Como agua para chocolate door Laura Esquivel

A. Algemeen

Schrijfster:
Laura Esquivel
Waar en wanneer geboren:
Laura Esquivel werd in 1950 in Mexico-City geboren.
Enkele relevante bijzonderheden:
Laura Esquivel woont samen met haar man Alfonso Arau, die producent/regisseur is, in Coyoacan.
Laura Esquivel begon met schrijven toen ze meewerkte aan een project om kinderen bij de televisie vandaan te lokken en weer aan het spelen te krijgen. Ze werkten veel rond theater, maar er was nauwelijks materiaal zodat ze toneelstukken voor kinderen ging schrijven. Laura Esquivel heeft ook verschillende filmscenario’s geschreven, waaronder ‘Como agua para chocolate’ die veel succes had in Mexico. Later verscheen de film in tien landen..
De film ‘Como agua para chocolate’ kreeg de “Ariel award” in 1992 en ook nog eens in 1993. In 1994 won ze nogmaals een prijs met ‘Como agua para chocolate’, namelijk de ‘ABBY Award’. Deze prijs werd gegeven door de ‘American Booksellers Association’ die dit boek het aangenaamst vonden om te lezen. Verder is het boek in 30 talen vertaald en wereldwijd zijn er 4,5 miljoen exemplaren van verkocht.
Titel:
Como agua para chocolate
Waar en wanneer uitgegeven:
Barcelona: Planeta 1989
Is het een verhalenbundel, novelle, dichtbundel, roman of toneelstuk:
Roman

B. Notities

Wat valt op aan de inhoud:
Elk hoofdstuk begint met een recept en hoe men het gerecht moet klaarmaken en vanuit een woord of zin uit dat recept wordt het verhaal verder verteld.
Wat valt op aan de stijl:
In het boek worden veel metaforen gebruikt, namelijk de vergelijkingen tussen de toestanden waarin het eten verkeert en de gemoedstoestand van de hoofdpersonen. Bijvoorbeeld wanneer Pedro en Tita elkaar voor het eerst ontmoeten, omschrijft de schrijfster dat Tita op dat moment weet hoe het beslag van een beignet zich moet voelen wanneer het in contact komt met kokende olie, omdat zij zich net zo voelt.

Wat valt op aan de compositie:
Het is verteld door de alleswetende verteller De verteller is de dochter van Esperanza en Alex. Maar zij speelt geen rol in het verhaal. Tita is namelijk haar oudtante en ze weet alles over de liefdesrelatie van Tita en Pedro, waarschijnlijk omdat het verhaal doorverteld wordt van generatie op generatie binnen de familie De la Garza. Wie de verteller is, wordt in de laatste zin van het boek uiteindelijk duidelijk gemaakt. Het boek is dus een grote flash-back over het leven van Tita.

Wat vond je van het boek:
In eerste instantie vond ik het nogal verwarrend; die overschakeling van een recept naar het verhaal, maar achteraf gezien is het heel knap gedaan. Zoals bij veel boeken, geschreven door Zuid-Amerikaanse schrijfsters geschreven, staan ook in dit boek “magisch denken” en “verbondenheid met de natuur” centraal. Een voorbeeld van dit magisch denken is bijvoorbeeld dat op een gegeven moment er bonen staan te koken en ze maar niet gaar willen worden, omdat ze beïnvloedbaar zijn door de sfeer en wanneer ze dan gaan zingen, zijn de bonen in een wip gaar. Nog zoiets is dat Tita het kind van Rosaura borstvoeding kan geven, terwijl ze niet eens zwanger is geweest. Het zijn dingen die voor ons heel vreemd overkomen, maar die Zuid-Amerikanen als “magisch denken” beschouwen. Ook de manier waarop de passionele liefde tussen de hoofdpersonen wordt geschreven is typerend voor Zuid-Amerikaanse schrijftser. Tenminste van wat ik gelezen heb. Het zijn deze elementen die ik echt heel leuk en mooi vind in een boek.

De manier waarop de dingen beschreven worden zijn zo anders dan in een Nederlands boek. Een Nederlands boek is nuchterder en in de Zuid-Amerikaanse literatuur kan je je laten meevoeren naar een droomwereld waar magie nog mogelijk is en de liefde zo hevig dat je er bijna naar gaat verlangen om ook zo te kunnen liefhebben. Tenminste dat heb ik wel, maar misschien laat ik me wel teveel meeslepen.

Het is in ieder geval een boek waar je je heel goed kan inleven door de manier waarop het is geschreven en waarbij je lekker kan fantaseren en dan vind ik een boek al gauw leuk.

Wat was het beste aan het boek:
Het beste vond ik dat het niet zo’n simpel romannetje was, waarbij de geliefden voor altijd gelukkig zijn, maar dat ze aardig wat tegenslagen te verwerken krijgen en dat terwijl je het boek leest je helemaal niet weet welke kant het opgaat. Je wordt zelfs een aantal keer op een heel verkeerd spoor gezet, zo denk je dat Tita op een gegeven moment met Dokter Brown trouwt, maar eigenlijk gaat het dan over de bruiloft van Esperanza en wanneer je dan denkt dat ze lang en gelukkig zullen leven vinden ze samen hun einde.
Dat vond ik het beste aan het boek, dat het absoluut niet voorspelbaar is, wat je toch zou verwachten bij zo’n liefdesverhaal.

Wat was het minst goede aan het boek:
Het minst goede vond ik dat het boek soms nogal verwarrend was, mede doordat een recept overliep in het verhaal, maar ook dat de verhalen van andere personen erbijverteld worden en ze zijn wel noodzakelijk, maar het is toch wel moeilijk te volgen af en toe en dat vond ik dus niet zo geweldig.

Wat wilde de schrijfster bereiken:
Het is een eerbetoon aan de vrouwen op het platteland. Zij staan namelijk nog in contact met de aarde en leven nog dicht bij hun oorsprong. De moderne wereld trekt aan hen voorbij en volgens Laura Esquivel is dat beter, want mensen worden niet gelukkiger van de moderne tijden. Het is dus een commentaar op het moderne tijd en dat de tradities in ere hersteld zouden moeten worden, maar ook dat je door de verbondenheid met de aarde een ander soort wijshied kan opdoen, die je daadwerkelijk gelukkig kan maken.

Welke personages vind je sympathiek en welke niet:

Tita vind ik sympathiek, ze is lief en zorgzaam en op een of andere manier berust ze in haar lot, maar toch ook weer niet, want door middel van haar kookkunst komen haar ware gevoelens naar boven ze communiceert dus via het voedsel en dat vind ik heel erg leuk, maar ik kan me niet met haar identificeren, want ze is te meegaand voor mijn doen.

Gertrudis, de zus van Tita, daarentegen, kan ik me wel mee identificeren. Zi is rebels, doet waar ze zin in heeft, vlucht onder haar moeders juk uit en dwingt respect af bij een heel legioen mannen, maar niet op een vervelende manier. Zulk soort dingen zou ik ook wel kunnen doen, alleen dan minder extreem, maar daardoor vind ik haar wel sympathiek.

Rosaura, vind ik lui en ook wel een beetje achterbaks, want ze wist hoeveel Tita van Pedro hield en toch accepteerde ze het huwelijk tussen hem en haar en als ze ook maar een beetje medeleven had gehad, had ze geweigerd. Ook dat wanneer ze een dochter krijgt ze dezelfde traditie wil voortzetten als haar moeder en dat haar dochter dus ook niet mag trouwen. Dat alleen omdat ze verbitterd is, maar het is wel gemeen, dus kan ik geen sympathie met haar voelen.

Mama Elena, is heel erg streng en alles moet volgens haar regels en je hoeft echt niet proberen ertegen in te gaan. Ik vind haar nogal egoïstisch, in haar manier waarop ze zich laat verzorgen en hoe ze haar familie behandelt. Ook voor haar kan ik dus geen sympathie voelen.

Pedro, zijn liefde voor Tita is zo groot dat hij zelfs bereid is met een ander te trouwen om maar in haar buurt te kunnen zijn en daar is natuurlijk wel wat voor te zeggen. Die oprechte trouw en liefde, maar aan de andere kant vind ik het ook wel een beetje laf, want hij had beter met Tita weg kunnen vluchten en zo een leven met haar kunnen leiden en haar veel pijn kunnen besparen. Ik voel dus wel sympathie voor hem, maar niet het meest.

Dr. Brown, hij houdt van Tita en zal alles doen om haar gelukkig te maken. Ook al moet hij daarvoor zijn eigen geluk opzij zetten en dat vind ik wel heel erg lief. Dus voor hem voel ik ook sympathie.

C. Verslag

Het boek is een liefdesroman, want het vertelt het hele gebeuren om en rond de liefdesrelatie tussen Pedro en Tita. Wat de beide denken maar vooral wat Tita doet en denkt. De weg naar het geluk die vol hindernissen en tegenslagen ligt, maar dat ze elkaar uiteindelijk toch vinden.

Samenvatting:
Mexico, 1910. Tita is de jongste dochter binnen de familie De la Garza. Ze is door de familietraditie veroordeeld ongehuwd te blijven en voor haar moeder te zorgen. Wanneer ze de liefde van haar leven ontmoet moet ze zich neerleggen bij het feit dat hun liefde onmogelijk is. Haar geliefde, Pedro, trouwt dan maar met haar oudste zus. De enige manier die Tita heeft om met haar Pedro te communiceren is via de maaltijden die ze bereidt. Via haar gerechten brengt Tita al haar gevoelens over. Zo veroorzaken Tita’s tranen in de bruidstaart van Pedro en Rosaura een waar drama op Pedro en Rosaura’s huwelijksfeest. Wanneer ze vol van verlangen gestoofde kwartels bereidt stort haar zus, Gertrudis, zich in de armen van een revolutionair.

Wanneer Pedro op een gegeven moment uit haar leven verdwijnt zakt Tita weg in een depressie. Ze wordt opgevangen door dr. Brown die haar terug doet geloven in de liefde. Ze wil met hem trouwen, maar wanneer Pedro na de dood van haar moeder terug in haar leven verschijnt begrijpt ze dat hij de enige ware voor haar is. Ze annuleert het huwelijk met dr. Brown en begint een affaire met Pedro die nog altijd getrouwd is met Rosaura. Die is ondertussen na de geboorte van haar jongste dochter niet meer in staat kinderen te krijgen waardoor haar dochter hetzelfde lot wacht als Tita. Dit omdat Rosaura de traditie wil voortzettenn, maar Rosaura overlijdt Esperanza kan toch trouwen met haar geliefde, de zoon van dr. Brown. Op het einde van het boek, wanneer Rosaura dood is, kunnen Pedro en Tita eindelijk voor altijd samen zijn, maar na het eerste uniek moment samen sterven ze.

Thematiek
Als thema zou het gezegde “De liefde van de man gaat door de maag” op dit boek een goede toepassing zijn. In dit geval zorgt Tita door haar grote liefde voor Pedro voor heerlijke maaltijden en zo dringt zij binnen in zijn lichaam en op die manier communiceren zij en geven zij weer aan hun gevoelens. Dus eten en liefde zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

De titel is “Como agua para chocolate”. Dit is in Mexico ook een uitdrukking, die zoveel als “woedend” of “geprikkeld” betekent en dit is precies wat Tita voelt wanneer ze hoort dat Rosaura die verschrikkelijke traditie, die Tita ook heeft moeten ondergaan, wil doorzetten op haar dochter. Met die traditie is heel het boek begonnen, namelijk daardoor werd de liefde tussen Tita en Pedro een verboden liefde en moeten ze communiceren via het eten.

Verhaalfiguren:
Tita is de hoofdpersoon in dit verhaal. Het is haar levensverhaal wat hier verteld wordt. Door traditie is zij gedwongen voor haar moeder te zorgen tot de dood van haar moeder en mag zij niet trouwen. Wanneer zij toch verliefd wordt en wil trouwen levert dit veel problemen op tussen haar en haar moeder en via het voedsel wat zij bereidt rebelleert ze tegen haar moeder en maakt ze haar gevoelens tegenover Pedro toch duidelijk.

Pedro is de grote liefde van Tita, die alles doet om bij haar te kunnen zijn, wanneer het blijkt dat hij niet met haar kan trouwen, trouwt hij in zijn wanhoop met Tita’s oudste zus, Rosaura, zodat hij toch bij Tita kan zijn. Hun liefde kan hij alleen laten blijken door complimentjes te geven over het eten en af en toe wat steelse blikken.

