Feitelijke gegevens over het boek

Verschijningsdatum 1e druk:  september 2011
Titel: Vossenblond
Gebruikte druk: 1e (gebonden editie)
Aantal bladzijden: 260
Uitgeverij: Querido

Genre

“ Vossenblond “ is een psychologische roman over liefde, seksualiteit, een mogelijke vader-dochterrelatie  en de dood.

Cover

Een vrouwenhoofd met roodblond (lees: vossenblond) opgestoken haar siert de prachtig uitgegeven roman.

De flaptekst

Walter Tervoort, archeozoöloog, is al jaren geleden gescheiden. De eenzaamheid bestrijdt hij door zo nu en dan een escortdame aan huis te laten komen, liefst een pronte volksvrouw van zijn eigen leeftijd. Wanneer op een avond de jonge, roodblonde Vera op bezoek komt, raakt zijn bestaan ontregeld en kan hij zich voor het eerst van zijn leven niet goed meer concentreren op het karwei waaraan hij bezig is: het opgraven en bergen van skeletten vanonder een eeuwenoude kerkvloer. Al snel valt het voor hem niet meer te verkroppen dat zijn muze haar geld in de prostitutie verdient. Maar de eigenzinnige, ondoorgrondelijke Vera maakt niet de indruk zich door hem te willen laten ‘redden’. Vossenblond is een breekbare en tegelijk zinderende roman over de aloude verknooptheid tussen Eros en Thanatos en de grillige wegen van liefde en lust.

Samenvatting van de inhoud

Walter Tervoort is archeozoöloog, 58 jaar oud en leeft al dertig jaar geleden gescheiden van zijn vrouw Charley met wie hij overigens nog goed omgaat. Hij heeft een eenzaam bestaan en hij gaat op in zijn fascinatie voor skeletten van mensen en dieren. Ook in zijn vrije tijd bestudeert hij vaak  de oude overblijfselen van dieren. Wanneer het verhaal begint, is hij bezig met een groep medewerkers de destijds begraven lichamen van mensen uit de vorige eeuwen uit de grafkelders van de Alkmaarse Grote Kerk in kaart te brengen. Een van zijn medewerkers heet Bart,  met wie hij goed kan opschieten. Voor de seks laat Walter een keer per maand een escortgirl opdraven: het is de simpele huisvrouw Trudy die hem seksueel goed kan verwennen, maar verder weinig toevoegt aan zijn leven. Ze heeft hem net opgebeld om te vertellen dat ze met haar lichamelijke verwennerij stopt, omdat haar echtgenoot lucht van de bijbaan begint te krijgen. Walter boekte Trudy vaak buiten het escortservicebureau om.

Nu moet hij zich weer wenden tot het bureau en hij kiest uit een reeks gegadigden  voor ene Sharon. Op de bewuste avond is die echter verhinderd en het bureau biedt nu Vera aan. Die is wel erg jong (31 jaar, later blijkt ze zelfs 29 jaar te zijn). Vanaf het eerste moment is hij onder de indruk: ze is toch erg aantrekkelijk, heeft vossenblond haar en is bovendien intelligent en reageert  met humor op zijn opmerkingen. Bovendien is ze goed in seks en heeft niet de gelikte streken van een hoer: ze geeft hem de indruk dat ze echt betrokken is. Hij heeft de smaak goed te pakken en in plaats van de maandelijkse doorsmeerbeurt met Trudy  laat hij Vera wekelijks opdraven. Hij voelt zich heel vertrouwd met het meisje. Hij raakt ook echt verliefd op haar.

Intermezzo’s van het hondje Duvel.

Na elk hoofdstuk krijgen we het ik-commentaar van een hondje, dat later Duvel blijkt te heten. Het hondje was eerst bij een baas en wordt nu enige tijd bij een vrouw ondergebracht. Maar die laat hem nogal eens in de steek en als hij dan aan haar schoenen vreet, krijgt hij op zijn donder als ze terugkeert. Er is niet veel fantasie van de lezer voor nodig om te beseffen dat Duvel het hondje van Vera is.

