La casa de los espiritus door Isabel Allende

Titel Het huis met de geesten

Auteur Isabel Allende

Korte inhoud Rosa de Schone en Clara zijn de twee merkwaardige dochters van de familie del Valle. Rosa door haar verblindende schoonheid en Clara door haar mysterieuze gave om voorwerpen te laten bewegen en geesten op te roepen. Esteban is de toekomstige echtgenoot van Rosa en wanneer hij verneemt dat zijn geliefde door een vergiftiging om het leven is gekomen, beslist hij zijn werk in de mijn op te geven en naar de drie Maria’s, een familielandgoed, te trekken.

Hij bouwt het om tot een modelbedrijf en leert de arbeiders discipline. Na enkele roekeloze jaren waarin hij o.a. Pancha Garcia verkracht en geregeld bezoekjes brengt aan de prostituée Transito Soto, vraagt zijn zus Ferula hem terug naar huis te keren en een laatste groet aan hun moeder Dôna Ester te brengen. Na haar begrafenis gaat Esteban Trueba bij de familie del Valle langs en laat hij zijn oog vallen op Clara. Sinds de dood van Rosa had zij geen woord meer gesproken, maar dat verandert wanneer Esteban in haar leven verschijnt en ze besluiten te trouwen. Esteban laat een prachtig huis in de hoofdstad bouwen en al spoedig schenkt Clara het leven aan een dochter Blanca. Vervolgens trekt het gezin Trueba naar de Drie Maria’s. Hier bouwen Blanca en Pedro Tercero Garcia een innige vriendschap op, die later zal uitgroeien tot een romance, en vormt Clara samen de gezusters Mora een spirituele groep. Clara wordt opnieuw zwanger en de dag waarop Jaime en Nicolas geboren worden, ontdekt ze dat haar ouders omgekomen zijn in een auto-ongeluk. Het volgende droevige nieuws is de dood van Ferula en de reeks van onheil wordt nog aangevuld door een aardbeving waarbij Esteban gewond geraakt, maar gered wordt door Pedro Segundo Garcia de oude. Intussen keren er steeds meer arbeiders zich tegen hun patroon o.l.v. Pedro Tercero Garcia, de minnaar van Blanca, en wanneer Jean de Satigny, die voor een tijdje te gast is op de Drie Maria’s, zijn relatie met Blanca ontdekt en dan ook nog blijkt dat zij zwanger is van de revolutionair, wil Esteban Pedro vermoorden. Esteban Garcia, de kleinzoon van Esteban Trueba en Pancha Garcia, verraadt Pedro’s schuilplaats aan de patroon, maar Pedro kan vluchten.

Vervolgens wordt Blanca door haar vader verplicht met Jean de Satigny in het huwelijk te treden, maar wanneer ze zijn pornografische praktijken ontdekt, vraagt ze de scheiding aan en gaat ze met haar dochter Alba bij haar moeder in het grote huis wonen. Clara overlijdt een tijd later, wanneer Alba zeven jaar is. Intussen is Jaime verliefd geworden op Amanda, de vriendin van zijn broer Nicolas, maar hij verdringt zijn gevoelens en tracht haar te vergeten. Pas jaren later, als Alba bevriend is geraakt met de guerillastrijder Miguel en zij haar oom Jaime vraagt Miguels zieke zus te komen onderzoeken, ziet hij haar weer, want Amanda blijkt de zus van Miguel te zijn. De politieke situatie heeft zich intussen tegen senator Trueba gekeerd aangezien de socialisten aan de macht zijn en het land één chaos is.

Zo hebben de arbeiders de Drie Maria’s bezet en nadat ze hun patroon gegijzeld hebben omdat hij orde op zaken kwam zetten, doet Blanca een beroep op Pedro Tercero Garcia. Naar hem kijken de arbeiders immers op en hij slaagt er dus in haar vader te bevrijden. Omwille van deze gunst zal Esteban wanneer het leger de bovenhand neemt en overwint, ervoor zorgen dat Blanca en Pedro naar veiliger oorden kunnen vluchten. Na verloop van tijd keert de rust geleidelijk aan terug in het land, maar de oorlog eiste wel ontelbare slachtoffers onder wie Jaime. Voor Esteban is de hel echter nog niet afgelopen, want op een nacht arresteren soldaten Alba omwille van haar relatie met Miguel. Het kamp waarin ze terechtkomt, wordt geleid door Esteban Garcia en de genadeloze folteringen die Alba door hem moet doorstaan, is zijn manier om zich te wreken op de Trueba’s. Alvorens deze man Alba’s dood wordt, slaagt haar grootvader met behulp van Transito Soto erin om haar uit deze nachtmerrie te halen. Na haar thuiskomst overlijdt Esteban Trueba en zijn kleindochter beslist hun familiegeschiedenis neer te schrijven.

Biografie

‘The wonderful quality of human beings is that we can overcome even absolute terror, and we do’ Uit een interview met Isabel Allende door Bob Baldock en Dennis Bernstein voor ‘Skirting the Brink: Amerika’s Leading Thinkers Activists Confide Their Views of Our Predicament’, een project van de publieke radio.

