2 Ervaringsverslag Verhaalanalyse

Open Plekken
Echt duidelijke open plekken heb ik niet kunnen ontdekken in Tirza, de tijd die het werkelijke verhaal beslaat is namelijk niet zo heel lang. De dingen die anders open plekken geweest waren, werden duidelijk gemaakt door gedetailleerde terugblikken.

Psychologisch Perspectief
Het perspectief van Tirza is personaal, en het ligt bij Jörgen Hofmeester omdat de lezer alleen zijn gevoelens en gedachten leest. Van de andere personages zijn alleen hun handelingen bekend.

Tijd
De vertelde tijd is vrij kort, allereerst speelt een groot deel zich al af op één bepaalde dag: de dag van Tirza haar eindexamenfeestje. Dan is er het weekend op de Betuwe, en de dag dat Hofmeester Tirza en Choukri wegbrengt naar Frankfurt. In totaal zijn dat vier dagen. Daarna wordt het onduidelijk, maar in deel drie schrijft Hofmeester in Tirza’s boekje op de datum 10 augustus 2005, hij is dan in Namibië. Het examenfeestje (de eerste dag) is in juni, als ik het zo bekijk beslaat het verhaal ongeveer twee maanden, misschien zelfs nog iets korter. De verteltijd of de tijd die ik nodig had om Tirza te lezen was ongeveer 25 uur. Er is in het verhaal sprake van tijdsverdichting, de tijd gaat namelijk sneller dan normaal. Dit kan ik weten omdat er twee maanden verteld worden in een aantal uren. Het eigenlijke verhaal (exclusief de terugblikken) is chronologisch, de gebeurtenissen volgen elkaar op. De terugblikken zijn echter niet chronologisch. Terugblikken komen erg veel voor in de roman, ze zijn soms lang en soms kort. De meeste hoofdstukken beginnen in het heden en daarna blikt Hofmeester terug naar het verleden, die stukken zijn meestal van belang om te weten waarom Hofmeester bepaalde gevoelens en emoties heeft op dat moment. Vooruitwijzingen zijn niet heel duidelijk aanwezig, wat ik wel een vooruitwijzing vind is dat Jörgen en de ‘echtgenote’ niets van Tirza horen als zij in Afrika zou moeten zitten. Als lezer weet je dan nog niet dat Hofmeester haar zelf vermoord heeft, maar je krijgt hierdoor wel een vermoeden dat ze niet meer leeft.

Motieven

Vaderliefde
Jörgen Hofmeester heeft al zijn hoop gevestigd op zijn jongste dochter Tirza, zij is zijn oogappel en het enige wat hij nog over heeft van het goede dat hij ooit bezat. Zijn werk is hij al verloren omdat hij overbodig was, daarom is hij op non-actief gesteld. Zijn vrouw verliet hem voor een jeugdliefde, en zijn oudste dochter Ibi heeft hem voor zijn gevoel ook al verlaten toen zij op haar vijftiende al een seksuele relatie had met de huurder die boven bij de familie Hofmeester woonde. Jörgen gaat echter te ver in zijn liefde voor Tirza, hij wil haar van alles wat meegeven. Hij sleept haar naar zwemles, celloles, leest haar voor uit Tolstoj, en benadrukt wanneer hij kan dat ze hoogbegaafd is. Hij verwacht teveel van haar, met als gevolg dat Tirza de druk niet aankan en een eetstoornis ontwikkelt. Hofmeester gaat ook dan door met zijn plicht om een modelvader te zijn (zo ziet hij dat) dus hij stuurt Tirza naar een goede kliniek in Duitsland, dat blijkt een juiste beslissing want ze geneest. Daarna lijkt Jörgen’s leven en zijn band met Tirza weer goed te komen, maar wanneer zij thuiskomt met haar Marokkaanse vriend Choukri, die volgens Hofmeester sprekend op Mohammed Atta lijkt, begint Jörgen weer door te draaien. Het overdreven beschermingsgevoel dat hij heeft voor Tirza komt weer terug. Hij kan de realiteit niet onder ogen zien, de realiteit is dat hij afscheid zal moeten nemen van zijn ‘zonnekoningin’.

Onmacht
Jörgen Hofmeester heeft veel moeite om zijn dochter los te laten, hij kan niet tegen de onmacht waar hij in verkeert. Zijn dochter is volwassen geworden en gaat haar eigen weg, hij kan haar de reis naar Afrika daarom ook niet verbieden. Hij vindt het erg moeilijk dat ze zo’n eind weggaat, maar het ergste (en ook het beste voorbeeld van de onmacht) is dat ze samen met haar Marokkaanse vriend gaat die sprekend op Mohammed Atta lijkt. Mohammed Atta was de piloot van één van de vliegtuigen die het WTC binnenvloog, hij is dus een terrorist. Hofmeester vindt dat Mohammed Atta ook (één van) de schuldige(n) is van het verliezen van de één miljoen gulden die zijn ‘hedge fund’ waard was. Na 9/11 ging het niet goed met de economie, daarom is hij zijn geld kwijtgeraakt. Dit geld had hij nu net bij elkaar gespaard voor Tirza.

Angst om verlaten te worden / Eenzaamheid
De echtgenote verliet Jörgen voor een jeugdliefde op een woonboot, Ibi verliet haar vader om met een allochtoon een Bed & Breakfast te gaan runnen, en na haar eindexamenfeest zal ook Tirza het ouderlijk huis verlaten om met haar vriend naar Afrika te gaan.

Seksualiteit
Dit komt in de meest bizarre vormen voor, namelijk de gewelddadige seksuele spelletjes tussen Jörgen en zijn echtgenote (de verkrachter in het park en de vrouw), bovendien heeft de echtgenote het steeds over het ‘beest’ in Hofmeester dat slaapt. Vervolgens lezen we over de anale seks die hij had met de illegale werkster uit Ghana, altijd op de bank. Hofmeester betrapt Ibi op haar vijftiende met de huurder, hij is er getuige van dat ze nogal ruig genomen wordt in het appartementje. Hofmeester ontsteekt in blinde woede wanneer hij dat ziet. Die woede komt nog een keer terug en dit keer fataal, dit gebeurt wanneer hij ziet hoe Tirza op de keukentafel in het huis op de Betuwe genomen wordt door Choukri. Het gevolg is dat Hofmeester de beide geliefden vermoordt.

Tegenvallers
Bijna alles in het leven zit Jörgen Hofmeester tegen. Hij doet zijn best om een modelvader te zijn maar dat valt niet mee, zijn echtgenote verliet hem voor een jeugdliefde en staat na jarenlange afwezigheid ineens voor zijn deur. Niet omdat ze zich gerealiseerd heeft dat ze van hem houdt maar omdat niemand anders haar nog wil, en ze weet dat hij haar niet weg zal sturen. Daar heeft hij te weinig ruggengraat voor. Hij is geschokt geweest toen hij ontdekte dat zijn dochter Ibi een relatie met de huurder had op haar vijftiende, en andere tegenvaller wat Ibi betreft is dat zij hem verliet om in Frankrijk met haar vriend een Bed & Breakfast te gaan runnen. Hofmeester wil bij Tirza dan alles goedmaken wat er in het verleden fout is gegaan, hij leeft voor haar. Het is echter weer een tegenvaller als Tirza als gevolg van de druk die hij haar oplegt om allerlei dingen goed te kunnen, een eetstoornis ontwikkelt. Dat komt langzaam weer goed maar de volgende grote tegenvaller(s) is/zijn dat Tirza naar Afrika op reis zal gaan (zodat Hofmeester haar niet meer kan opvoeden en beschermen, dit heeft hij tot zijn belangrijkste taak gemaakt), en tot overmaat van ramp gaat ze erheen met haar nieuwe Marokkaanse vriend die op uiterlijk gebied een kloon lijkt van Mohammed Atta. Nog enkele andere tegenvallers in het leven van Hofmeester: het grote geldbedrag dat hij verliest na de aanslagen van elf september 2001, Hofmeester wijst Atta als één van de schuldigen aan. Dit is ook de reden waarom hij Choukri zo haat. Dan is er nog zijn ‘ontslag’, hij is overbodig geworden bij de uitgeverij en daarom op non-actief gesteld. Hij krijgt gewoon zijn salaris maar hij werkt niet meer, Hofmeester valt dan in een gat, hij weet niet wat hij met zijn vrije tijd aanmoet en hij schaamt zich ervoor dat hij geen werk meer heeft. Daarom gaat hij elke dag naar Schiphol, hij zwaait daar mensen uit die hij niet kent. Ook wat Ester betreft valt het tegen voor Hofmeester, de vrijpartij wordt niet afgemaakt omdat Tirza hen betrapt, en bij een latere ontmoeting blijkt duidelijk dat hij te hoge verwachtingen heeft van Ester. Hij wil meer van haar dan zij van hem. In het derde deel wil Hofmeester ‘verdwijnen’, hij wil proberen te sterven maar het meisje Kaisa houdt hem tegen, ze laat hem niet gaan. Kaisa verstoort dus zijn plan, vlak daarna kan hij er niet omheen dat hij terug moet naar Nederland omdat Tirza’s lichaam gevonden is. De laatste tegenvaller.

