Toen kwam moeder met een mes door Nicolien Mizee

Schrijver
Nicolien Mizee

Titel
Toen kwam moeder met een mes

Druk
Tweede druk

Uitgever, jaar, plaats
Nijgh & Van Ditmar, 2003, Amsterdam

Jaar van eerste druk
2003

Aantal pagina’s
207

Motivatie boekkeuze

Ik heb dit boek gekozen, omdat ik de titel wel interessant vond. Bij de boeken, waarvan ik meestal die titel lees, is de titel vaak 1 a 2 woorden, maar dit is meer een zin. En daardoor werd mij aandacht op het boek gevestigd. Veder was het een rede nieuw boek, en dit sprak mij ook wel aan. Van de schrijfster had ik nog nooit gehoord.

Samenvatting

De 28-jarige decoratieschilderes Ida Servaas valt tijdens haar werk van de ladder. Voor haar is dat een teken om pas op de plaats te maken, omdat ze angst heeft voor wat er nog meer mis kan gaan in haar leven. Ida woont in een bouwvallig huis dat op de lijst staat om gesloopt te worden. Ze verwaarloost zichzelf door onregelmatig te eten en overdag op bed te liggen. Haar oom Melchoir Eleveld, een pianohanderlaar, voelt zich verantwoordelijk voor de tegenslagen van zijn nichtje. Hij probeerde haar op te vrolijken door Ida mee uit eten te nemen en haar voor te stellen onderdak bij neef Lodewijk te vragen.

Melchoir is de broer van Ida\'s moeder Ellie. Ze stammen uit een artistiek geslacht, waarover regisseur Ankie Bijsterveld een documentaire maakt. Ellie is een dominante vrouw, die binnen het gezin altijd de scepter zwaaide. \'Geluk\' is een woord waar zij afkerig van was. Lachend en smalend keek zij dan ook neer op gelukkige mensen. Als kind probeerde Ida door te fantaseren en door dwangmatig bepaalde handelingen te verrichten, onder het juk van haar moeder vandaan te komen. Zelfs nu Ida volwassen is, probeerde Ellie haar onder de plak te houden, door haar dingen op te dringen. Zo bezoekt Ida met lichte tegenzin haar moeders pedicure in de straat waar vroeger haar vriendinnetje Alexandra Verdam woonde. Voor Ida was dat een straat waar het echte leven begon. Door tussenkomst van haar moeder is destijds het contact tussen de meisjes verbroken.

Het bezoek aan de pedicure werpt vruchten af. De vrouw is helderziende, ze constateert dat Ida darmproblemen heeft en geeft haar voetreflexmassage. Ook zegt ze tegen Ida dat haar geestelijke huis gevaar loopt en maakt ze toespelingen omtrent de dood van Ida\'s zusje Sannie. In de ouderlijke woning krijgt ida die dag een woordenwisseling met haar moeder over Babs Bijvoet, Ellies vriendin. Terwijl Ellie die vrouw aardig vindt, vind Ida haar afschuwelijk. Als Ida\'s vader de kant van zijn dochter kiest, ontploft moeder Ellie en wijst Ida de deur. Voordat ze vertrekt verwijt Ida haar moeder de dood van Sannie op haar geweten te hebben. Tevens zegt ze dat ze alle kinderen uiteindelijk kwijt zal raken. Ellie stort na deze assertieve handeling van Ida in en belandt in de psychiatrische inrichting Vogelenzang.

Het stuit Melchior tegen de borst dat Ida en haar vader blij zijn dat Ellie weg is. Toch begeleidt Melchoir Ida naar het ziekenhuis waar ze een darmonderzoek krijgt. Na afloop daarvan gaan ze samen uit eten. Melchior verteld daar dat neef Lodewijk op sterven ligt.

Drie maanden verstrijken. Ida en haar zus Trude zijn in de tijd dat hun moeder in de inrichting zit naar elkaar toegegroeid en zien elkaar nu dagelijks. Ze praten veel met elkaar en durven voor het eerste ook hun gevoelens onder woorden te brengen. De schrik slaat hen om het hart als hun moeder op een nacht de inrichting heeft verlaten om thuis zelfrijzend bakmeel te gaan halen. Voor hen is dat een teken dat het nu weer met de rust gedaan is. Ida gaat meteen naar de woningbouwvereniging, omdat ze bang is dat haar moeder haar eerdaags voorgoed naar het ouderlijke woning terug zal halen. De angst slaat pas echt toe als Ellie kort na hun bezoek aan Vogelenzang uit de inrichting is ontsnapt.

Samen met Trude bezoekt Ida nogmaals de pedicure. De helderziende geeft wat tips om hun moeder te weren, zoals urine om het huis druppelen. Ook praten ze tijden deze sessie over Sannie. Om haar geest te bevrijden moeten Ida en Trude een rituele gaan uitvoeren.

Ida denkt dat moeder Ellie haar beloert en droomt \'s nachts over haar. De onzekerheid omtrent wat Ellie van plan is neemt toe als ze Ida telefonisch gaat lastigvallen. Ook de pedicure wordt door Ellie bedreigd. Als op een dag Babs Bijvoet bij Ida aan de deur komt, weet Ida meteen waar haar moeder zich ophoudt. Kort nadat Ida Babs de deur heeft gewezen, hangt Ellie aan de telefoon. Eerst huilt ze, maar als Ida vraagt of haar moeder terug kan komen en normaal kan doen, ontploft Ellie weer. Ze eist eerst dat iedereen haar vergeving vraagt, anders weigert ze naar huis terug te keren.