Isabel Allende kwam ter wereld op 2 augustus 1942 in Lima, Peru, maar ze groeit op in Chili vanwaar haar ouders afkomstig zijn. Ze gaat er aan de slag als journaliste en tv-presentatrice. Daar leert ze ongelooflijk veel bizarre mensen kennen die toch vaak een rol spelen of van invloed waren in één van haar boeken. Ze trouwt met Miguel, een rustige man voor wie ze enorm veel respect heeft. Ze krijgt twee kinderen: Paula en Nicolas. Na de militaire coup gaat ze mensen proberen de grens over te zetten tot ze beseft dat ze zichzelf en haar kinderen daardoor ernstig in gevaar brengt. Ze besluit in ballingschap te gaan in Venezuela voor ze gearresteerd wordt. Daar groeien Miguel en Isabel uit elkaar en ze besluiten te scheiden. Wanneer ze hoort dat haar grootvader op sterven ligt, besluit ze hem een brief te schrijven, maar die brief kan ze niet opsturen, want hij evolueert tot een boek dat ze ‘Het huis met de geesten’ doopt. Vanaf dat moment begint ze meerdere boeken te schrijven, nu, op haar 52, zijn het er zes. Na ‘Het huis met de geesten ’ schreef ze ook nog ‘Over liefde en schaduw ’ waar ze een echt gebeurd feit verwerkt tot een roman. In Chili worden verscheidene lijken teruggevonden van onschuldige boeren en met de hulp van de Kerk proberen Fransisco en Irene het regime te berispen. Haar volgende boek is ‘Eva Luna ’ waarin ze het fantastische levensverhaal van Eva Luna vertelt. Haar volgende roman was ‘Het goud van Tomas Vargas’. Daarna volgde ‘Het oneindige plan’, een kleurrijke schildering van een familiegeschiedenis dat zich afspeelt in Californië. Na Miguel hertrouwde Isabel met Willie, een Amerikaan, met wie ze nu in Californië woont. Haar eigen levensverhaal schreef ze met het boek ‘Paula’. Dat boek is een lange brief aan haar dochter die in coma ligt. Isabel schrijft het boek, zodat Paula zonder problemen haar leven zou kunnen hervatten als ze uit coma komt, zodat ze heel haar geschiedenis zou kennen. Maar halverwege het boek weet Isabel dat haar dochter nooit meer zal terugkomen en ze schrijft het boek verder om die moeilijke periode te kunnen overleven. In ‘Het huis met geesten’ spelen de geesten natuurlijk een belangrijke rol, maar niet alleen in het boek, ook in haar echte leven was haar oma helderziende en ook zij heeft enige capaciteiten van haar oma geërfd. Bij haar zwangerschappen en die van haar schoondochter kon ze op voorhand het geslacht en naam van de kinderen voorspellen. Ook al haar levenservaringen en alle levensverhalen van kennissen zijn verwerkt in haar boeken. Zoals de stelling hierboven aantoont, heeft ze een positieve ingesteldheid en ook dit is te bemerken in haar boeken. Ze blijft geloven in verbetering, ze blijft geloven in de mensheid.

Verteller In ‘Het huis met de geesten’ heeft Isabel Allende verschillende soorten vertellers gecombineerd. In het verhaal is een auctoriële verteller afgewisseld met een personele ik- protagonist. Grotendeels is het de auctoriële verteller die ons het verhaal vertelt, de verteller weet meer dan de overige personages wat we o.a. kunnen afleiden uit het feit dat er zoveel flash- forwards worden gebruikt. In de epiloog van het boek komen we te weten dat die auctoriële verteller eigenlijk overeenkomt met Alba. Op p. 430 zegt Alba: « Clara heeft geschreven zodat ik er gebruik van zou kunnen maken om de dingen aan de vergetelheid te ontrukken en mijn eigen ontzetting te overleven. « Het eerst schrift is een schoolschrift met twintig bladzijden, geschreven in kinderlijk schoonschrift. Het begint zo: ‘ Barrabas is van over zee bij ons gekomen …’. Uit dit fragment, maar ook uit andere bv. p. 294 kunnen we afleiden dat Isabel Allende de bedoeling heeft gehad om Alba als schrijver van het boek naar voren te laten komen. Dus is Alba eigenlijk de auctoriële verteller. De personele ik-protagonist is hoofdzakelijk Esteban (bv. p. 29 – 31). In de epiloog zegt Alba dan ook dat ze haar verhaal op het sterfbed van haar grootvader heeft geschreven en hij heeft er ook een bijdrage aan geleverd.

