De vader van zijn vader had voor Jacques een plaatsvervanger gezocht toen hij werd ingeloot. Je huurde een zielhond in die op zoek ging naar een stand-in.  Later wordt de procedure van de loteling en zijn vervanger ook in een hoofdstuk van het deel Mei (“De loteling”) verteld.

Clovis bedenkt dat hij nu als zielhond zelf een plaatsvervanger voor zijn zoon moet gaan zoeken.In het laatste hoofdstuk van dit deel komt zijn a.s. schoondochter Layla op bezoek.  Ze is fotografe en maakt vooral opnamen van dieren. Er wordt verteld hoe ze Richter heeft ontmoet, als waterpoloster in een zwembad, waar hij aan het zwemmen was. Ze beseft dat ze niet hoeft te proberen Richter van zijn missie weg te houden. Hij had een wond toen ze hem leerde kennen, opgelopen in Cambodja. Dat was in 1992/1993. Ook wordt er nog wat verteld over de vader van Clovis: hij had eens een keer een heel lange dagtocht gemaakt zonder iemand te waarschuwen, waardoor zijn ouders dachten dat hij verdronken was en hij was op een dag met en zeil in zijn handen van het dank gesprongen, omdat hij wilde vliegen. Het avontuur zat dus deze vader Jacques wel in het bloed. Maar hij was nooit een soldaat geweest, zoals Clovis en nu Richter. Clovis besluit dat hij een zielhond moet worden en dus een plaatsvervanger voor zijn zoon moet zorgen.

Mei 
Clovis gaat als zielhond op zoek naar een plaatsvervanger. Hij gaat daarvoor naar een gevangenis om te kijken wie er vrijgelaten wordt. Zo’n man zou wel blij zijn met zo’n baantje, maar de eerste die uit de gevangenis komt, lacht om het aanbod van Clovis.

Wanneer hij naar huis gaat, bekijkt hij de doos met ansichten die Richter hem vanuit allerlei landen heeft toegestuurd. Op televisie ziet hij een opname van een Engelsman die gevangen is genomen door gesluierde mannen.  Hij beseft dat dit lot ook zijn zoon zal kunnen treffen.

In het laatste hoofdstuk van dit kleine deel  wordt het hele verhaal van de loteling, de zielhond, de plaatsvervanger en de lotingprocedure nog een keer verteld. De plaatsvervanger voor zijn vader heette Jelle de Wit.

Juni 
Layla komt weer eens op bezoek. De tijd van de missie begint te dringen.  In een café zoekt Clovis verder naar een nieuwe plaatsvervanger. Hij ziet een jonge knul die daarvoor in aanmerking komt. Een vrouw koppelt hem aan die jongen. Die is echter  van mening dat  Clovis een sekspartner in hem zoekt. Omdat zijn vader ooit 300 gulden moest neertellen voor de zielhond, belooft hij de jongen ook 300. Maar als hij  merkt dat de jongen een seksboy is, loopt het een beetje uit de klauw. Clovis moet maken dat hij wegkomt.

Juli
In het Zeeuwse platteland denkt Clovis weer aan de veldslag om de Sloedam: hoe zijn leven was gered door een jongenssoldaat die de dodelijke kogel voor hem had opgevangen.  Daarna vertrekt hij naar het appartement van Layla en Richter om de bruiloft mee te vieren. Hij ontmoet er een vriendin van Layla, Bojana, die uit Bosnië afkomstig is. Zijn zoon stelt hem voor aan een collega-korporaal Danny Stekman, die we al uit de poloog kennen.

Later ziet hij ook een Sloveen in het huis die Jadran heet. Hij neemt die mee naar zijn huis, koopt een harmonicabed voor hem en legt hem op de kamer van zijn zoon. Zou de Sloveen de

ideale plaatsvervanger kunnen zijn?