Personages

Jörgen Hofmeester
Dit is de hoofdpersoon van het verhaal, door zijn ogen beleef je het verhaal en alleen van hem is bekend wat hij denkt en wat hij voelt. Jörgen is onhandig en verkrampt, hij probeert altijd het goede te doen maar dat lukt hem meestal niet. Dit zijn ook de redenen waarom hij Tirza zo ophemelt, wat hij bij Ibi, zijn echtgenote, bij zichzelf en bij zijn werk fout heeft gedaan wil hij namelijk bij Tirza goedmaken. Hij is hierin zo ver gegaan dat de zin van zijn leven afhangt van Tirza, hij kan haar niet loslaten want een leven zonder haar is ondraaglijk voor hem. De ontmaskering (bevrijding) van het ‘beest’ binnen de beschaafde Jörgen Hofmeester gaat langzaam, in stappen. Hijzelf heeft geen idee dat hij deze fasen doorloopt, en als lezer heb je dat ook niet direct door. Je ziet alleen die tegenvallers, de meest cruciale tegenvallers hebben met Tirza te maken (haar eetstoornis, dat ze ‘gewoner’ is dan hij gedacht had, en ten slotte dat ze het niet meer nodig vindt om opgevoed te worden). Langzaam aan wordt Hofmeester door zijn jongste dochter, de zonnekoningin, afgewezen, en dat kan hij niet verdragen. Hij laat zich echter, met name op haar examenfeest, niet kennen en speelt zoals altijd de modelvader. Het gaat echter mis met hem als Tirza niet op komt dagen en zijn echtgenote zich voor gek zet als goedkope slet, ook hij laat zich meeslepen door het beest in hem en hij vergrijpt zich aan de minderjarige Ester in de schuur. Hofmeester heeft altijd vastgehouden aan acceptatie, dat zou hem wel gelukkig houden, maar in de loop van het verhaal blijkt dit een illusie te zijn.

Tirza Hofmeester
De jongste dochter van de ‘echtgenote’ en Jörgen Hofmeester. Ze wordt door haar vader liefkozend ‘zonnekoningin’ genoemd, ze is mooi, ze is slim, maar ze gaat nu ze ouder is ook haar eigen weg. Zo gaat ze nadat ze geslaagd is voor het gymnasium, op wereldreis naar Afrika met haar Marokkaanse vriendje Choukri, dat was in ieder geval het plan maar ze wordt door haar eigen vader vermoord vlak voordat ze zou vertrekken. Vroeger werd ze van celloles naar zwemles gesleept door haar vader, hij las haar voor uit Tolstoj en Sartre. Er werd druk op haar gelegd, en toen ze ouder werd kon ze al die verwachtingen niet meer aan daardoor ontwikkelde ze een eetstoornis. Daarna begint ze echt ouder te worden en daarmee een eigen leven te leiden, ze wijst dan de opvoedende rol van haar vader af. Uiteindelijk wordt de verlatingsangst van haar vader haar fataal.

Ibi Hofmeester
De oudste dochter van Jörgen en de echtgenote, zij zorgde voor de eerste schokkende gebeurtenis voor Jörgen Hofmeester: hij betrapte haar in een vrijpartij met de architect die de bovenverdieping huurt. Ze kwam met hem in contact doordat zij altijd de huur ging innen. Ze verliet het ouderlijk huis om met haar vriend in Frankrijk een Bed & Breakfast te runnen.

De ‘echtgenote’ De (ex)vrouw van Jörgen Hofmeester en moeder van Ibi en Tirza. Ze krijgt geen naam omdat Hofmeester haar niet meer als deel van zijn leven en deel van het gezin beschouwt. Zij was degene die Jörgen forceerde om kinderen te krijgen, maar ze hield niet zoveel van haar dochters als Jörgen. Ze had haar man in het verleden al vaker verlaten, maar ze kwam altijd weer terug, de laatste keer duurde het jaren. Hofmeester ging daarom verder met zijn leven, en het was nogal een schok voor Tirza en Jörgen dat ze vlak voor het examenfeestje ineens op de stoep staat. Wat ze wil is niet direct duidelijk, ze doet niets anders dan Jörgen afkraken en benadrukken dat ze er alleen is omdat ze nergens anders heen kan. Het lijkt alsof ze alleen maar duidelijk wil maken dat Hofmeester ‘kapot’ is, maar ook dat haar eigen leven ‘kapot’ is. Ze benadrukt steeds dat ze alleen elkaar nog hebben en dat ze er dus maar het beste van moeten maken, ook al walgen ze van elkaar.

Choukri
De Marokkaanse vriend van Tirza, volgens Hofmeester lijkt hij sprekend op de zelfmoordterrorist Mohammed Atta. Deze terrorist was de piloot van het vliegtuig dat de eerste toren van het WTC invloog. Choukri wordt gehaat door Hofmeester, zowel om het eerstgenoemde, als om het feit dat Hofmeester Mohammed Atta als (één van) de schuldige(n) aanwijst voor het verliezen van zijn kapitaal. Ook hij moet het met de dood bekopen omdat Hofmeester zijn dochter niet los kan laten, hij wordt met de zaagmachine (voor de fruitbomen) in stukjes gezaagd.

Ruimte
De ruimtes waarin het verhaal zich afspeelt zijn: het huis van Jörgen Hofmeester in de van Eeghenstraat in Amsterdam, Schiphol, het huis op de Betuwe, en verschillende plekken in Afrika (hotels, de stad, de woestijn, etc.). De ruimtes versterken het verhaal niet, alleen de woestijn waarin Hofmeester een poging wil doen om te ‘verdwijnen’ versterkt zijn gevoelens. Het zand en de hitte passen wel bij sterfte, je droogt makkelijk uit of je verbrandt zo erg dat je ziek wordt.

Thema
Het ware kwaad in onszelf, het ‘beest’ in elke normale burger dat slaapt, het is niet dood.

Grondgedachte
De extremisten, met hun relatief kleine aantal, zijn niet gevaarlijk. Het kwaad dat in elke normale burger zit, dat is gevaarlijk.

Waardering

Tirza is vlot geschreven, het bevat veel dialogen en het blijft daarom levendig ondanks de (soms lange) terugblikken. Het verhaal op zich moest ik even op me laten inwerken, ik vond het best wel een vreemd verhaal, ik terwijl ik het verhaal las helemaal niet door dat het ‘beest’ in Jörgen Hofmeester langzaam bevrijd wordt en de overhand neemt. Pas toen ik dat las in twee verschillende recensies begon ik het te zien. Het ‘beest’ dat in Jörgen Hofmeester huist zie ik als het kwade van het boek, de duistere kant van het verhaal, en van de normale burger. Daarbij hoort natuurlijk de moord op Choukri en Tirza. Ook de vrijpartij met Ester beschouw ik niet als iets positiefs omdat hij zichzelf even verliest (een teken van de aanwezigheid van het ‘beest’), een opmerking daarbij is wel dat zij zich niet verzet, het komt over alsof ze het niet erg vindt en dat maakt het minder kwaad. Het goede van het verhaal zit vind ik in het streven van Jörgen om het goede te doen, hij wil het wel iets te graag maar hij het is op zich een goede eigenschap. Over het algemeen vind ik het boek meer op het negatieve geconcentreerd dan op het positieve.

