Titel: Vallen
Auteur: Anne Provoost
Uitgever: Houtekiet/Fontein
Eerste druk: oktober 1994
Aantal bladzijden: 264

Samenvatting
Vallen is het verhaal van Lucas, een vijftienjarige jongen die met zijn moeder de vakantie doorbrengt in het huis van zijn pas overleden grootvader. Lucas merkt dat er geheimzinnig gedaan wordt over zijn grootvader en komt toevallig in contact met Benoît, een jongen die zich voordoet als journalist en Alex, de vriend van Benoît. Benoît geeft Lucas het gevoel dat hij de moeite waard is en Lucas, die onzeker is, gaat steeds meer op Benoît steunen en maakt ook kennis met zijn ideeën in verband met vreemdelingen. Benoît vindt dat alle vreemdelingen terug naar hun land van herkomst moeten, en geeft daarvoor argumenten die ogenschijnlijk logisch zijn. Zijn talent om mensen om te praten en te overtuigen is zo groot dat Lucas er niet in slaagt hier iets tegenin te brengen. Al snel blijkt dat Benoît het ernstig meent en er niet voor terugdeinst geweld te gebruiken. Ook Lucas wordt hierbij betrokken en hij helpt Benoît om een tehuis voor asielzoekers in brand te steken. Intussen is Caitlin in het dorp aangekomen, het meisje dat vroeger ook in het dorp logeerde en waarmee Lucas toen goed bevriend was. Dankzij Caitlin komt Lucas te weten dat zijn grootvader tijdens de Tweede Wereldoorlog een aantal Joden heeft verraden die in het dorp ondergedoken waren, waaronder ook de moeder van Caitlin. Die Joden zijn na de oorlog uit de concentratiekampen teruggekeerd. Lucas wordt heimelijk verliefd op Caitlin en bespiedt haar wanneer ze oefent om te slagen in haar toegangsexamen voor de dansschool. Caitlin laat zich eerst ook inpalmen door Benoît, maar wanneer ze ontdekt hoe hij over vreemdelingen denkt, keert ze zich onmiddellijk van hem af. Het komt dan ook tot conflicten tussen Caitlin en Lucas omtrent de ideeën van Benoît. Dit heeft als gevolg dat Lucas steeds onzekerder en agressiever wordt, en om zijn agressie af te reageren werkt hij met de kettingzaag van zijn grootvader. Wanneer hij op een dag aan het zagen is, hoort hij een geluid. Hij rent met de zaag nog in de hand naar de straatkant en ziet daar de brandende wagen van Caitlin liggen die van de weg is geraakt. Lucas loopt naar de wagen en probeert Caitlin, die bewusteloos is eruit te slepen. Dit lukt echter niet, want haar voet zit geklemd onder een staaf. Lucas ziet nog maar één uitweg om haar uit de brandende wagen te krijgen: haar voet afzagen. Dat doet hij dan ook en Caitlin wordt in allerijl naar het ziekenhuis gebracht. Oorspronkelijk is iedereen vol lof over Lucas\' daad, maar wanneer blijkt dat de staaf eigenlijk gemakkelijk kon worden weggetrokken en wanneer de pers te weten komt dat Lucas omgaat met extreemrechts, vermoeden sommigen dat Lucas Caitlin ook ongedeerd had kunnen redden. Caitlin wil niet meer met Lucas praten en Lucas vertrekt weer naar huis. Anne Provoost heeft dit boek duidelijk geschreven als een aanklacht tegen extreemrechts, maar zelf zegt ze dat dit boek een aanklacht vormt tegen alle vormen van extreem denken. Ze wil in dit boek aantonen dat mensen met extreemrechtse sympathieën lang niet altijd mensen zijn die er zomaar op los kloppen, integendeel, het zijn vaak heel verstandige mensen met een retorie.

