Suezkade door Jan Siebelink

Algemene gegevens

Titel: Suezkade
Auteur: Jan Siebelink
Jaartal: 2008
Uitgever: De bezige bij

Samenvatting

Suezkade gaat over een jonge man, Marc Cordesius, die zich als leraar Frans aangeboden heeft op een vwo school. Op deze school, het Descartes, probeert hij zich een plekje te verwerven in de maatschappij en dat lukt hem aardig in het begin. Door zijn genuanceerde uitspraken en verfijnde kennis over de Franse literatuur ontvangt hij veel aanzien van zijn collega’s. Nog voor de eerste schooldag is begonnen ontmoet hij een klein, onschuldig meisje dat speels door de regen loopt. Hij blijkt bijzonder geïmponeerd te zijn door haar verschijning en is dan ook blij om te horen dat zij op weg naar het Descartes is…

Na verloop van tijd leert Marc de duidelijk verschillende karakters van zijn collega’s kennen en hij sluit vrienden met onder andere de conrector Rafaël Pilger en de eigenzinnige geschiedenis leraar Wim Egberts. Najoua, het meisje waarvan hij zo onder de indruk was, wordt zijn favoriete leerlinge. Ze brengen samen ongebruikelijk veel tijd voor, tot grote afgunst van zijn wantrouwende collega’s. Marc begint meer en meer een liefde voor Najoua te voelen. Geen liefde die alleen gebaseerd is op seksuele gevoelens, maar een veel diepere, intense liefde die bestaat uit bewondering en respect. De reacties van zijn collega’s hierop worden met de dag heviger, maar Marc trekt zich er niets van aan. Samen met Wim Egberts bespreekt hij de valsheid van het hele schoolgebeuren, met al haar geforceerde collegialiteit en vriendjespolitiek.

Najoua komt op een gegeven moment steeds minder langs in het lokaaltje dat Marc zelf had laten inrichten. Ze pleegt fraude bij de collectes en ziet er met de dag slechter uit. Het duurt niet lang en het wordt duidelijk dat ze ernstig lijdt aan anorexia. Nadat ze meerdere keren is flauwgevallen op school wordt besloten dat ze moet worden opgenomen in een kliniek. Marc is hier kapot van en besluit haar met vaste regelmaat op te zoeken. Bij zijn collega’s is hij er niet populairder op geworden. Marc verafschuwt de arrogantie en doorzichtigheid bij ze en trekt zich zo ver mogelijk terug in zijn lokaaltje. Helaas voor Marc zijn er wel nog altijd de verplichte vergaderingen en ceremoniën waaraan hij deel moet nemen. Door zijn opgekropte ergernis die zijn collega’s veroorzaken gaat het op een eeuwfeest verschrikkelijk mis en valt hij in een roes van blinde woede zijn collega Gijs Morrenhof aan. Als het dan niet veel erger mis lijkt te kunnen gaan, richt de conrector zich ook nog openlijk tegen Marc.

Eindelijk wordt Najoua na 2 jaar in de kliniek gezeten te hebben genezen verklaard. Vol vreugde en stiekeme verwachtingen, veroorzaakt door zijn brandende gevoelens voor haar, zoekt hij haar op in haar huis, waar hij als gast op een feestje wordt verwacht. Eenmaal binnen constateert hij dat hij de enige aanwezige is en Najoua hem met voorbedachte rade naar heeft uitgenodigd. Nerveus en onzeker voor dat wat komen gaat ontkleed hij het meisje en zichzelf. Tot zijn grote ontzetting ontdekt hij bij zichzelf geen vorm van seksuele opwinding, maar een al eerder waargenomen vorm van sadistische ideeën. Najoua voelt dit aan en geeft zich weer over aan de aandoening waaronder ze zo lang geleden heeft. Marc vertrekt terwijl Najoua op het toilet staat over te geven en wil tot rust komen in zijn vertrouwde lokaaltje. Eenmaal aangekomen treft hij een verwoest lokaal met bedreigende leuzen. Wanhopig ziet Marc Cordesius nog maar één oplossing om de rust tot hem te laten wederkeren.

Biografie van de schrijver

Jan Geurt Siebelink werd op 13 februari 1938 in het Gelders Velp geboren. Zoals de thematiek van veel van zijn boeken al deed vermoeden, stond zijn jeugd in het teken van de bekering van zijn vader. Na een hemels visioen sloot de oude Siebelink zich aan bij een streng orthodox-christelijke groepering, die zich baseerde op de leer van Jan Pieter Paauwe. Die leer verkondigde dat de waarheid niet in de kerken werd gepredikt. De kerken, ook de Hervormde en Gereformeerder, werden dan ook zeer gewantrouwd in huize Siebelink.

Het gezin runde een bloemisterij/kwekerij, zonder veel succes; het was sappelen. In Knielen op een bed violen verwaarloost de vader zijn gezin en kwekerij, omdat hij zich in het geloof verliest. Dat element uit de roman is autobiografisch. Toch draagt Siebelink zijn vader op handen: “Mijn jeugd is één groot geluk geweest. Ik ben dankbaar voor de ouders die ik heb gekregen. Ik mis ze zeer. Door over mijn vader en moeder te schrijven lukt het mij ze een beetje terug te halen. Het wonder dat aan mijn vader is geschied op de kwekerij is mij dus in zekere zin ook overkomen: ik heb de kracht gekregen om Knielen op een bed violen te kunnen schrijven.”

Na de Openbare Lagers School – de christelijke school werd door vader te licht bevonden – en de ulo ging Siebelink naar de kweekschool. Hij werd onderwijzer in Laag-Soeren, maar studeerde Franse taal- en letterkunde in zijn vrije tijd. Hij vertaalde de roman A rebours van de Franse auteur van Nederlandse afkomst J.-K. Huysmans en gaf het de titel Tegen de Keer. Daarna begon hij zelf te schrijven. Vanaf het begin van zijn schrijversloopbaan speelt zijn jeugd een voorname rol. Het eerste verhaal dat hij schreef – Witte Chrysanten, dat later onderdeel werd van zijn eerste roman Nachtschade – gaat over de wraak op de bloemwinkelier die de vader vernederde. Er volgden dertig boeken, waarvan de bekendste De herfst zal schitterend zijn, De overkant van de rivier, Vera, Margaretha, En joeg de vos door het staande koren en de bestseller Knielen op een bed violen.

Die doorbraak kwam in 2005, toen Siebelink 67 was. Het boek won de AKO-literatuurprijs, wat in een verkoop van meer dan 400.000 exemplaren resulteerde. Dat bleek ook goed voor de verkoop van zijn andere titels: Jan Siebelink bleek hot. Waar die interesse voor godsdienstige zeloten vandaan komt? Kennelijk zijn er in Nederland veel mensen met zo’n achtergrond. Maar inmiddels reikt de populariteit van Knielen op een bed violen ook over de landsgrenzen. In Duitsland is het boek ook een ongekend succes. In 2008 zal het boek nog in het Italiaans, Portugees en het Zuid-Afrikaans vertaald worden.

Ruimte en tijd

A. Het verhaal speelt zich grotendeels af op het Descartes. De ruimte speelt een groot belang in het verhaal. Marc is namelijk zelf geïnspireerd door de vele filosofen die er aan de muur hangen. In zijn eigen lokaaltje probeert hij zijn leerlingen echt de Franse sfeer mee te geven en ze nieuwsgierig te maken naar de Franse literatuur. In het verhaal wordt vaak verwezen naar uitspraken of oplossingen die de beroemde filosofen (waaronder bijvoorbeeld Condorcet of de gebroeders Concourt) hadden bedacht.
B. De tijd die verstrijkt gedurende het hele verhaal betrekt bijna 6 jaar. Vanaf het eerste leerjaar gymnasium tot het laatste. Er komen regelmatig tijdsprongen voor. Zo speelt het verhaal zich voortduren af op school of in de kliniek, dus over de tijd tussen de schooljaren in wordt niks verteld. Verder wordt het verhaal chronologisch verteld met af en toe een flashback naar een zelf verzonnen beeld van zijn moeder toen hij nog heel klein was.

Personages

1. Marc Cordesius. