De wereld van Sofie door Jostein Gaarder

Titelverklaring ‘De wereld van Sofie, Roman over de geschiedenis van de filosofie’, zo luidt de titel van het boek. Gaarder zal het boek zo hebben genoemd, omdat het gaat over de wereld van Sofie. Het boek gaat over de wereld die niet echt bestaat, waar Sofie in leeft. Zij leeft in een boek, en in datzelfde boek, ziet ze zelfs het boek ‘De wereld van Sofie’ staan. Maar ook zal ‘De wereld van Sofie’ slaan op alle grote levensvragen die in het boek worden behandeld, de vragen die allemaal over de wereld gaan. Ook kun je de titel interpreteren als ‘de wereld van de filosofie’. Sofie is afgeleid van het Griekse woord voor wijsheid. De ondertitel staat voor zich, het is een roman over de geschiedenis van de filosofie, dat is het hoofdmotief van het boek. Thematiek Het doel van dit boek is de geschiedenis van de filosofie weergeven. Het boek is geschreven in het verhaal van een filosofiecursus, waarin wordt uitgelegd hoe er door de eeuwen heen is nagedacht over de filosofische vraagstukken. De schrijver heeft deze cursus in een mysterieus verhaal gestopt, waardoor het geen saaie kost worst. De cursist Sofie leert steeds meer over de filosofie, zij krijgt een complete historische basis, en dat krijgt de lezer ook. Er wordt verteld van de natuurfilosofen naar Democritus, Socrates, Plato en Aristoteles naar de middeleeuwen, renaissance en barok naar Descartes, Spinoza, Locke, Hume en Berkeley naar de Verlichting en Kant naar de Romantiek, naar Hegel, Kierkegaard, Marx, Darwin en tenslotte Freud. Het accent ligt vooral op de klassieke filosofen en de filosofie van de tijdsstromingen. De schrijver heeft een selectie moeten maken van de moderne filosofen, ze komen niet allemaal uitgebreid aan bod. Maar het is zeker gelukt om de geschiedenis van de filosofie helder en begrijpelijk vast te leggen. Het is een overzichtelijk overzicht van de filosofie geworden.
Opbouw Ik vind de opbouw van het boek weloverwogen en overzichtelijk. Er zijn 35 hoofdstukken, met bijna allemaal de naam van de filosoof of de stroming die behandeld wordt. Dat was erg handig als je nog iets terug moest zoeken. Bovendien had elke hoofdstuktitel een ondertitel die de hoofdgedachte weergaf, waardoor je je meteen weer herinnerde welke filosoof dat ook al weer was. Het boek begint bij het begin van het verhaal, waar Sofie haar mysterieuze brieven ontvangt en de eerste filosofen behandeld worden. Het boek is chronologisch, maar vanuit wisselende perspectieven bekeken. Het eerste gedeelte van het boek ervaar je vanuit Sofie, waardoor je niet door hebt dat zij eigenlijk het personage van het boek dat de vader van Hilde schrijft, is. Als je dat doorkrijgt, als er dus van vertelperspectief verwisseld wordt, valt alles op zijn plaats. Zoals de verjaardagskaarten aan Hilde die Sofie steeds maar vindt en de mysterieuze felicitaties. Het verhaal heeft een open einde, maar de lezer weet wel dat het Alberto en Sofie toch is gelukt om in te grijpen in de echte wereld. Hoofdpersoon De hoofdpersoon van dit boek en het boek van de vader van Hilde is Sofie Amundsen, een meisje van 15 jaar. Ze is een nieuwsgierig en intelligent meisje, ze is razend geïnteresseerd in de filosofische vragen en kan alles erg snel begrijpen. Ze heeft een ruime blik op de wereld en stelt de goede vragen aan Alberto en kan snel de kern uit zijn verhalen halen. Ze kan ook goed en snel begrijpen dat ze niet echt is maar verzonnen, dat is erg knap. Het is dus een soort hoogbegaafd kind. Ze is ook erg gemotiveerd, en denkt steeds heel serieus na over de vragen. Toen ze het eerste briefje kreeg met de vraag: Wie ben jij? begon ze meteen na te denken over het leven en of ze wel wist wie ze werkelijk was, terwijl de meeste vijftienjarige meisjes heel erg in de war zouden zijn van dat soort briefjes. Maar Jostein Gaarder kon ook moeilijk een minder intelligent meisje, voor zijn boek gebruiken, dan zouden de filosofische lessen niet tot hun recht komen. Kleine recensie Ik vond dit echt een heel erg interessant boek. Ik vind filosofie hartstikke boeiend, maar om erover te lezen in een roman is toch een stuk beter dan uit saaie lappen tekst. Zo begint het voor je te leven, en het is Gaarder echt gelukt om de essentie in duidelijke taal weer te geven. Dat vind ik erg knap, omdat de filosofen zelf wel eens teksten schreven die moeilijker te ontleden zijn dan mijn wiskundeformules! Maar daarom is het ook een hele goede manier om je op de jeugd te richten, dan ga je de theorie vanzelf vereenvoudigen (en ik kan het weten want ik heb het zelf ervaren bij ons boekje over de Grieken!). Het is ook een goede manier om de theorie te stoppen in een spannend speurdersverhaal, omdat de lezer dan door blijft lezen, met een echt doel. Het jammere daarvan is weer dat het soms zo spannend is, dat je wilt weten hoe het verder gaat, en de filosofische stukken dus minder tot hun recht komen. Dat komt omdat je dan sneller wilt lezen. Daarom wil ik het boek nu nog eens lezen, omdat ik het plot nu al weet. Dan zal ik me nog meer op de filosofische theorieën kunnen concentreren. Ik vond dit boek ook echt de ideale manier om duidelijkheid te scheppen over de tijdslijn, de verschillende perioden. Als de filosofie van zo’n periode wordt besproken, word het ook veel duidelijker hoe de mensen in die tijd dachten. En dat komt dan weer heel handig van pas bij kunstgeschiedenis en literatuurgeschiedenis.