Verwerkingsopdracht

Recensie: Recensent: Casper Markesteen
Markesteen beoordeelt \"Vallen\" positief omwille van de stijl. \"Alleen al omwille van dit fragment (p166-168) verdient Anne Provoost de Libris Woutertje Pieterse Prijs.\" Verder zegt hij over de stijl: zo kil, zo meedogenloos, zo harteloos. Ook vindt hij een rijkdom aan beelden, aan vergelijkingen en aan beschrijvingen in het boek: \"Op elke bladzijde staan zinnen die je zou willen inlijsten, waarvan je je afvraagt hoelang Anne Provoost er over gedaan heeft om zoveel moois bij elkaar te krijgen.\" Het verhaal vindt hij spannend en intrigerend en over de opbouw zegt hij: \"Via een grote flashback maakt Anne duidelijk hoe alles mooi in elkaar steekt.\" Zijn besluit: \"Stilistisch is het een juweel, thematisch heeft het van alles te bieden, compositorisch is er niets mis, kortom Vallen verdient niet alleen al die prijzen, het verdient in de eerste prijs door iedereen gelezen te worden.\" \"zo kil, zo meedogenloos, zo harteloos\" Ik ben het daarmee eens. De gevoelens van de schrijfster komen helemaal niet aan bod en schemeren niet door in het verhaal en de meest ingrijpende gebeurtenissen worden hetzelfde beschreven als \'gewone\' gebeurtenissen. Zelf zou het me niet direct opvallen dat de stijl zo anders is maar als ik erover nadenk ben ik het er wel mee eens. \"Op elke bladzijde staan zinnen die je zou willen inlijsten, waarvan je je afvraagt hoelang Anne Provoost er over gedaan heeft om zoveel moois bij elkaar te krijgen.\" Ik ben het er mee eens omdat er heel veel vergelijkingen, beeldspraak en mooi bij elkaar gezochte zinnen in staan die je in een willekeurig ander boek niet zo snel tegen zult komen. \"Via een grote flashback maakt Anne duidelijk hoe alles mooi in elkaar steekt.\" Hier ben ik het niet helemaal mee eens omdat je in de loop van het verhaal steeds meer begint te begrijpen van de mensen om Lucas heen en zijn grootvader, alle dingen die je eerst niet begreep worden op het einde wel duidelijk maar in de loop van het verhaal begin je al steeds meer te begrijpen. \" … kortom Vallen verdient niet alleen al die prijzen, het verdient in de eerste prijs door iedereen gelezen te worden.\" Hier ben ik het mee eens omdat ik het boek erg goed vond raad ik het ook iedereen aan en verdiend het ook inderdaad om door iedereen gelezen te worden.

Leeservaring

Onderwerp
Er zijn verschillende verhaallijnen in dit verhaal, die door elkaar lopen. Aan de ene kant is er de zoektocht van Lucas naar het verleden van zijn grootvader, aan de andere kant, wat ook heel belangrijk is, is hoe Benoît Lucas telkens weer kan beïnvloeden. Lucas wordt door hem verleid tot de ideeën van het extreme denken. Wat er tussen Lucas, Benoît en Alex is, kan niet echt als vriendschap gezien worden, terwijl Lucas en Caitlin eigenlijk iets meer zijn dan gewone vrienden. Het verhaal draait dus wel steeds om Lucas maar in verschillende situaties, zijn zoektocht naar zijn opa\'s verleden, naar vriendschap, naar zichzelf en ook wel naar liefde (hij vind Caitlin leuk). Het onderwerp is dus eigenlijk de zoektocht naar zichzelf omdat hij door naar z\'n verleden te zoeken te weten wil komen wie hij eigenlijk is, door de vriendschap mat Benoît en Alex erachter wil komen bij wie hij eigenlijk hoort en door de vriendschap met Caitlin erachter wil komen hoe hij over haar, zichzelf en meisjes in het algemeen denkt. Hij zit duidelijk in de knoop met zichzelf en wil erachter komen wie hij is.

Het thema
Het thema is racisme en rechts-extremisme omdat Lucas daarmee in aanraking komt en daar een mening over moet vormen terwijl er aan twee kanten aan hem wordt getrokken. Aan de ene kant Caitlin die het daar totaal niet mee eens is en dat ook duidelijk laat weten en aan de andere kant Benoît die hem mee wil trekken in zijn racistische praktijken. Dit is het thema dat het meeste is uitgewerkt. Ik vind dat de relaties tussen Benoît, Caitlin en Lucas soms wat veel aan bod komen en dat ze dus ook in dit rijtje passen. Het thema is ook liefde en vriendschap omdat Lucas steeds op zoek is naar echte vriendschap, hij een beetje verliefd is op Caitlin, Caitlin ook op zoek is naar echte vriendschap en liefde, Lucas\' moeder uit liefde (en schaamte) voor haar zoon en vader de waarheid verzwijgt en Benoît en Alex vroeger geen liefde van hun ouders hebben gehad want anders waren ze niet zo geworden en hadden ze waarschijnlijk niet zulke ideeën over de samenleving.

Motieven
Wat constant terugkeert, is de kettingzaag, het heeft een verbindende functie (een ketting is opgebouwd uit schakels). Er is het verband tussen Lucas en zijn grootvader, ze hakken er beiden hout mee voor het klooster, Lucas voor de asielzoekers, zijn grootvader voor Soeur Béate. Maar de kettingzaag heeft eerder een functie van verwijdering tussen Lucas en Caitlin: met die zaag heeft hij Caitlin wel gered, maar ze is haar voet voorgoed kwijt. Wat ook constant terug komt is het maken van keuzes, hij moet kiezen of hij z\'n moeders raad opvolgt en niet achter het verleden van zijn grootvader aangaat of dat hij z\'n gevoel volgt en erachter komt wie zijn grootvader eigenlijk was; of hij kiest voor het rechts-extremisme en Benoît en Alex terwijl hij er geen goed gevoel over heeft of dat hij kiest voor Caitlin en zichzelf en niet aan de racistische praktijken meedoet en zo zijn er nog meer voorbeelden. Lucas weet niet wie hij is en weet ook niet welke keuze hij moet maken en of dat ook een goede keus is. Ook verraad speelt een grote rol in het verhaal: Lucas\' grootvader heeft de joden, die in het klooster verborgen zaten, verraden door hen te klikken aan de Duitsers. Lucas heeft Caitlin verraden doordat hij de duif niet kon vangen. Die duif is een symbool voor falen, voor mislukking en ze is even kwetsbaar als Lucas. Ze zat vast aan de handdoek zoals Lucas aan het verleden. Benoît heeft Lucas verraden door hem te laten vallen na het ongeluk van Caitlin. Ook Lucas\' moeder heeft hem verraden door zo lang de waarheid voor hem te verzwijgen. De ganzen zijn ook belangrijk, ze hebben een soort waakfunctie: ze waarschuwen voor het extreme denken, wat op het einde van het verhaal niet meer nodig was, omdat het gevaar toen (voorlopig) geweken was.

De titel
Caitlin, die creatief bezig is met dansen, wil iets bereiken en dat kan ze alleen maar met vallen en opstaan (\"Om te dansen moet ik vallen\"). Ze moet lijden om haar ideaal te bereiken. Lucas loopt in de vallen van Benoît en Alex, hij laat zich gemakkelijk doen en is zeker niet creatief bezig. Ook Caitlin trapt even in de val van Benoît, maar ze herstelt zich, Lucas\' grootvader is in de val van het extreemrechtse getrapt en heeft daardoor problemen en een slechte reputatie gekregen. Eigenlijk vallen ook de maskers af naar het einde van het verhaal toe. Benoît laat zijn ware aard zien aan Lucas en Lucas kiest eindelijk voor zichzelf. Benoît en Alex laten Lucas vallen omdat Lucas het niet meer eens is met hun ideeën.

De ruimte
Het verhaal speelt zich af in een Franstalige bergstreek. Er is sprake van Montourin en St-Antoine. Er wordt ook gesproken over de rots van Challon en de rivier De Sanne, maar deze namen zijn waarschijnlijk allemaal fictief. Symbolische waarde van bepaalde plaatsen: Rots van Challon: zijn grootvader leerde Lucas de rots beklimmen, later leerde Lucas dit aan Caitlin. De rots is ook een soort teken van een rotsvaste vriendschap tussen Caitlin en Lucas. De smidse, waar de kettingzaag werd opgeborgen. De kelders, die beiden werden gebruikt voor illegale praktijken. De slaapkamer van Lucas\' grootvader, van waaruit men de kloostertuin kon zien. Het kapsalon, waar Lucas een klein stukje van de waarheid ontdekt en waar hij zijn haar zo laat knippen, dat hij er uitziet als een skinhead.