In de kerkopgravingen delft Walter ook de skeletten van enkele prostituees uit vorige eeuwen op: dat is te zien aan de rode kleding die ze dragen. Hij denkt dan natuurlijk ook aan Vera. Hij belt voor een tweede afspraak en zij vraagt of ze een hondje mee mag nemen. Walter vindt dat goed, want hij wil haar gunstig stemmen. Het hondje draaft mee naar de slaapkamer, maar desondanks  is de seks met de jonge vrouw opnieuw heerlijk.
Het hondje vertelt dat hij na de seks met Walter mee moet naar een andere klant, bij wie hij niet mee naar binnen mag. Maar later op de avond krijgt hij ook nog een acupunctuurbehandeling die heel lekker is voor de hond.

De derde keer dat Vera komt, heeft ze twee gebroken vingers en blauwe plekken. Walter vraagt zich af of ze misschien wordt mishandeld. Maar ze heeft een ander probleem.  Ze wil binnenkort op vakantie en dan moet de hond ergens worden ondergebracht. Walter biedt aan om op de hond te passen in ruil voor twee gratis seksbehandelingen nl. bij het brengen en bij het afhalen. Vera vindt het prima. Duvel bijt tijdens het verblijf in een dode vogel die Walter aan het prepareren is.

Walter wordt gebeld door Charley, die hem vertelt dat haar tweede vriend Leo nu toch overleden is. Hij was terminaal, maar hij had haar tien jaar geleden al ingeruild voor een ander.  Ze vertelt dat hun dochter Repke (Van Charley en Leo samen) twee gebroken vingers heeft opgelopen. Walter legt natuurlijk het verband tussen beide meisjes: zou Repke hetzelfde meisje zijn als Vera? Hij bezoekt daarom stiekem de begrafenis van Leo  en hij ziet inderdaad dat Repke en Vera dezelfde personen zijn. Duvel is er ook bij.  Die is door Leo in de laatste periode van zijn leven bij Repke gestald.
Duvel herkent Walter en hij ruikt hem bovendien, en hij vindt dat erg vreemd.

Na de begrafenis gaat Walter met zijn ex-vrouw Charley eten. Hij vraagt naar Repke. Weet Charley wel zeker dat het kind van Leo is en niet van hem.  Hij is zich dat steeds gaan afvragen, want dan zou hij incest plegen en een soort omgekeerde Oedipus zijn.  Charley weet het zeker: Leo is de vader van Repke geweest: vrouwen weten dat, hoewel ze toen seks had met beide mannen.  Repke is  29 jaar en geboren nadat ze Walter had verlaten.

Walter hoort van medewerker Bas dat zijn schoonvader na jaren huwelijk ineens gevallen is op een jonge man uit zijn omgeving. De hele familie kan dit niet begrijpen en Elly zijn vrouw is flink van slag. Walter die nog niet uit zijn hoofd heeft gezet dat Vera zijn dochter is, begrijpt de verwarring wel. Je kunt soms ineens tot over je oren verliefd worden. Hij gaat naar Amsterdam en staat voor haar huis op hem te wachten, maar hij ziet haar niet. Vera belt hem later op en vraagt of hij nog steeds op Duvel wil passen. Walter wil het graag voor haar doen.

Duvel vertelt intussen dat Vera met een acupuncturist omgaat en dat die twee wel eens coke snuiven. Hij krijgt zelf ook een portie. Hij heeft ook geroken dat Walter in de buurt van hun huis in de Wibautstraat is geweest. Hij vertelt verder  dat Vera en de man af en toe ruzie hebben.

Walter neemt zich voor om geen seks met Vera te hebben als ze de hond komt brengen. Hij moet eerst zeker weten dat ze zijn dochter niet is. Maar ondanks dat voornemen hebben ze toch weer lekkere seks met elkaar. Wanneer ze echter naar Schotland reist, hoort hij een week helemaal niets van haar. Hij belt haar op maar krijgt enkel haar voicemail.

Duvel vindt dat hij in de steek gelaten is door Vera en hij mist haar verschrikkelijk. Eigenlijk  vindt hij het niet gezellig bij Walter.