Rosaura is lui en lijkt veel op haar moeder. Ze heeft dezelfde gemene en egoïstische trekjes en doet alles om bij haar moeder in een goed blaadje te komen en ze wil goed op de buitenwereld overkomen. Dit merk je aan het feit dat ze uiteindelijk een affaire tussen Tita en Pedro toestaat, maar ze naar de buitenwereld toe niks wil laten merken. Ze heeft dus een zwakke persoonlijkheid.

Mama Elena, is dus gemeen en egoïstisch. Ze denkt alleen maar aan zichzelf en niet het geluk van haar dochters en ze is onverbiddelijk als haar dochters niet doen wat zij wil, dan verbreekt ze gewoon de band, zoals met Gertrudis en ze wil Tita ook gewoon naar een gesticht sturen, alsof je dat zomaar even doet met je eigen dochter. Wanneer ze echter dood is, blijkt dat Mama Elena eigenlijk gewoon verbitterd te zijn, omdat ze nooit met haar grote liefde heeft kunnen trouwen, waar Gertrudis eigenlijk een dochter van is.

Gertrudis is de middelste dochter en zoals later blijkt een buitenechtelijke dochter. Zij kan goed overweg met Tita, in tegenstelling tot Rosaura en tijdens het eten van kwartels, functioneert zij als medium voor de gevoelens van Tita en Pedro. Het is zelfs zo heftig dat zij losbreekt en vlucht voor haar moeder. Tijdens haar vlucht wordt ze opgepikt door een revolutionair, dan is ze nog een tijdje prostituee, maar uiteindelijk keert ze weer terug bij de revolutionair en leidt ze zelf ook manschappen.

Tenslotte is er nog dokter Brown. Hij vangt Tita op wanneer zij in een zware depressie zit. Hij krijgt gevoelens voor haar en bijna trouwt Tita met hem, tot ze op tijd beseft dat Pedro haar enige liefde is, maar toch koestert Dr. Brown geen wraakgevoelens maar blijft loyaal tegenover Tita.

Plaats en tijd:
Het verhaal speelt zich af op een haciënda in Mexico. In de haciënda heersen er nog tradities en dat is belangrijk voor het verhaal. Het is een familie die zijn tradities heeft en die mogen niet verbroken worden, ze worden doorgegeven van generatie op generatie.

Het verhaal begint in 1910, ten tijde van de Mexicaanse onafhankelijkheidsstrijd tegen de Spaanse overheersers. De vertelde tijd zijn wel heel wat jaren, want het begint wanneer Tita 15 jaar oud is en eindigt op de avond dat de dochter van Pedro al volwassen is, maar het is niet precies duidelijk hoeveel jaren er voorbij zijn gegaan.

Toepassingen op het boek:
Het verhaal eigenlijk één grote flash-back want het is de kleindochter van Pedro die dit verhaal vertelt. In het verhaal zelf komen niet echt flash-backs voor, alleen nu en dan een gedachte aan vroeger.
Het is een niet continu verhaal want ieder hoofdstuk is een maand maar uit die maand worden maar enkele dagen beschreven. Er worden dus verschillende dagen weggelaten en in verhouding met het hele verhaal is dat veel want de vertelde tijd zijn dus een aantal jaren, maar er worden maar 12 maanden beschreven (12 hoofdstukken).
De verteltijd is dus veel korter dan de vertelde tijd.

Stroming of periode:
Het boek is geschreven in 1989, dus van deze tijd, maar het boek is niet echt realistisch zoals de meeste boeken van deze tijd zijn, maar als je tussen de regels doorleest, merk je dat er kritiek wordt gegeven op de moderne tijd en dat is dus wel weer kenmerkend voor deze tijd, want in de boeken van nu worden veel meningen en kritieken gegeven op de maatschappij en dat is iets wat Laura Esquivel zeker niet achterwege laat.

Open of gesloten einde:
Het is een gesloten einde, waarbij Pedro en Tita elkaar dan toch eindelijk vinden in één laatste moment van intens geluk.

Bronnen:
“Rode rozen en tortilla’s, eten als ritueel”, de provinciale Zeeuwse courant, 28-sep-1991
“En haar ogen ontmoetten die van Pedro”, de Volkskrant, 21-jun-1991
“De belletjes van een beignet”, HP/De tijd, 13-sep-1991
http://www.spansig-apuntes.org/Translation/articles/art.vol7no23.aguayvino.htm