Personages Hoofdpersonage
Esteban Trueba, het hoofdpersonage, maakt duidelijk een evolutie door in het boek, hij heeft dus een round character. In het begin, wanneer hij een goudmijn openhoudt, met de gedachte veel geld te verdienen voor wanneer hij met Rosa in het huwelijksbootje gaat stappen, zien we hem als een zeer rustige en welopgevoede man. Maar na de dood van Rosa, verandert hij ineen opvliegend en machtig man die zijn plannen door niets of niemand laat dwarsbomen. Wanneer hij van start gaat met de wederopbouw van de Drie Maria’s blijft de dood van Rosa hem door het hoofd spoken en dit beïnvloedt duidelijk zijn karakter. Zo begint hij met het verkrachten van arme boerenmeisjes en stelt hij zich op als een tiran. Het huwelijk met Clara heeft gelukkig een kalmerend effect op hem en het ziet ernaar uit dat weer die welopgevoede en rustige man van weleer wordt. Maar ook dit was niet waar, want van het moment dat het moeilijk wordt, komen zijn slechte kantjes terug boven en zo loopt zijn huwelijk op de klippen. Zo komt het dat zijn relatie met zijn naaste omgeving alles behalve goed is. De relatie met zijn kleindochter, Alba, is veel beter en hij keert stilaan terug naar een rustig persoon. Door Alba blijft hij zich beheersen en zo sterft hij dan ook uiteindelijk in de armen van zijn geliefde kleindochter. In de epiloog wordt beschreven hoe hij glimlachend en rustig, zonder pijn of angst, bewust en kalm, helderder dan ooit en gelukkig, stierf.

Over het algemeen veranderen de nevenpersonages weinig of niet qua karakter. We spreken dus van flat-character. Wanneer we spreken van meespeler of tegenspeler, bedoelen we dit ten opzichte van het hoofdpersonage Esteban Trueba.

Nevenpersonages
Rosa de Schone flat character-meespeelster Clara flat character-tegenspeelster Blanca flat character-tegenspeelster Alba flat character-tegenspeelster Pedro Segundo Garcia de Oude flat character-meespeler Pedro Segundo Garcia flat character-tegenspeler Pedro Tercero Garcia flat character-tegenspeler Ferula flat character-tegenspeelster Miguel flat character-tegenspeler Esteban Garcia flat character-tegenspeler Jaime flat character-tegenspeler Nicolas flat character-tegenspeler Transito Soto flat character-medespeelster

Achtergrondfiguren
Jean de Satigny Pancha Garcia Dôna Ester Oom Marcos De Nana Amanda Ana Diaz De gezusters Mora

In haar boek gebruikt Isabel Allende veel herhalingen, niet alleen op gebied van personages die hier en daar opduiken, maar ook de (soorten) relaties tussen de personen worden verscheidene malen gebruikt.

Transito Soto
Transito Soto komt verscheidene malen in het verhaal voor, toch maakt zij geen evolutie door, ze is dus een flat character. In de eerste succesjaren van de Drie Maria’s ging Esteban als vrijgezel door het leven. Zijn vertier zoekt hij in ‘het Rode Lantaarntje’ waar hij in contact kwam met het 12-jarige hoertje Transito Soto. In een gulle bui leent hij haar 50 pesos. Lange tijd zien ze elkaar niet meer, maar wanneer Clara voor de tweede maal zwanger is, ontmoeten ze elkaar opnieuw. Transito is een mooie vrouw geworden en heeft plannen om het bordeel er bovenop te helpen en uit te breiden. Bij hun afscheid verzekeren ze elkaar van een weerzien hetgeen er jaren later ook gebeurt, wanneer Esteban het na Clara’s dood niet meer ziet zitten. Transito is een succesvolle zakenvrouw geworden en haar zaak is overal bekend. De klanten zijn zowel boeren en schippers als grootgrondbezitters, senatoren of parlementsleden. Daarom doet Esteban beroep op haar om Alba uit het kamp waar ze na haar arrestatie gevangen werd gehouden te bevrijden. Zij is immers de enige die hem dankzij haar politieke relaties kan helpen en omdat de 50 pesos die hij haar indertijd gegeven had, de basis van haar succes zijn geweest, acht ze dit het minste dat ze voor hem kan doen en zorgt ze bijgevolg voor Alba’s vrijlating.

Esteban Garcia
Esteban Garcia is ook iemand die geen evolutie doormaakt, maar die toch een belangrijke rol speelt in het verhaal. Hij duikt net als Transito Soto hier en daar op. Hij is de achterkleinzoon van Esteban Trueba. De jongen zijn vader was de zoon van de patroon en Pancha Garcia, één van de arbeidsters op zijn landgoed. Reeds in zijn jeugdjaren koestert Garcia een wrok jegens zijn patroon, jegens zijn eigen noodlot, want hij zou nooit een erfgenaam van de Drie Maria’s worden. Wanneer hij als jonge knaap de beloning voor het verklikken van Pedro Tercero Garcia’s schuilplaats niet ontvangt van de patroon, wordt zijn haat tegenover de Trueba’s alleen maar groter. Daardoor zal hij jaren later het werktuig zijn in een familietraditie en zal hij vooral via Alba wraak nemen. Het begint al wanneer ze een klein meisje is. Esteban Garcia komt haar grootvader om een aanbevelingsbrief voor de politieschool vragen en in de bibliotheek ontmoet hij de kleine Alba, die hij vervolgens seksueel benadert. Op haar 14de verjaardag komt ze opnieuw met hem in contact. Als verjaardagscadeau geeft hij haar een verplichte tongkus. Dit is slechts het begin, want na samen met Miguel en enkele medestudenten de universiteit bezet te hebben, wordt Alba overgeleverd aan de politie en blijkt dat Esteban Garcia de commandant is en ziet hij een eerste kans om haar te vernederen. Dit is echter niets vergeleken met de beestachtige manier waarop hij Alba behandelt wanneer ze in zijn kamp terechtkomt.