Een paar dagen later gaat Ellie toch naar huis. Ze bedreigt haar man met een mes en wil het huis in brand steken als de kinderen niet meteen komen en naar haar luisteren. Ook Ida wordt even later bedreigd. Gelukkig komt de politie tussenbeide en neemt Ellie mee.

Die middag overlijdt Mechior aan een hartstilstand.

Eerste reactie

Ik heb het boek in een keer uitgelezen. In het begin vond ik het moeilijk om te lezen, maar toen ik eenmaal in het verhaal zat, kon ik niet meer stoppen. De laatste zin, \'\'Pas \'s avonds hoorde Ida dat Melchoir die middag aan een hartaanval was overleden\'\' is wel raar en ik vind dat het niet echt iets aan het verhaal toevoegt.

Open plekken

De belangrijkste open plek in het boek is de vraag of Ida ooit los weet te komen van haar moeder. Deze wordt langzaam ingevuld. Maar er zijn meer open plekken. Wat gebeurd er met Ellie? En wat is er gebeurd met Sannie? Sannie blijft wordt midden in het boek ineens genoemd. Je krijgt eerst allen te lezen dat ze dood is. En later wordt er steeds meer over duidelijk, maar er komen ook steeds meer vragen bij.

Personages

Ida: Zij is een decoratieschilderes met darmproblemen. Al sinds haar kindertijd lijdt ze aan dwangneuroses. Ze wil heel graag gelukkig zijn, maar dit lukt haar in haar jeugd niet. Later, als ze voor katten gaat zorgen wordt ze gelukkig. (p. 159) \'\'Terwijl ze lag na te denken over een geschikte naam voor haar nieuwe metgezel, voelde ze hoe de poes op bed sprong en zich aan haar voeteneind vlijde op een eigenaardig vertrouwelijke manier. Doodstil en zielstevreden bleef Ida liggen.\'\'

Melchoir: Hij is een conservatieve pianohanderlaar met een minderwaardigheidscomplex. Hij is getrouwd en heeft een dochter die aan anorexia nervosa lijdt en eveneens een minderwaardigheidscomplex.
Hij probeert er alles aan te doen om Ida weer op te vrolijken. Hij overlijd aan het einde van het boek.

Ellie: Zij is de moeder van Trude, Ida en Sannie. Ze is de zus van Melchoir. Ze is een sterke persoonlijkheid die geen tegenspraak wil. Geluk vind ze niks.

Trude: Ze is de zus van Ida. Ze is een weduwe met kinderen. Ze verdient de kost als actrice. Vroeger hadden Ida en zij vaak ruzie.


Perspectief

Het boek heeft een personale vertelsituatie. Met een afwisselende \'Ik\' persoon. Soms is het Ida, soms Melchoir. Je leest wel de geachte van de persoon, maar hij/zij wordt nooit als Ik beschreven. Altijd als hij/zij.

Dit perspectief is niet erg betrouwbaar. Je weet net zo veel als Ida en Melchoir. Maar dat zorgt wel voor een spanning.

Thematiek

Een aantal thema\'s uit het boek zijn, erfelijkheid, milieu, opvoeding en moeder-dochter relatie. De familie waar het verhaal over gaat zijn van een artistiek geslacht. Ze hebben allemaal een kunstzinnig beroep. Maar zijn volgens Ida rare, zielige types en ze denkt dat ze geleidelijk ten onder gaan.

De documentaire die over de familie wordt gemaakt komt steeds in het verhaal terug.

De omgeving waarin Ida en Trude zijn opgegroeid heeft veel invloed gehad op de ontwikkeling. De angst die Ida en Trude hebben voor hun onvoorspelbare moeder is hier een voorbeeld van.

Een motief uit dit boek is het feit dat Ida\'s darmen verstopt zijn. Dit staat symbool voor het feit dat Ida gevangen zit bij haar moeder. Dit zorgt voor veel angst en frustratie.

Tijd, Ruimte en Opbouw

Wanneer het verhaal zich afspeelt wordt niet duidelijk aangegeven. Maar dit is waarschijnlijk rond 1980. Het is moeilijk te achterhalen hoeveel tijd het gebeuren in beslag neemt, omdat er veel flashbacks in zitten. Het verhaal is dus niet chronologisch verteld.

Het boek speelt zich af in de winkel van Melchior, thuis bij Ida en Trude, in de inrichting de Vogelenzang, bij de pedicure mevrouw Koopmans. De ruimte staat in verband met de gebeurtenissen.

Mening

Ik vond het een leuk boek om zo te lezen, maar heb beter boeken gelezen. In het begin kon ik moeilijk in het verhaal komen, en koste het moeite om door te blijven lezen. Het einde is rond uit teleurstellend. En veel te abrupt.

Maar nu ik wat langer na denk heeft de dood van Melchoir meer betekenis dan dat ik dacht. Ik denk dat de schrijfster met deze dood Ida weer ongelukkig wil maken. Want geluk komt veel in het verhaal voor en Ida denkt dat zij nooit gelukkig kan worden, dat niemand uit haar familie ooit gelukkig kan worden. Wanneer zij dit word, omdat ze een poes heeft, klopt ze niet meer bij het familie verhaal en moet het geluk ook weer verdwijnen. Ik denk dat de schrijfster dit probeerde te bereiken met de dood van Melchoir. Maar dit was heel slecht uitgewerkt.

Er zit gelukkig wel humor in de roman. Dit maakt het verhaal wat vrolijker, want het onderwerp is niet erg gezellig.