De klus in Alkmaar is eindelijk geklaard. Een van de laatste opgravingen was een man in kikkerhouding. Misschien is die op het laatste moment het graf in gesprongen bij twee overleden vrouwen. Met Bart moet Walter naar Tiel om een stuk grond bouwrijp te maken d.w.z. ontdoen van skeletten. Omdat ze een beerput moeten omtrekken die verschrikkelijk meurt, raakt hij overstuur: hij moet kotsen (stank) en janken (om de verdwenen Vera). Bij thuiskomst heeft hij een kaart gekregen van Vera. Er staat een afbeelding van een paardenman op. Dat verwijst naar het raadsel dat Walter sinds enige weken meetorst, nl.  dat zijn foto op een reclameposter voor een vakantie in de Algarve staat afgebeeld. Hij weet niet hoe dat kan , maar de mogelijke maker ervan is zes weken ervoor door zelfmoord om het leven gekomen. Overigens staat dit verhaallijntje vrij op zichzelf  in de roman: het wordt ook niet afgemaakt.

Hij gaat op vrijdag eerst weer een dier ontleden en hij voert denkbeeldige gesprekken met Vera. Opnieuw gaat hij daarna naar haar huis in Amsterdam om een antwoordbrief te bezorgen. Hij koopt een armband voor haar en hij probeert er telefonisch achter te komen of Charley weet waar Repke/Vera is. Nee, die weet dat  niet, maar ze vertelt hem wel dat Repke haar vader een tijdje lang niet heeft willen ontmoeten, omdat ze hem met een escortgirl had betrapt. Zou ze uit een ultieme wraakpoging daarom zelf escortgirl zijn geworden= Walter raakt nu vertwijfeld. 

Duvel beschrijft dat hij naar het huis van zijn bazinnetje is geweest, maar dat hij niet is teruggebracht. Hij begint haar steeds meer te missen.

Op zondag 6 juni (2010?) gaat Walter naar de boot van Bas om met het gezin over de Waal te gaan varen. Hij voelt zich wel vrij, maar door een onverwachte manoeuvre valt Duvel overboord. Hij schrikt zich wezenloos  want hij kan later nooit tegen Vera vertellen dat Duvel verdronken is. Daarom springt hij de hond na, maar hij loopt zelf het grootste gevaar. Er komt een rijnaak aan en hij ontsnapt ternauwernood aan de dood. Duvel heeft overigens zichzelf gered. Voor alle zekerheid laat Bart een ambulance komen. Walter beschouwt het als een vingerwijzing Gods dat hij Vera definitief kwijt is. Wellicht heeft ze lucht gekregen van de situatie en weet ze dat Charley en hij getrouwd zijn geweest. Misschien vermoedt ze ook dat ze zijn dochter is.  Hij zal in eenzaamheid verder moeten leven.

Duvel  geeft aan dat hij voor de eerste keer echt heeft moeten zwemmen, maar hij wilde het liever nooit omdat hij een hekel aan water heeft. Hij heeft besloten bij zijn baas Walter te blijven. Hij ziet echter wel dat zijn baas verdrietig is en dat hij iemand mist.

Titelverklaring

“Vossenblond” verwijst naar de kleur haar van het escortmeisje Vera. Wanneer ze voor de eerste keer zijn huis binnenkomt, moet Walter onmiddellijk denken aan een vos. Ook daarna wordt nog enkele keren door de verteller naar een vos verwezen.

Structuur
De roman wordt verteld in 16 genummerde hoofdstukken, die geen titel meekrijgen. Over het algemeen worden deze hoofdstukken in chronologische volgorde neergezet. In een enkel hoofdstuk komt wat voorgeschiedenis van Walter naar voren.

“Vossenblond”is het verhaal van een plotselinge liefde van een ouwe bok voor een jong, groen blaadje. Maar ineens komt er dimensie extra in het boek, wanneer de mogelijkheid zich voordoet dat Walter een moderne, zij het omgekeerde Oedipusfiguur wordt.

Na elk hoofdstuk volgt een soort toelichting en verslag van een ander personage. Dat is Duvel de hond van Vera en later van Walter. Hij becommentarieert het gedrag van zijn bazin en later baas.
De roman heeft een open einde: het is niet duidelijk wat er met Walter gebeurt en of Vera in zijn omgeving terugkeert.