Pedro ** Esteban
Wanneer de arbeiders van de Drie Maria’s Esteban gegijzeld houden, smeekt Alba Pedro Tercero Garcia om haar vader te gaan halen. De ontmoeting tussen de twee mannen verliep als volgt: ‘Ik kom u hieruit halen », zei Pedro Tercero ‘Waarom?’ vroeg de oude man. ‘Omdat Alba het me heeft gevraagd’ antwoordde Pedro Tercero. ‘Loop naar de hel’ stamelde Trueba zonder overtuiging. ‘Goed, daar geen we heen. U gaat met mij mee.’ Jaren later zal zich ongeveer dezelfde situatie afspelen in het huis op de hoek, waar Pedro zich in één van de kamers schuilhoudt. Nu komt Esteban hem echter te hulp, hij moet hen namelijk veilig naar de ambassade brengen. ‘Ik kom je hier uithalen’ zei Trueba. ‘Omdat Blanca mij daarom heeft gevraagd.’ ‘Loop naar de hel » stamelde Pedro Tercero.’ ‘Goed, daar gaan we naar toe. Komt u mee.’

Twee gelijklopende relaties
Zowel Blanca als Alba worden verliefd op een revolutionair. Zo begint Blanca een relatie met Pedro Tercero Garcia, een linkse protestzanger, en Alba vindt de liefde bij Miguel, een guerillastrijder. Hoewel in beide gevallen deze liefde een gevaar voor hun leven betekent - want Blanca en Pedro zijn genoodzaakt naar Canada uit te wijken en de foltering van Alba betekent bijna haar dood, toch verliezen moeder en dochter hun hart aan die tegenovergestelden van hun respectievelijk vader of grootvader.

Tijd Tijdskader
Het speelt zich af begin 20ste eeuw tot in de jaren ’70. Het verhaal wordt niet chronologisch verteld, maar er zijn veel tijdsprongen, flash-backs en flash-forwards in terug te vinden. Doordat deze verschillende tijdsstructuren elkaar aanvullen en compenseren zijn er geen leegtes in het leven van elk familielid. We geven enkele voorbeelden:

Flash-Backs
In het boek worden niet zo veel flash-backs gebruikt, maar er zijn er. bv. (p.325) Ze ging heel ver terug in haar kinderjaren herinnerde zich een donkere jongen, de bibliotheek in het huis, de geur van de meidoorntakken in het open-haardvuur in de namiddag of ’s avonds, en zij op zijn schoot…

Flash-forwards
In het boek wordt er vaak in de toekomst gekeken. Naar het einde van het boek wordt duidelijk waarom nl. omdat het boek een familiegeschiedenis is, geschreven door één van de familieleden. Dit familielid, Alba, weet natuurlijk wat er later allemaal gebeurd is en vandaar de veelvuldige flash-forwards. Een voorbeeld (p.108) Ze vonden ze dicht tegen elkaar aan, de jongen uitgestrekt en Blanca met haar hoofd op de buik van haar nieuw vriendje. In die houding zouden ze, tot hun beider ongeluk, jaren later worden betrapt, iets waarvoor ze hun leven lang zouden moeten boeten.

Tijdsprongen
Het gebruik van tijdsprongen heeft wellicht te maken met minder belangrijke gebeurtenissen die het tempo van het boek alleen maar zouden vertragen. (p.107) De periode van het eerste levensjaar van Blanca is niet weergegeven.

Ruimte Het speelt zich af in Chili zonder enige uitzondering. Hoewel het niet expliciet gezegd wordt, hebben we dit uit enkele elementen kunnen afleiden: In haar nawoord zegt Isabel Allende dat ze haar verhaal op politiek vlak gebaseerd heeft op de strijd van haar oom Salvador Allende. Deze trachtte een socialistische regering aan het hoofd van Chili te brengen, maar in de jaren ’70 heeft de militaire dictatuur hieraan een einde gemaakt. Alle personages hebben een Spaanse naam.

De mentaliteit van veel grond in bezit te hebben is duidelijk aanwezig. De twee belangrijkste plaatsen zijn: de hoofdstad van Chili en het landgoed de Drie Maria’s, op een boogscheut van San Lucas.