Augustus
Dit laatste hoofdstuk begint vreemd genoeg met de herinnering aan het schip dat Clovis eens heeft laten zinken. Het heeft m.i. niet zoveel met de thematiek van deze roman te maken. Jadran gedraagt zich in het huis van Clovis min of meer als een zoon die allerlei karweitjes opknapt voor hem (bijv. het gras maait en de hond die altijd kwam aanlopen- de grote, wilde reu voor zich weet te winnen)

Layla belt hem op en ze begrijpt dat Jadran (de vriend van Bojana) in huis is bij  Clovis. Ze komt naar hem toe met Bojana. Layla vraagt een beetje boos aan Clovis of hij Jadran heeft aangenomen als een nieuwe zoon. Dan is er dus toch een plaatsvervanger gekomen. Maar Bojana heeft haar vriendje terug en neemt hem weer gewoon mee. Layla vertelt dat hij een werkloze seizoenarbeider is. Ook dat ze soms verlangde dat Richter gewoon bij haar bleef, maar dat ze dan toch ook niet weet of het huwelijk dan wel stand zou houden bij zo’n onrustige man die altijd zou weg willen.

Clovis denkt weer aan zijn zoon, hoe hij rugby speelde. Hij gaat in een busje naar de stad en stapt een snackbar binnen. Hij wordt lastig gevallen door een groepje hangjongeren, die van zijn patat eten en hem in het busje sleuren. Hij krijgt een pak op zijn donder en loopt strompelend naar huis. Thuis wordt hij gebeld door Layla of Richter die vraagt of het met hem gaat. De volgende dag gaat Clovis weer in zijn bus op weg. Hij gaat naar de militaire vliegbasis want zijn zoon gaat vertrekken. Hij noemt zijn zoon bij zijn koosnaampje. Maar die geeft hem alleen het advies voorzichtig te zijn. Er is geen sprake van een echt contact en Clovis gaat weer terug naar zijn huisje. Hij denkt terug aan de dood van zijn dochtertje die slechts een dag had geleefd: het kindje wilde niet drinken. Later had hij haar Lili genoemd. Dan krijgt hij het benauwd en hij blaast zijn laatste adem uit: waarschijnlijk sterft hij aan een hartinfarct: hij krijgt namelijk een tintelende linkerarm. Het is dus de dag dat Richter zal vertrekken.

In het allerlaatste hoofdstuk van dit deel komt Layla in het huisje op bezoek. Blijkbaar heeft ze een tijdje niets gehoord van Clovis. Ze gaat naar zijn kamer en ze ziet hem dood liggen. Hij moert al een tijdje dood zijn want in de gang ligt een envelop met post van Richter aan zijn vader. Ze waarschuwt de dokter die het pook op een hartaanval houdt. Daarna belt ze naar Richter in het buitenland. Ze zegt tegen hem dat hij naar huis moet komen, omdat “het voorbij is.”

Titelverklaring
Een “zielhond”  is een soort tussenpersoon die voor een ingelote militair op zoek ging naar een plaatsvervanger die voor hem in het leger wilde gaan. Dat gebeurt met de opa van Richter, Jacques, voor zijn ouders, werfeigenaren een plaatsvervanger zoeken. Die wordt gevonden. Het is dan waarschijnlijk een soldaat die in de Eerste Wereldoorlog moet deelnemen aan de oorlog. Deze Jelle de Wit zou daarbij omgekomen (kunnen) zijn.

Wanneer Clovis Loos hoort dat zijn zoon naar een woestijnland moet vertrekken (Irak?) voor een vredesmissie probeert hij als zielhond een plaatsvervanger voor zijn zoon te vinden.

Lijst met belangrijkste personages/karakters
Clovis Loos
Richter Loos
Layla
Jacques Loos

Analyse van de personages/karakters
Clovis Loos  is 83 jaar. Hij heeft dus op hoge leeftijd een zoon gekregen, die echter niet in zijn voetsporen wilde treden. De jongen is marinier geworden en Clovis wil eigenlijk dat hij die baan opgeeft, zeker als hij naar een missie als bijvoorbeeld in Irak moet gaan.  Het liefst wil hij hem daarvan weerhouden. Hij denkt in de roman vaak terug aan het verleden o.a. van zijn vader die een vervanger voor de diensplicht van zijn zoon heeft gezocht. Wanneer Clovis hoort dat zijn zoon op een gevaarlijke missie naar Irak moet, wil hij eigenlijk een zielhond zijn, nl. een vervanger voor zijn zoon vinden, maar die poging loopt op een mislukking uit.

