Socrates

Brief aan Socrates

Vrijdag 7 oktober 2005

Geachte meneer Socrates,

Toen wij door ons levensbeschouwing boek bladerden, kwamen wij terecht op een paar van uw uitspraken, opgeschreven door Plato. Naar aanleiding daarvan hebben wij u deze brief geschreven.
U zegt onder andere dat het onmogelijk is om een goed mens te zijn, als we niet weten wat het goede is. U bedoelt daar waarschijnlijk mee dat je niet aan een bepaald begrip kan voldoen, als je niet precies weet wat het begrip inhoud. En wij zijn het met u eens dat er niet precies een wereldwijd begrip bestaat voor goed, wat precies beschrijft wat je wel en niet mag doen. Met alle verschillende culturen met eigen tradities en gebruiken, is dat ook vrij onmogelijk. Maar wij zijn van mening dat je wel een goed mens kunt zijn, ook als je niet precies weet wat het ‘goede’ is. En bovendien denken wij dat wij wel degelijk, in grove lijnen, weten wat het ‘goede’ inhoud:
Van elk woord heb je ooit geleerd wat de betekenis is, ook al valt over veel van hun ook te twisten. Neem bijvoorbeeld bijvoeglijke naamwoorden. Als iemand zegt; ‘Dat is een mooi meisje’ zullen er ook heus mensen zijn die haar niet zo bijzonder vinden. En zo zit het ook met begrippen zoals goed, slecht, lelijk, groot, dik, dun, enz. De meeste mensen hebben ongeveer hetzelfde idee bij deze woorden. Dat komt doordat de inhoud ervan nogal breed is (iemand kan een persoon over de 2m lang vinden, maar een kleiner persoon misschien al iemand over de 1.65m. Maar beiden vinden dan een persoon van 2,10m lang.) en doordat de meeste mensen in een samenleving leven, waar je opgroeit met bepaalde meningen en die overneemt. Door deze dingen denken mensen vaak dat er maar één beschrijving is van bijvoorbeeld ‘goed’. Maar wij zijn denken dus dat de omschrijvingen verschillen per individueel. Je maakt namelijk uit je eigen ervaring, onbewust een verklaring voor een begrip. Ze komen voort vanuit je eigen gezichtspunt, je eigen mening en je eigen normen en waarden. Niemand kan tegen jouw zeggen wat een mooi meisje is, dat weet je pas als je het ziet. Voor het begrip ‘goed’ hebben mensen dan ook, vanuit dat punt, een eigen mening en omvatting bedacht. De precieze betekenis van goed verschilt dus per mens, maar je zou over het algemeen kunnen zeggen dat ‘goed’ een begrip is, wat je gebruikt na of tijdens een ervaring, waarbij jij of iemand anders heeft gekozen voor iets dat goed past zijn of jouw normen en waarden, mening en gezichtspunt.
Als je die eigen, oprechte omschrijving van goed, dus eigenlijk je eigen normen en waarden, waar kunt maken, dan ben je, volgens ons, een goed mens. Om te weten te komen wat jouw mening van ‘goed’ en wat jouw normen en waarden zijn, moet je bij elke beslissing goed overwegen wat de juiste is. Wie weet ben jij dan wel een goed mens.
Wij zijn dus van mening dat het wel degelijk mogelijk om een goed mens te zijn, terwijl je niet precies weet wat het goede inhoud.
U zegt ook: ‘Het is onmogelijk het goede niet te doen als je weet wat het goede is.’ Daar zijn wij het wèl mee eens. Iedereen probeert áltijd het goede te doen, je doet nooit iets om jezelf eens even lekker dwars te gaan zitten. Bijvoorbeeld: ‘Iemand staat op het punt om iets te gaan doen. Hij vraagt zich af, wat kan ik het beste doen? Wat is de goede beslissing? Dan weet hij het en neemt hij de beste/goede beslissing.’ Het misleidende van uw zinnetje is dat wij eerst dachten dat die persoon dan volgens onze morele waarden iets ‘goeds’ moet doen. Maar dat hoeft natuurlijk niet. Het kan net zo goed een moordenaar (zo’n persoon is slecht volgens onze normen en waarden) zijn, die besluit om iemand te vermoorden zodat hij niet verraden wordt. Al denken mensen dan vaak dat hij een slechte beslissing heeft genomen, licht het er maar net aan hoe je het bekijkt. Want vanuit zijn standpunt was dat de ‘goede’ oplossing. Het klopt dus dat het onmogelijk is het goede niet te doen als je weet wat het is.
Mensen zeggen vaak: ‘In ieder mens schuilt wel iets goeds.’ Dat is ook wel zo, maar als je onze twee bovenstaande conclusies samenvoegt krijg je dit: Als je volgens je eigen normen en waarden leeft en altijd de goede beslissing neemt, dan ben je een goed mens. Dan zijn er dus een heleboel mensen goed, bijna allemaal. Of juist niet? De meeste mensen leven namelijk wel volgens hun eigen normen en waarden, en die zijn dus allemaal goed. Zelfs als je in gevangenschap leeft, heb je wel de regels van anderen, maar kun je zelf nog wel steeds bepalen wat je goed of slecht vindt. Maar als je de telkens of gewoon een keer de verkeerde keuzes maakt, ben je dan een slecht mens? Want iedereen maakt toch wel eens een fout besluit? Is iedereen dan slecht? En wat nou als je er achteraf spijt van hebt gekregen? Bovendien was het op dat moment de juiste beslissing, anders zou je hem niet genomen hebben. En als bijna iedereen leeft volgens zijn eigen normen en waarden, en iedereen op het moment van de beslissing altijd het goede doet, wanneer is iemand dan slecht? Soms komen de twee kanten ook in botsing, wat is dan het goede? Hoe moet je dat dan besluiten? Niet door middel van je normen en waarden, want voor allebei de kanten valt dan wel iets te zeggen. Wij lazen laatst bijvoorbeeld, in ons ANW boek, over een Siamese tweeling. De ouders hadden besloten de meisjes niet te scheiden en het aan God over te laten, maar het ziekenhuis wou dat wel, zodat er één in leven zou blijven. Voor allebei de kanten valt hier wel iets over te zeggen. Niemand wil, volgens onze normen en waarden stelsel, zijn hele leven aan iemand anders vast zitten. Maar je zou ook niet graag met de dood van je zus op de wereld rondlopen. Niemand zou zo’n keuze kunnen maken. Daarom vinden wij het aan de ene kant goed dat deze ouders zijn ontheven van ouderlijke macht, maar aan de andere kant, het zijn wel hun kinderen, daar kunnen anderen moeilijk iets over te zeggen hebben. Bovendien worden ze dan ook opgescheept met een beslissing die vanuit iemand anders (de rechter) zijn mening en normen en waarden komt. En aangezien wij, ondanks onze eigen tegenwerpingen, nog steeds van mening zijn dat iedereen zijn eigen beeld heeft van goed, is het maar de vraag of de ouders vinden dat hij of zij de juiste beslissing heeft gemaakt.
Op zo’n moment is het dus onmogelijk om te weten wat nou de juiste beslissing is, maar zijn die ouders en iedereen die daar betrokken bij is dan gelijk geen goede mensen? Alleen maar door hun onwetendheid? Socrates, met deze brief hoopten wij dat jij ons eventueel zou kunnen helpen door jou visie hierop te geven. Wij weten dat u zult zeggen: ‘ik weet dat ik niets weet.’ maar een mening of advies kan toch geen kwaad? Misschien kun je ons anders helpen door middel van een Socratisch gesprek, om helderheid te verschaffen. In ieder geval,

alvast bedankt!