Huis op de hoek = Het huis met de geesten

Symbolisch + sfeerscheppend
Aan de toestand van het huis kan men de toestand van de familie raden. Na Clara’s dood voelde iedereen dat ze zonder haar geen reden meer hadden om samen te wonen. De familie brokkelt uit elkaar en spant samen tegen Trueba. Dit verval is te zien aan het huis: planten sterven, de tuin staat vol onkruid, er zijn vochtplekken op de muur, … Maar de blauwe zijden kamer van Clara bleef onaangeroerd. Dit verwijst naar haar onsterfelijkheid. Clara had al als een geest op de aardse wereld geleefd.

Situerend
1) de hoofdstad van Chili
2) de Drie Maria’s-San Lucas
3) San Sebastian
Dit zijn de enige plaatsnamen die in het boek zijn terug te vinden.

Symboliek De mierenplaag die uitgebroken is, is niet uit te roeien. Zelfs een expert in insekticide slaagt er niet in hen te vernietigen. Maar Pedro Segundo Garcia de Oude laat ze wegtrekken door gewoon met ze te praten. Dit boek gaat over de strijd tussen de revolutionairen en de conservatieven, de vooruitgang en de traditie. Maar met dit fragmentje kiest Allende voor de gulden middenweg: men moet niet alle oude gewoonten en tradities verwerpen.

Hoewel een aantal oude gewoonten goed kan zijn, toch moet men accepteren dat de vooruitgang, de moderne technieken beter kunnen zijn bv. (p. 141) wanneer Pancha ziek wordt, weigert Pedro Segundo Garcia de oude haar naar het ziekenhuis te brengen en past oude middelen op haar toe. Juist door die behandelingen was Pancha verloren.

Wanneer Esteban het huis op de hoek bouwde, wou hij een groot, solide, impressionant huis bouwen. Maar Clara hield er echter andere gedachten op na. Hij kon niet weten dat dit deftige kubusvormige huis dat solide en trots als een hoed en de groen goniometrische tuin lag steeds meer uitbouwsels en bijgebouwen zou krijgen: wenteltrappen, grote torens, … Voor elke nieuwe gast die ze moest onderbrengen liet Clara een kamer aanbouwen, of als haar geesten haar duidden dat ergens een schat of een lijk onder de fundamenten lag begraven, liet ze een muur slopen, tot het huis verandert was in een fantastisch labyrint dat onmogelijk schoon te houden was (p98). Dit staat symbool voor het feit dat dingen veranderen zonder dat Esteban het eigenlijk wil en dat het eigenlijk het gemakkelijkste is om alles gewoon te ondergaan en de situaties te accepteren.

Zolang Clara leeft, is het huis altijd vol leven: vol bloemen, er zijn vogels in de volière, … Wanneer Clara sterft, sterft ook het huis en de tuin. Alle gasten, spiritisten en anderen die altijd ergens aanwezig waren, zijn voor goed verdwenen. De bloemen verwelken, de tuin vervalt en ook het huis is alles behalve goed onderhouden. Clara was en is dus eigenlijk de geest van het huis.

Naamsymboliek Sommige namen in dit verhaal hebben een symbolische betekenis. Zo betekenen de namen van zowel Nivea, Clara, Blanca als Alba ‘licht’. Dit konden we lezen op p.259 Daar wordt er bij de geboorte verwezen naar deze betekenis. « …Ze zochten voornamen in het synoniemenwoordenboek en daar vonden ze haar naam als laatste van een hele rij woorden die allemaal licht betekenden… » De naam van het familielandgoed, De drie Maria’s, is ook zeer symbolisch gekozen. Het verwijst naar de drie vrouwen, Clara, Blanca en Alba, die er een groot deel van hun leven doorbrachten. De associatie met licht is ook hier terug te vinden, Maria betekent namelijk ook licht. Er zijn nog namen die een diepere betekenis hebben: Ferula : dit betekent ‘ijzersterk’ Ferula was inderdaad een ijzersterke vrouw die ondanks het protest van haar broer Esteban toch moedig haar wil doorzette.

Nicolas : dit betekent ‘armenverzorger’ Deze naam hoeft waarschijnlijk niet uitgelegd te worden. Wie het boek gelezen heeft, weet duidelijk dat Nicolas opkwam voor de armen, net zoals zijn broer Jaime.

Jaime : dit betekent ‘hij die ten dienste staat van anderen’ Ook hier hoeft geen verder verklaring voor. Jaime stond inderdaad ten dienste van anderen. Zo gaf hij al het geld dat hij van zijn vader kreeg aan de armen en al zijn kleding aan de daklozen.

Amanda : ‘de lieflijke’ Amanda was inderdaad een zeer lieflijk en bemind meisje. Ze had een tijdje een relatie met Nicolas, maar toen ze haar zwangerschap ontdekte, had ze liever niets meer met hem te maken. Nicolas bracht haar nog wel naar het ziekenhuis om een abortus te laten plegen en zorgde ook later nog goed voor haar. Van een liefdesrelatie was echter geen sprake meer.