Tirza is vlot geschreven, het bevat veel dialogen en het blijft daarom levendig ondanks de (soms lange) terugblikken. Het verhaal op zich moest ik even op me laten inwerken, ik vond het best wel een vreemd verhaal, ik terwijl ik het verhaal las helemaal niet door dat het ‘beest’ in Jörgen Hofmeester langzaam bevrijd wordt en de overhand neemt. Pas toen ik dat las in twee verschillende recensies begon ik het te zien. Het ‘beest’ dat in Jörgen Hofmeester huist zie ik als het kwade van het boek, de duistere kant van het verhaal, en van de normale burger. Daarbij hoort natuurlijk de moord op Choukri en Tirza. Ook de vrijpartij met Ester beschouw ik niet als iets positiefs omdat hij zichzelf even verliest (een teken van de aanwezigheid van het ‘beest’), een opmerking daarbij is wel dat zij zich niet verzet, het komt over alsof ze het niet erg vindt en dat maakt het minder kwaad. Het goede van het verhaal zit vind ik in het streven van Jörgen om het goede te doen, hij wil het wel iets te graag maar hij het is op zich een goede eigenschap. Over het algemeen vind ik het boek meer op het negatieve geconcentreerd dan op het positieve.

Eigenlijk geldt ongeveer hetzelfde voor het ‘sociaal aanvaardbare’ aspect, ik vind het sociaal onaanvaardbaar dat de echtgenote Jörgen zo naar beneden haalt, maar ook dat Jörgen met Ester begint te vrijen, en dat hij zoveel druk heeft gelegd op Tirza toen ze nog jonger was. Helemaal onacceptabel is natuurlijk weer de moord. Wel sociaal aanvaardbaar is het streven om een goede vader voor Tirza te zijn, als Jörgen hierin niet zo ver ging was er geen probleem geweest.

285 woorden

3 Verantwoording literaire werken en bronnen

(boek) Tirza – Arnon Grunberg, Amsterdam, 2006 (site) Samenvatting van Tirza – Arnon Grunberg, www.scholieren.com (site) Recensies van Tirza – Arnon Grunberg, www.knipselkranten.nl/literom (LiteRom)

4 Verwerkingsopdracht

Schrijf een dagboekgedeelte
Motivatie: Het boek heet Tirza, Tirza speelt een belangrijke rol maar ze is niet de hoofdpersoon van het verhaal. Ik wilde deze opdracht doen omdat ik haar op mijn manier dan verder kon uitlichten.

Sms: Hey lieve meid, kom je straks naar me toe? Love u. Choukri
Ik wil wel, maar ik wil m’n vader niet alleen laten. Ik ben de hele week al weg geweest en ik heb het gevoel dat pap zich eenzaam is. Ik geloof dat ik toch maar ga, alleen zorg ik dat ik voor het eten thuis ben, dat vindt hij leuk. Mama staat voor de deur, wie denkt ze wel dat ze is? Jaren wegblijven, en nu schijnheilig de verloren echtgenote spelen! Ze is gevoelsmatig mijn moeder niet, en dat zal ze ook niet worden. Ik hoop dat pap een beetje normaal doet, ik vind het zo rot als hij heel ongemakkelijk gaat doen. Hij wil altijd alles op zijn manier doen, volgens een van tevoren opgesteld plan ofzo. Soms doet hij teveel zijn best.

Heb een leuk feest gehad, ik ben eerst naar Choukri geweest. We waren in slaap gevallen nadat.. Nou ja, we waren te laat. Pap keek ontzettend vreemd toen ik hem aan Choukri voorstelde, alsof hij een geest zag. Hij zal wel dronken geweest zijn want later betrapte ik hem met zijn broek op zijn enkels bij Ester.. Ester nog wel! Ik had het nooit van haar verwacht, stil mens. Ook vond ik m’n vader ontzettend vies, maar volgens mij is hij echt de weg kwijt dus ik ga het maar vergeten. Ik heb Choukri, it’s all that counts.

Pap gaat ons naar Frankfurt brengen, maar hij wilde per se met ons naar het huis op de Betuwe. Ik weet niet of ik dat wel zo leuk vind, maar ik doe het voor hem. Oh, een smsje: Hey schatje, weet je al of je meewilt vanavond? We gaan bijna weg hè!? Ben je er klaar voor? Dikke kus van je Choukri. We zouden op stap gaan, maar ik heb geen zin. Ik wil nadenken, ik wil weg. Mijn eigen leven leiden. Mijn hoofd zit zo vol gedachten.