Perspectief

Er is een meervoudig perspectief.
De belangrijkste verteller is de 58-jarige Walter Tervoort. Hij is archeozoöloog en al jaren gescheiden van zijn ex-vrouw Charley. Hij leeft eenzaam, maar laat zich verwennen door escortgirls. Zijn tweede escortgirl is Vera, jong en bij toeval de dochter van zijn gescheiden vrouw. Walter is een personale verteller (hij-verteller) in de o.v.t

Maar elk hoofdstuk van Walter wordt gevolgd door een korte beschouwing van de hond Duvel. Deze hond vertelt in de o.t.t. en bekijkt als het ware de optredens van de personages. Het is bovendien een ik-verteller.
Hoewel de vondst wel aardig is, maar niet heel origineel, vind ik deze vertelvorm kinderlijk overkomen: ze zou zomaar ontleend kunnen zijn in een jeugdboek.

De tijdlagen van het verhaal

“Vossenblond” speelt zich af in het eerste decennium van de 21e eeuw. Er worden door de schrijfster echter nauwelijks data genoemd. Maar uit het gebruik van mobiele telefoons, internet en Ipods kun je wel afleiden dat het verhaal heel actueel is. Het belangrijkste deel van het verhaal speelt zich tijdens de afgravingen in de kerk in de maand mei.
De laatste zondag waarop Walter bijna verdrinkt, is het 6 juni. Een blik op de kalender zou dan kunnen betekenen dat deze zondag in 2010 is. In dat jaar viel 6 juni namelijk op een zondag.

De vertelde tijd is enige weken: Walter laat een escortgirl verschijnen en die gaat hij later wekelijks bestellen. Een aantal ontmoetingen wordt beschreven. Op een bepaald moment vertrekt ze naar Aberdeen of Edinburgh. Dat is in mei en ze zou twee weken wegblijven. Maar op 6 juni is Vera nog niet terug. Op die dag eindigt wel de roman.

Het decor van de handeling

Er zijn enkele plaatsen die een rol spelen in de roman.
-    Haarlem: Walter Tervoort woont daar en hij laat Vera naar zijn huis komen om seks met haar te hebben
-    Alkmaar: Walter werkt daar aan het in kaart brengen van skeletten die in de Alkmaarse Grote kerk moeten worden opgegraven.
-    Amsterdam: Vera is studente en woont in de Wibautstraat in Amsterdam. Walter gaat twee keer naar haar huis. Ook Duvel woont enige tijd in dat huis aan de Wibautstraat.
-    De Waal bij Tiel: op deze grote rivier speelt zich bijna een verdrinkingsdrama af.

Uitgewerkte thematiek

“ Vossenblond” gaat voornamelijk over de kracht van de liefde. De in eenzaamheid levende Walter Tervoort (niet voor niets iemand die zich met de dood bezighoudt:  hijzelf  is eerst levend dood) krijgt een nieuwe impuls wanneer hij seks heeft met de betrokken escortgril Vera. Dat is andere (billen)koek  dan seks met de huisvrouw Trudy. Vera lijkt zich heel betrokken bij hem te voelen  en geeft hem de illusie  dat ze samen verder zouden kunnen. Dan wordt echter duidelijk dat er een relatie is tussen hem en Vera via zijn ex-vrouw. Vera is namelijk haar dochter Repke en zijn opvolger Leo. Wanneer die sterft, komt Walter erachter dat Vera en Repke dezelfde personen zijn. Daarbij komt bovendien nog de situatie in het geding dat ze eventueel zijn kind is, waardoor er bovendien sprake kan zijn van ongewenste incest. Hij beseft niet dat hij natuurlijk gewoon door Vera wordt gebruikt. Ze heeft ook gewoon andere klanten en ze onderhoudt bovendien ene relatie met een acupuncturist.

Er is verder misschien sprake van een vervangende vader-dochterrelatie. Haar vader heeft Charley in de steek gelaten voor een jonger exemplaar, maar tegelijkertijd heeft hij ook gebruik gemaakt van de diensten van een callgirl. Dat neemt ze hem kwalijk en het is niet ondenkbaar dat ze op deze manier wraak heeft willen nemen op haar vader. Misschien ziet ze wel iets in Walter als een soort vervangende vader, omdat ze namelijk hem ook op het hondje Duvel wil laten passen, als ze op vakantie gaat. Duvel was namelijk het hondje van Leo.
Zo plotseling als Vera in het leven van Walter is gekomen, zo plotseling verlaat ze het ook weer. Het ziet er immers niet naar uit dat ze terugkeert bij Walter en Duvel. Het hondje heeft zich er al bij neergelegd. Walter blijft naar haar verlangen.

Het is een oeroude combinatie: Eros en de dood. (Thanatos) Walter Tervoort houdt zich bezig met het onderzoeken van schedels en skeletten. Waar de dood het einde van het leven is, kan seks het begin ervan zijn. In de cirkel tussen begin en einde zijn seks en dood onlosmakelijk aan elkaar verbonden schakels. Het beroep van Walter is dus zeker niet toevallig. Hij komt aan het einde van de fabel ook zelf dicht in de buurt van de dood. Weliswaar springt hij uit liefde voor Vera (of uit angst haar te verliezen)  het eigenwijze hondje Duvel na als die in het water valt, maar hij brengt zichzelf daarmee meer in gevaar dan dat hij de kans heeft Duvel te redden. Die kan best zwemmen, maar was er gewoon te lui voor of had een hekel aan water.
Walter beseft dat Vera niet meer terugkeert en hij zal zijn verdere leven in eenzaamheid moeten slijten. Teruggaan naar zijn ex-vrouw zou m.i. ook een optie zijn.

Beoordeling scholieren.com

“ Vossenblond” is een vlot vertelde roman van Rascha Peper. Het thema is niet erg origineel en is al vaker in de Nederlandse literatuur beschreven (vgl. ”Vals licht”  van Joost Zwagerman en “ De dokter en het lichte meisje”   van Simon Vestdijk)
Oudere man valt op jongere prostituee.
Bij ‘ Vossenblond” komt bovendien de mogelijkheid ter sprake dat Vera eventueel de eigen dochter van Walter Tervoort kan zijn, waardoor er een verboden incestueuze verhouding zou zijn ontstaan.  Dat brengt wel enige spanning in de roman.
Peper is in haar woordkeus en schrijfstijl niet moeilijk te volgen. Soms is de symboliek (de dood via het opgraven van de lijken in Alkmaar en de seks die de dood weer kan overwinnen) wat al te nadrukkelijk aanwezig.

Het verhaal heeft een open einde en dat is misschien wat onbevredigend voor een jonge lezer.
Het verhaal is helder opgebouwd en niet moeilijk te volgen. Een beetje kinderachtig is de keuze voor de vertellerfiguur van het hondje, die ik niet erg geslaagd vind. Daarmee is “ Vossenblond” zeker niet de beste roman geworden die Peper geschreven heeft.

De amusementswaarde voor scholieren is echter ruim voldoende.
De literaire waarde: twee punten.

Recensies

De eerste recensie verscheen in het NRC van vrijdag 2 september 2011. Pieter Steinz over het verhaal : “Peper laat het toeval flink over Vossenblond uitwaaieren en zet nogal wat lijntjes uit. Te veel misschien. Walters affaire met Vera wordt afgewisseld met zijn werkervaringen als archeozoöloog in de Grote Kerk van Alkmaar, waar het opgraven van een knekelruimte onder de kerkvloer een aantal symbolische parallellen met zijn leven genereert. Tegelijkertijd probeert Walter erachter te komen hoe het kan dat hij op een reclameposter van een reisbureau paardrijdend in de Algarve staat afgebeeld.
En dan zijn er nog de monologen van de hond (!) van Vera, gezet als cursieve teksten tussen de hoofdstukken. Het commentaar op het doen en laten van zijn bazin is ongetwijfeld bedoeld als dramatic irony (de hond ziet onbegrijpend van alles dat alleen de lezer kan plaatsen), maar doet eerlijk gezegd kinderlijk en potsierlijk aan. Het is niet zo eenvoudig om een denkende hond in een roman op te voeren; zelfs een gerenommeerd schrijver als Paul Auster maakte zich er een jaar of tien geleden belachelijk mee.
Er is meer dat Vossenblond van glans ontdoet, zoals de losse eindjes in de intrige en het ouderwetse, oubollige vocabulaire waarmee Peper haar enigszins kabbelende stijl probeert te verlevendigen. Het woordje ‘wuft’ komt te pas en te onpas terug, maar dat heeft nog een functie als codewoord tussen Vera en Walter. Hinderlijker zijn zinsneden als ‘een fikse staander’ (bedoeld wordt een erectie, niet een hond), ‘de scepter van zijn lust’ en ‘sapphische voorliefde’. Zelfs de knappe, bespiegelende innerlijke monologen van Walter worden erdoor ontsierd.
Dat is jammer, want je ziet hoe Peper in Vossenblond heeft geprobeerd om het voornaamste thema van haar oeuvre – een ingeslapen figuur wordt door hartstocht opgetild en te gronde gericht – opnieuw vorm te geven. De kernzin ligt in Walters reactie op het nieuws dat de schoonvader van zijn naaste collega verliefd is geworden op een jongen van 25: ‘Hoewel hij de oud-verzekeringsman niet kende, leek het alsof hij van een afstand voelde dat die zelfs willens en wetens voor zijn ondergang had gekozen. Misschien was persoonlijke ondergang niet zo belangrijk meer in het licht van een alles verterend vuur dat in je woedde.’
Over die drang naar alles verlichtende zelfvernietiging zal Rascha Peper hopelijk ooit een even gave roman als Rico’s vleugels uit 1993 publiceren. Maar dit jaar nog niet.

In het literaire magazine “ Boek “ (september/oktober 2011) wordt de roman uitvoerig besproken. Erik de Vries vindt het eerste deel van de roman sterker dan het tweede deel. “Daarbij kent het verhaal een aantal storende eindjes. In het begin van de roman wordt Walter opgebeld  door iemand die lijkt op een notaris of een jurist. De beller blijkt verkeerd verbonden: in de rest van de roman wordt er niet meer aan gerefereerd. Zou dit Pepers poging zijn om de spanning op te voeren?  Een ander voorbeeld is de reclamefoto die Walter p[ een gegeven moment in de etalage van een reisbureau ziet. De foto, waarop twee ruiters te zien zijn, prijst een paardrijvakantie in Portugal aan. Hoewel Walter zeker weet dat hij nog nooit in die regio heeft paardgereden, weet hij even zeker dat hij een van de twee ruiters op de foto is. Het idee blijft hem achtervolgen. Maar ook deze verhaallijn sterft hinderlijk prematuur.
De  grootste trivialiteit die de auteur zich veroorlooft , betreft een huisdier dat ze sprekend opvoert. Hoewel deze hond kinderachtige en weinig relevante observaties in zijn bek gelegd krijgt, is het een toch wel erg vreemde dissonant in een roman die de aloude verknooptheid tussen Eros en Thanatos heet te bezingen. “

Over de schrijfster

Bron: website uitgever
Rascha Peper studeerde Nederlands en werkte een aantal jaren als lerares. Ze woonde een tijd in Wenen en in New York vanwege het werk van haar man voor Buitenlandse Zaken. In Wenen begon ze serieus te schrijven en in 1990 debuteerde ze met de verhalenbundel De waterdame, waarop snel haar eerste roman Oesters volgde.
Haar werk werd van meet af aan lovend ontvangen. De roman Rico’s vleugels (1993) werd een groot succes en stond op de shortlist van de AKO Literatuurprijs. Russisch blauw (1995) werd bekroond met de Multatuliprijs 1996. ‘

Literaire uitgaven van de schrijfster:

De waterdame (verhalen, 1990)
Oesters (1991)
Oefeningen in manhaftigheid (verhalen, 1992)
Rico's vleugels (1993)
Russisch blauw (1995)
Een Spaans hondje (1998)
Dooi (1999)
Wie scheep gaat (2003)
Verfhuid (2005)
Vingers van marsepein (2008)
Zwartwaterkoorts (verhalen, 2009)
Vossenblond (2011)