Esteban : betekent ‘de gekranste, de overwonnene’. Esteban wordt in de loop van het verhaal door allerlei mensen in het nauw gedreven. Er is niemand die echt van hem houdt, behalve Alba dan. Naar het einde toe, zien we duidelijk een evolutie in zijn karakter. Hij geeft zich als het ware over, hij wordt overwonnen.

Miguel : heeft als betekenis ‘oorlogskind’. Miguel is een guerillastrijder en zijn naam is duidelijk niet vergezocht.

Rosa : betekent ‘bloem’ meerbepaald ‘roos’. In het begin van het verhaal beschrijft Clara haar zus, bij haar dood, als een bloem die haar leven geeft.

Motieven Groene haar
De vrouwen die een enorme invloed hebben gehad op Esteban Trueba vertonen steeds een zelfde kenmerk, wat hun uiterlijk betreft. Rosa en Alba hebben beide groen haar. Groen is rustgevend en groen is ook de kleur ven de hoop. Bij beide vrouwen is Esteban Trueba opmerkelijk rustiger, beide vrouwen hebben een enorme impact op hem, hij is bereid om veel voor hen te doen. Zij zijn ook zijn tekens van hoop. Als hij in de mijn werkt keek hij sterk naar het moment dat hij Rosa terug zou zien uit. Dat was ook het geval bij Alba, hij wachtte lang op haar terugkeer uit het kamp, zij was op dat moment alles voor hem, zijn enige reden om verder te leven.

Barrabas ‘Barrabas is van over zee bij ons gekomen…’ Zo begint het verhaal en eindigt eveneens de epiloog. In het verdere verhaalverloop komen de personages meerdere keren in aanraking met deze hond. Het dier was een geschenk van Oom Marcos geweest voor Clara en het stierf de dag waarop deze haar verloving met Trueba bekend maakt. Vervolgens zal Esteban om zijn echtgenote te verrassen een vloerkleed van Barrabas laten maken, maar Clara’s reactie hierop doet het hondenvel in de kelder belanden. Hier zullen Blanca en Alba de resten van het trouwe dier terugvinden en wanneer Esteban overlijdt wordt het vloerkleed opnieuw gelegd op de plaats waar Clara het cadeau had gekregen. Bij zijn aankomst, was Barrabas een klein zielig scharminkel, maar hij groeit uit tot een zeer sterk dier. Zo was het ook bij Clara, toen ze geboren werd was ze ook klein en lelijk, maar naarmate ze ouder werd, werd ze mooier en mooier. Barrabas stond eigenlijk ook symbool voor haar kindszijn en haar jeugd en als ze trouwt is dat natuurlijk gedaan, daarom sterft Barrabas. Esteban, die alles onder controle en in orde wil hebben, wil ook de dood van Barrabas onder zijn hoede nemen en daarom maakt hij Barrabas onsterfelijk. Zo wil hij ook vat hebben op Clara, maar dat is voor hem vrijwel onmogelijk. Clara leeft in een andere wereld, de wereld van de geesten. Als Barrabas op het einde opnieuw in de kamer wordt gelegd, is dit om te tonen dat Esteban opnieuw bij Clara is. Barrabas staat dus eigenlijk symbool voor Clara.

Titel Na hun verloving liet Esteban het ‘Huis op de hoek’ voor Clara bouwen, maar het was niet zomaar een huis… Hij wou het meest solide, grootste en zonnigste huis bouwen dat je je kon voorstellen. Het moest wel duizend jaren staan om vele generaties van de uitgebreide familie van wettelijke Trueba’s te huisvesten. (p97) Clara die niet veel belang hechtte aan het materiële veranderde het huis helemaal. Zo werd het ‘Het huis met de geesten’. Hij kon niet weten dat dit deftige kubusvormige huis dat solide en trots als een hoed en de groen goniometrische tuin lag steeds meer uitbouwsels en bijgebouwen zou krijgen: wenteltrappen, grote torens, … Voor elke nieuwe gast die ze moest onderbrengen liet Clara een kamer aanbouwen, of als haar geesten haar duidden dat ergens een schat of een lijk onder de fundamenten lag begraven, liet ze een muur slopen, tot het huis verandert was in een fantastisch labyrint dat onmogelijk schoon te houden was(p98). Niet alleen Clara ervoer de aanwezigheid van geesten, maar zelfs de rationalistische Esteban veranderde geleidelijk van mening. Dit donkere huis was angstaanjagend: een leek een monster in te huizen. Trueba wist dat de vreemde geluiden afkomstig waren van Clara, die met haar bevriende geesten door het huis waarde. Hij hoedde zich ervoor het betoverde gedeelte binnen te gaan dat het domein van zijn vrouw was. (p393) Het huis speelt een vrij belangrijke rol in het boek, want het is de centrale plaats van vele gebeurtenissen en vele geheimen.