 Richter Loos  is de 28-jarige zoon van Clovis Loos. Hij wilde niet op de  werf van zijn vader werken en koos voor een opleiding als marinier. Hij vindt dat daar zijn hart ligt. Hij heeft een relatie met Layla, die hem heus wel begrijpt. Hij gaat altijd op weg naar nieuwe vredesmissies.  Eigenlijk wil hij daar helemaal niet over praten met zijn vader.

Layla  is de partner van Richter.  Ze speelt geen  grote rol. Ze is fotografe van dieren  van beroep  en ze heeft zich erbij neergelegd dat ze haar partner Richter er niet van kan weerhouden op vredesmissies naar het buitenland te gaan. Dat mariniersverhaal zit in zijn bloed.

Jacques Loos is de vader van Clovis en dus de opa van Richter. Hij was een betere komaf, want zijn vader heeft een plaatsvervanger voor hem gekocht toen hij in het leger moest als loteling. Het is een eigenzinnige jongen in zijn jeugd die in het water springt zonder te kunnen zwemmen, een lange dagreis maakt zonder zijn ouders te waarschuwen en van een dan afspringt met een dekzeil omdat hij wil vliegen. Ook in zijn werk is hij meer de denker dan de doener

Genre
Psychologische roman

Uitgewerkte thematiek en motieven
Het is natuurlijk duidelijk dat het vader-zoonmotief het belangrijkste motief is in deze roman.
Hoever kan/mag  een vader gaan in het beschermen van zijn zoon? Voor Jacques Loos werd een vervanger gezocht toen hij in militaire dienst moest. De familie had het geld en er werd een “zielehond” ingehuurd om een plaatsvervanger te vinden. De vader van Clovis heeft hem niet kunnen beschermen tegen de oorlog, maar gelukkig trad het noodlot als beschermengel op. Een jongen heeft de kogel voor Clovis opgevangen. Richter gaat vrijwillig in het leger: hij is beroepsmilitair  geworden. Er zit dus wel een verschil in de houding tegenover oorlog en militaire dienst in de drie verschillende familiegeneraties. Jacques had wel in het leger gewild, maar zijn vader zocht een plaatsvervanger. Clovis werd in de Tweede Wereldoorlog opgeroepen en ging noodgedwongen in het leger. Richter speelt voor eigen rechter en gaat vrijwillig in het leger.

Zijn vader wil hem echter tegen de dood beschermen. Irak is een gevaarlijk land en er kan best een plaatsvervanger voor hem gezocht worden. Waarom niet iemand van de Balkan als Jadran? Het is echter duidelijk dat Richter geen bemoeienis van zijn vader wil. Hij wil niet naar hem luisteren. Ook zijn vrouw Layla is een roepende in de woestijn. Hij heeft haar wel beloofd om met haar te trouwen, maar een echt grootse gebeurtenis is dat niet. Richter is bezeten van de zucht naar het avontuur.  Je kunt dat oorlogshartstocht noemen. Zijn vader was bezeten van de scheepswerf, maar dat gevoel kent Richter helemaal niet.

Een ander thema zou kunnen zijn”bestaat er zoiets als een plaatsvervangend lot. Voor Jacques loos is Jelle de Wit gestorven, voor Clovis heeft een andere jongen de kogel opgevangen.  Maar voor zijn zoon Richter heeft Clovis niemand kunnen vinden. Zal Richter omkomen bij de missie die hij moet volbrengen?

Structuur en perspectief
De roman wordt onderverdeeld in een aantal delen. Het begint met het deel Augustus.
Daarna gaan we terug in de tijd en zien we achtereenvolgens de delen: Mei- Juni-Juli

Het laatste deel heet weer Augustus en sluit aan op het eerste deel Augustus. Alle delen zijn onderverdeeld in een klein aantal hoofdstukken met een titel. De titel wordt in het betreffende hoofdstuk uitgelegd.

Omdat de delen april tot en met juli ingeklemd zitten tussen twee delen augustus, is er sprake van een niet-chronologische roman. Maar ook in de delen april t/m juli gaat de verteller regelmatig terug naar het verleden. Dat is het verleden van opa Jacques Loos, vader Clovis en het verleden van zoon Richter.

Er zijn drie vertellers. De eerste verteller treeft op in het eerste deel Augustus. Er is daar een ik-vertellende zoon Richter loos die afscheid neemt van zijn vader op het moment dat hij naar Irak moet vertrekken.

