dat het vriendelijk is. En het huis van de fam. Kalman heeft een beetje een donker sfeertje. Het park is ook heel goed gefilmd, als ze er eerst met Simcha komt is het vrolijk en licht, en nadat Simcha is verdronken is het donker en eng. Wat ik ten slotte jammer vind aan de film is dat het zo’n open einde heeft.