Thema Het thema van het boek handelt over de politieke evolutie van Chili, vanaf het begin van de 20ste eeuw tot in de jaren ’70, toen de militaire dictatuur een einde maakte aan het socialistische bewind van Salvador Allende, de oom van de schrijfster. Stap voor stap wordt rond Esteban Trueba en zijn familie de ware geschiedenis van Chili neergeschreven. Hoe het socialisme met enkele aarzelende boerenopstanden is opgekomen, hoe deze partij even aan de macht kwam en hoe hun halt is toegeroepen door een militaire staatsgreep. Het Chili van voor deze coup was een land bestuurd door de conservatieven waar grootgrondbezit en de daarbij horende mensonwaardige toestandensterk aanwezig waren. Deze politieke toestand is prachtig verweven met de familiekroniek van de Trueba’s.

• Esteban is een grootgrondbezitter en hij beschouwt de boeren als zijn bezit. Elke boer die in opstand komt, wordt uit het gebied verbannen of zonder meer vermoord. Zijn familie daarentegen staat achter een ander politiek systeem en bij de militaire dictatuur zet ze zich in voor de bevrijding van het land. Dit is vooral te merken aan de gelijklopende relaties van Blanca en Alba met een revolutionair en de manier waarop zijn twee zonen hun leven organiseren.

Mens- en maatschappijbeeld Om het mens- en maatschappijbeeld van ‘Het huis met de geesten ’ te begrijpen is het gemakkelijker als men enige achtergrond over de geschiedenis van het geboorteland van Isabel Allende heeft. Chili was lange tijd een onrechtvaardige maatschappij waar de leden van de conservatieve partij alle macht hadden. Zij waren grotendeels grootgrondbezitters die boeren voor een slavenloon op hun gebied lieten werken. Ook de boerendochters waren niet veilig voor hun baas. Als er enig protest was, werden de boeren op straat gezet of men kon zelfs vermoord teruggevonden worden. De grootgrondbezitters werden daar echter niet voor gestraft omdat ook de rechterlijke macht in hun landen lag. Er heerste een schijndemocratie, er werden wel verkiezingen gehouden, maar met elke tegenstander werd komaf gemaakt. Tot het volk zag dat ze van de conservatieve partij helemaal geen steun mocht verwachten en meer heil zag in de stilaan opkomende socialistische partij, waarvan Salvador Allende de presidentskandidaat was. Allende was voor de herverdeling van bezit zodat er rechtvaardige verhoudingen zouden komen. Een van de dingen die hij deed om de armen te helpen was o.a. de bedeling van gratis melk aan arme, ondervoede kinderen. Na een aantal pogingen werd hij in 1970 dan toch president, tot de grote verbazing van de conservatieve partij. Ook de USA had liever een andere president aan de macht gezien, maar de wil van het volk was groter dan al hun anticampagnes. Zelfs affiches waar moeders hun kinderen naar Rusland stuurden om slaaf te worden en dreigementen van de USA, die de Chilenen verzekerden dat ze de economie zouden vernietigen als Salvador president werd, baatten niet. Toch laat Nixon het niet bij die uitslag: hij geeft mensen de opdracht om ervoor te zorgen dat de economie verwoest wordt door bv. de invoer van buitenlandse produkten te verhinderen, zodat de mensen snel spijt zouden krijgen van hun keuze. De USA leverde ook zijn steun bij de militaire coup die plaatsvond op 11 september 1973. Door een belegering van het paleis wierp het Chileense leger onder leiding van Generaal Pinochet de regering omver. President Allende weigerde zich over te geven en net voor zijn dood gaf hij nog een toespraak via de radio die heel het land deed rillen. Na zijn dood (die officieel tot zelfmoord werd bestempeld) had het leger alle macht in handen en de socialisten en de linkse revolutionairen waren niet meer veilig. Er vonden verscheidene arrestaties plaats die vaak uitmondden in foltering en dood. Toch konden velen ontsnappen door een grote solidariteit van de bevolking die bereid was haar eigen leven te riskeren om mensen in de ambassades te krijgen, zodat zij konden vluchten naar andere landen. Vele conservatieven die hun steun verleend hadden aan de militaire coup, zagen hun fout in toen eigen familie en vrienden spoorloos van de aardbol verdwenen. Zij hadden gehoopt de touwtjes opnieuw in handen te nemen, maar ook dat liep anders af, want Generaal Pinochet werd leider van Chili, er werd dus een militaire dictatuur ingesteld in Chili, waar de bevolking onderdrukt werd en helemaal geen vrijheden meer had. Vooral de eerste jaren moesten ze op hun tenen lopen. Pas na zeventien jaar zal Pinochet van de troon gestoten worden en zal in Chili de democratie opnieuw worden ingevoerd.

Esteban Trueba vertegenwoordigt in ‘Het huis met de geesten ’ duidelijk een mensbeeld dat Isabel Allende ter discussie wil voorleggen. Esteban hoort lange tijd tot de grootgrondbezitters die zijn boeren zonder respect behandelt en hij kan helemaal niet overweg met Pedro Tercero Garcia, de enige boer die voor zijn rechten durft op te komen. Hij zet Pedro Tercero dan ook op straat en wanneer hij er achterkomt dat zijn eigen dochter Blanca een verhouding heeft met die rebel, verliest hij helemaal zijn beheersing. Hij is in staat om Pedro Tercero te doden, maar die kan op het nippertje ontsnappen. Esteban blijft echter een lange tijd wrok koesteren tegen Pedro Tercero. Maar wanneer de socialisten aan de macht komen, worden zijn bezittingen afgenomen (p. 353 – 360) en wanneer hij terug naar de Drie Maria’s gaat om zijn gebied terug te eisen, wordt hij in zijn eigen huis gevangen genomen door zijn vroegere werknemers. Degene die hem komt bevrijden, is tot zijn grote verbazing Pedro Tercero Garcia. Later zal Trueba hem als compensatie het land helpen uitzetten en dat is dan eigenlijk een gebaar van verzoening (p. 391). Wanneer Esteban Trueba wordt gevraagd door de conservatieven om als kandidaat voor een zetel in de senaat op te komen, gaat hij er na enig overwegen op in. Hij vindt het niet nodig om de kloof tussen rijk en arm te verkleinen. Elk jaar opnieuw is hij ervan overtuigd dat ze zullen winnen, voor hem is het onmogelijk dat de socialisten ooit zullen winnen. Hij is dan ook met stomheid geslagen als hij ongelijk krijgt en hij kan geen enkel positief punt zien in de verandering van regering. Daarom is hij direct bereid om geld en wapens te leveren aan het leger, die het plan koestert om de regering met geweld ten val te brengen (p. 365 – 368). Ook over deze beslissing heeft hij later zijn twijfels (p. 376) wanneer hij ontdekt dat Jaime, één van zijn zonen, op een gruwelijke wijze vermoord is door het leger (p. 369 – 370).

En wanneer ook Alba, zijn enige kleindochter van wie hij zielsveel houdt, opgepakt wordt (p. 399), begint hij helemaal aan zichzelf te twijfelen, want hij ziet in dat de waarden waarvoor hij zijn hele leven gestreden heeft, eigenlijk toch niet zo ideaal zijn. Uit de gebeurtenissen in het boek kunnen we merken dat Isabel Allende Trueba’s oorspronkelijke ideeën verwerpt, maar ook uit de personages. Alle personen rond Esteban houden er andere ideeën op na dan hij. Clara die nergens een uitgesproken mening over heeft, koestert een grote vriendschap voor Pedro Segundo Garcia, één van de boeren op de Drie Maria’s. Ze is het ook niet helemaal eens met de politieke ideeën van Esteban, maar toch blijft ze hem bijstaan. Clara verzet zich echter wanneer Esteban een gewelddadige uitval heeft tegen haar. Ook Blanca verzet zich tegen hem. Eerst en vooral door haar relatie met Pedro Tercero Garcia. Ook later wanneer ze gescheiden worden, blijven ze elkaar zien. Bovendien zorgt Blanca met het geld van Esteban voor de armen (ze geeft ook les aan de vrouwen op de Drie Maria’s) Zelfs Alba, de derde vrouw in zijn leven, heeft andere ideeën die alle al geuit worden in haar relatie met de guerillastrijder Miguel. Ook zij gebruikt Estebans geld om armen te helpen en ze steelt zijn wapens om ze aan Miguel te geven. Wanneer de socialistische regering omvergeworpen wordt, smokkelt zij mensen tot in de ambassade. Tenslotte Jaime. Deze heeft een andere politieke overtuiging, wat hem zelfs zijn leven kost. Isabel Allende is het dus duidelijk niet eens met de daden en meningen van Esteban Trueba, maar Esteban verandert dan ook in de loop van het boek.

Slot Hoewel we ons de vraag kunnen stellen wat er met Alba zal gebeuren of ze Miguel ooit nog zal terugzien is het einde van ‘Het huis met de geesten’ duidelijk een gesloten einde. Het verhaal geeft het levensverhaal van Esteban Trueba weer, de hele evolutie die hij doormaakt. Bij zijn dood is alles perfect afgerond. Ook het feit dat het hier gaat om een familiegeschiedenis die door Alba beschreven wordt, moet het een gesloten einde zijn. Zelfs de politieke toestand wordt vanaf het einde stabiel. Hoewel de bevolking nog lange tijd onder dictatuur zal leven en hun vrijheden daardoor beperkt zullen blijven, zal het geweld sterk verminderen en zullen de mensen weer een normaal leven kunnen leiden.

Bronvermelding We hebben veel informatie teruggevonden op internet. De informatie i.v.m. Isabel Allende: http ://www.mojones.com/MOTHER_JONES/S094/allende.html
http://filament.illumin.co.uk/ica.Bookshop/video/writerstalk/allende.html
http://www.metroactive.com/papers/metro/12.14.95/allende-95550.html
http://www.colapublic.org/ethnic/read/1995.html

Ook de info over Chili komt van internet: http://www.altavista.digital.com

Ook het boek ‘Paula’ is voor beide aspecten een belangrijke bron geweest. Voor de symbolische betekenis van woorden en namen zijn we gaan zoeken in: Woordenboek van voornamen (door Dr. J. Van Der Schaar)