In de daarop volgende hoofdstukken April-mei-juni-juli is Clovis Loos de personale verteller (hij-vorm) hij vertelt in de o.v.t. over zijn vader Jacques ( hoe kan hij bepaalde passages letterlijk weten?) en over zijn zoon Richter.

In het laatste hoofdstuk is Clovis echter al dood. Dan komt zijn schoondochter Layla in de woning en zij treft hem dood aan. Zij vertelt in de zij-vorm (personaal dus) wat ze ziet. Haar man heeft een brief geschreven en ze belt haar man op om heem te vertellen dat hij naar huis moet komen.

In het laatste hoofdstuk is Clovis echter al dood. Dan komt zijn schoondochter Layla in de woning en zij treft hem dood aan. Zij vertelt in de zij-vorm (personaal dus) wat ze ziet. Haar man heeft een brief geschreven en ze belt haar man op om heem te vertellen dat hij naar huis moet komen.

De tijd en het decor van de handeling  
De roman heeft een tijdsbestek van de maand april tot en met augustus. Er wordt door de verteller niet aangegeven in welk jaar dat is. Maar er is sprake van een missie waarbij mariniers (Richter) worden uitgezonden naar een woestijnland. Ook wordt er gesproken over Amerikanen en dat zou kunnen betekenen dat het gaat over de missie naar Irak. Dat zou inhouden dat het verhaalheden het jaar 2003 betreft. In dat jaar vertrok er namelijk een vredesmissie van 1100  mariniers naar IraDe plaats van handeling is de provincie Zeeland. Daar is de scheepswerf van de familie Loos gevestigd, nl aan de Schelde waardoor de boten zo in het water kunnen  glijden. Clovis is in de plaats van zijn vader Jacques blijven wonen. Er wordt niet verteld welke plaats bedoeld wordt. Clovis woont in een niet te groot huisje op het platteland. In de oorlog heeft hij tegen de Duitsers gevochten in het gebied om de Sloedam.

De stijl
De stijl van Ila Tilon is niet al te eenvoudig. Ze voegt bovendien elementen in haar verhaal op die in eerste instantie weinig met het thema te maken hebben. Dat leidt de aandacht van het verhaar erg af.

Slotzin   
De brief van haar man aan zijn vader lag voor haar op tafel. Ze boog naar voren, strekte haar vrije arm zodat ze haar hoofd erop kon leggen. Haar adem tegen het papier. “Kom  maar naar huis”herhaalde ze, harder nu.”Het is voorbij.”( blz. 186)

Beoordeling Scholieren.com
“Zielhond”is de zoveelste vader-en zoon roman in de Nederlandse literatuur en het is zeker niet de gemakkelijkste maar ook niet de aantrekkelijkste. Vader Clovis wil zijn zoon behoeden voor het onheil. Hijzelf is er aan ontsnapt en zijn vader ook. Diens vader kon een loteling inhuren. Toch wordt het verhaal niet erg spannend neergezet.  Het blijft vaag van inhoud en de stijl van Lia Tilon is ook niet gemakkelijk.
Om eerlijk te zijn heb ik er niet veel lol aan beleefd en erg veel indruk heeft het niet gemaakt. Daarvoor is het te onsamenhangend geschreven. Er zijn passages die werkelijk niets met het hoofdverhaal te maken hebben en ik vraag me dan ook af waarom die in de roman zijn opgenomen. Ik denk hierbij aan het hoofdstukje van het “Loodsschip”, een verhaal uit een boek van 1916. Nee, “Zielhond” heeft me niet kunnen overtuigen.

Het boek is natuurlijk wel te combineren met andere boeken van het vader-zoonthema. Je kunt dan de diverse boeken mooi met elkaar vergelijken.
Enkele nummers voor je lijst:
Jan Siebelink  Knielen op een bed violen
F.Bordewijk    Karakter (een klassieker)
W.F.Hermans Nooit meer slapen
Maarten ’t Hart  De aansprekers 
Jan Wolkers    Terug naar Oegstgeest
Nico Dijkshoorn  Nooit ziek geweest

Kijk voor nog meer vader-zoonboeken naar de themalijst op de site van scholieren.com.

Recensies
http://www.recensieweb.nl/recensie/3842/Een+verwarde+bejaarde+op+de+voet+gevolgd.html

Bronnen  
Geen bronnen gebruikt