De personages

Lucas: Het is een verwarde persoonlijkheid, hij is heel beïnvloedbaar, kwetsbaar, innemend en een heel grote twijfelaar. Maar hij is ook heel zorgzaam en behulpzaam en is niet de hoofdschuldige van wat er gebeurd is, doordat hij geen achtergrond heeft om een eigen persoonlijkheid te creëren. Doordat hij zich erg alleen voelt op vakantie, zonder zijn vrienden, laat hij zich vlugger vangen door mensen als Benoît en Alex. Hij veranderd tijdens het verhaal van iemand die geen mening heeft en snel in de val loopt naar iemand die toch al meer vastbesloten is en beseft dat hij in de val gelopen is. Lucas heeft het wel moeilijk. Er worden allerlei dingen voor hem achtergehouden, waar hij zelf achteraan moet. Ook wordt hij verantwoordelijk gesteld voor wat er vroeger gebeurd is, terwijl hij daar niks aan kan doen. Lucas krijgt ook problemen met rechts-extremisten die hem ertoe dwingen geweld te plegen. En dan uiteindelijk ook nog het auto-ongeluk, waarbij hij zoveel moeite deed voor Caitlin, maar geen andere manier zag om haar te redden, dan haar voet af te zagen. Terwijl hij wist dat ze dan nooit meer zou kunnen dansen, haar grootste passie. Dat moet ontzettend veel pijn doen. Hij heeft veel doorzettingsvermogen. Hoewel hij vervelende dingen meemaakt, pakt hij steeds de draad weer op en leeft verder. Ik vind het normaal dat hij nieuwsgierig naar het verleden is, als er de hele tijd achter je rug om over je wordt gepraat, wil je wel weten waarover dat dan gaat. Wat ik niet zo’n goede eigenschap vind van Lucas is dat hij zich snel tot iets laat overhalen, hij denkt niet zo goed na, voordat hij iets doet.

Caitlin : Ze heeft een eigen mening en heeft een sterke persoonlijkheid. Ze is afkomstig uit New York en is creatief bezig door te dansen. Ze is een beetje verliefd op Lucas en speelt de rol van het geweten voor hem. Ze spoort hem aan om na te denken en een eigen mening te vormen over politiek, racisme, . . . Ze neemt het Lucas kwalijk dat hij niet veel heeft ondernomen om meer te weten te komen over zijn grootvader. Ze leek eerst ook beïnvloed door Benoît, maar naderhand blijkt dat ze hem goed doorheeft. Caitlin vind ik soms iets te wantrouwig, ze is wel zelfverzekerd en durft voor haar eigen mening uit te komen.

Benoît : Hij is een leiderfiguur, een mooi- en veelprater en een gevaarlijk denker. Hij dwingt respect af en is een grote egoïst. Hij ziet eruit als een rijkeluiszoontje (draagt een Armani-jasje), heeft blauwe, heldere ogen (\"Zo helder als het vuur van een gasbrander\"). Hij is nogal uitdagend en wanneer hij ontdekt dat Caitlin \"een vuile jodin\" is, zint hij zelfs op wraak. Benoît kan mensen manipuleren en gebruiken en kan goed mensen overtuigen, terwijl die mensen eigenlijk wel weten wat kan en wat niet kan.

Alex : Hij is een meeloper, een naprater en de uitvoerder van Benoîts plannen. Hij werft mensen voor Benoît en moet mee-indoctrineren. Alex vind ik een zielig persoon, hij heeft niet echt meer een eigen wil, maar doet en denkt wat Benoît zegt. Lucas\' moeder: Ze is introvert en beschaamd over wat er gebeurde in het verleden. Dat is ook de reden waarom ze alles verzwegen heeft voor Lucas. Ze is een zwakke persoonlijkheid en is deels schuldig aan wat er gebeurd is doordat ze al die tijd de waarheid heeft verzwegen. Bij mij gaan de personages al snel voor me leven, in dit boek dus ook. In Lucas kon ik me het beste inleven, dat komt omdat het boek vanuit hem is geschreven en je dus zijn gevoelens ook te weten komt. Ik vind dat alle personen in dit boek op echte mensen lijken. De personages reageren soms voorspelbaar maar soms ook helemaal niet. Toen Lucas bijvoorbeeld in tweestrijd met zichzelf stond of hij de molotovcocktail zou gooien, had ik al voorspeld dat hij hem wel zou gooien, wat ook gebeurde. Maar ik had absoluut niet gedacht dat hij zo drastisch zou ingrijpen bij het ongeluk van Caitlin. Ik vind het belangrijk dat je niet altijd weet wat er gaat gebeuren, anders is het helemaal niet leuk meer om het boek te lezen. Het meeste kom je te weten van Lucas, dat komt omdat het boek vanuit zijn persoon geschreven is. Ik kan daardoor ook wel zijn gedrag begrijpen, maar soms had ik wel zoiets van: ‘waarom doet hij dat nou?’. Ik denk dat komt doordat hij gewoon een ander denkpatroon heeft dan ik. Ik vind het geen goede beslissing van Lucas dat hij Caitlins voet afzaagde. Maar in zo’n situatie kun je niet meer helder nadenken en hoewel het heel ingrijpend is, heeft hij wel haar leven gered. Natuurlijk had hij eerst op andere manieren kunnen proberen haar te bevrijden, maar hij was al in een soort shocktoestand, omdat hij net een vuurtje in de schuur had moeten blussen met zijn handen. Ook vind ik de beslissing van Caitlin om te vertellen aan Benoît dat ze joods is erg goed en moedig. Als ze dit nog langer voor zichzelf had gehouden, had ze waarschijnlijk nog meer problemen met hem gekregen. Nu weet Benoît waar hij aan toe is. Een slechtere beslissing van Lucas vind ik dat hij toch besluit de molotovcocktail te gooien, terwijl hij weet dat Caitlin joods is en Benoît een racist. Hij is natuurlijk bang dat Benoît hem iets aan zal doen als hij het niet doet, maar volgens mij is Caitlin belangrijker voor hem dan Benoît, dus dat is een goede reden om het niet te doen. En de vluchtelingen die er zouden komen wonen kunnen ook niets aan doen en zouden dus ook niet met het probleem geconfronteerd moeten worden. Het probleem van Lucas is dat hij niet weet wat er vroeger gebeurd is, maar dat de mensen om hem heen dat zich wel allemaal weten te herinneren. Hij voelt zich daarom nogal alleen staan in het dorp en als hij de kans krijgt sluit hij vriendschap met Benoît, die hem juist door het verleden van zijn opa geweldig vindt. Lucas denkt dat hij er zelf wel kan achterkomen wat er vroeger gebeurd is. Nu komt hij in aanraking met racisme, terwijl hij een joodse vriendin heeft. Dit levert natuurlijk veel problemen op. Lucas probeert de problemen te vergeten door met de motorzaag van zijn opa te werken. Ik vind dat een redelijke oplossing, maar vergeten kan hij het toch niet, want iedereen om hem heen trekt aan hem. Het werken met de zaag geeft Lucas wel tijd om erover na te denken, wat wel goed is, want er zal toch gekozen moeten worden. Mijn leefregels verschillen nogal met die van de personages uit het boek. Lucas laat zich nogal snel overhalen tot iets wat hij eigenlijk nooit zou doen. Een voorbeeld hiervan is het gooien van de molotovcocktail. Ik zou zoiets nooit gedaan hebben. Als ik het al zou doen, want ik vind het belachelijk om zo je doel hopen te bereiken. Ook de reden waarom Benoît vindt dat de bom gegooid moet worden, vind ik heel erg. Hij is een echte racist en met zijn ideeën over buitenlanders ben ik het niet eens. Caitlins leefregels lijken al veel meer op de van mij. Zij durft duidelijk voor haar eigen mening uit te komen en dat bevalt mij wel. Hoewel de moeder niet zo duidelijk in het verhaal naar voren komt, is het mij wel duidelijk dat zij ook andere leefregels heeft dan ik. Zij vertelt helemaal niets over haar vader aan Lucas, zodat hij er door anderen achter moet komen. Omdat Lucas niet veel over zijn grootvader weet besluit hij met Benoît vriendschap te sluiten, in de hoop dat hij het van hem te horen krijgt. Eigenlijk zorgt Lucas’ moeder er onbewust dus ook voor een deel voor dat hij op het verkeerde pad belandt.

Biografie Anne Provoost (Bron: Aangenaam, Vlaamse bibliotheekcentrale v.z.w., Etienne Claeys) Anne Provoost werd geboren te Poperinge op 26 juli 1964. Ze groeide Woesten in de Westhoek in een gezin van vier kinderen. De schrijversmicrobe had haar reeds vroeg te pakken. In de lagere school schreef ze schriftjes vol met opstellen die ze dan met potloodtekeningen illustreerde. Tijdens haar studie Germaanse Filologie te Kortrijk en te Leuven was ze van plan om niet te schrijven. Toen ze tijdens het voorlaatste jaar van haar studies ziek werd en een week met griep in bed lag, schreef ze toch een kortverhaal (over ratten die in de middeleeuwen de pest over de stad brachten), voor een verhalenwedstrijd van Germania. Ze won er de eerste prijs mee. Een jaar later won ze de tweede prijs in een verhalenwedstrijd van Knack Weekend. Hiervoor kreeg ze de volledige Winkler Prins Encyclopedie. Na haar licentiaatstudies volgde ze nog een jaar pedagogie te Leuven uit interesse en vanuit het vage voorgevoel dat ze nog zou schrijven. Daarna vertrok ze naar de U.S.A. met haar man die met een studiebeurs zijn Masters of Arts in Amerikaanse literatuur wilde behalen aan de universiteit van Minneapolis. Terwijl haar man studeerde werkte zij in een \"day care\", een kinderdagverblijf met kinderen tussen 4 en 7 jaar. Tijdens die periode begon ze terug intensief met schrijven. Ze schreef voor kindertijdschriften in Amerika en Vlaanderen en schreef de eerste versie van haar boek \"Mijn tante is een grindewal\", het eerste oorspronkelijk Nederlandstalig jeugdboek over seksuele kindermishandeling. Met dit boek waarin een jong meisje haar eigen situatie herkent in het stranden van een kudde walvissen op de kust van Cape Cod, werd Anne Provoost onmiddellijk een begrip in de Vlaamse jeugdliteratuur. Ze werd hiervoor in 1991 bekroond met de Boekenleeuw (jaarlijkse prijs die toegekend wordt door de Vereniging ter Bevordering van het Vlaams Boekwezen voor het beste jeugdboek) en de Interprovinciale Prijs voor Jeugdliteratuur. \"Mijn tante is een grindewal\" werd vertaald in het Engels, Duits, Zweeds, Noors en Deens. Met haar tweede roman \"Vallen\", die over racisme en de verleidingen van extreem rechts gaat, ontving ze in 1995 binnen tien dagen tijd, de Woutertje Pieterse Prijs voor kinder- en jeugdliteratuur, de Boekenleeuw en de eerste Gouden Uil in de categorie kinder- en jeugdliteratuur. De jongeren die het boek meelazen naast de officiële jury waren unaniem vol lof. Bij die prijzen hoorde telkens een flink geldbedrag. In 1995 won ze tevens als eerste Vlaamse auteur een Zilveren Griffel in Nederland voor \"Vallen\" en in 1996 de Interprovinciale Prijs voor Jeugdliteratuur. Het boek is inmiddels vertaald in het Engels, Duits, Frans, Zweeds, Deens, Noors, Spaans en Catalaans. Dit jaar volgt nog een vertaling in het Fins. Anne schreef tevens enkele boekjes met verhaaltjes voor eerste lezertjes bij Uitgeverij Zwijsen. In 1994 publiceerde ze ook het verhaal \"De laatste kogel\" in de bundel \"Jonge sla\" waarin jong Vlaams literair talent gebundeld werd. In opdracht van het Cultureel Centrum van Hasselt schreef Anne voor het jeugdtheaterproject Stukschrijven de theatertekst \"Het hart van twee\". Samen met jeugdauteurs Ed Franck, Bart Moeyaert en Jaak Dreesen volgde ze een jaar lang een workshop \'jeugdtheater schrijven\'. Eind juni 1994 gingen de eenakters van een half uur in première te Hasselt uitgevoerd door studenten van de Maastrichtse toneelacademie. Anne Provoost werkte 8 jaar deeltijds thuis voor \"Youth for Understanding\", een internationale uitwisselingsorganisatie voor jongeren. Sedert 1 januari 1996 is ze fulltime schrijver en zorgt voor haar kinderen Cornelius (5 jaar) en Martha (3 jaar). In oktober 1996 publiceerde ze De Roos en het Zwijn bij uitgeverij Querido.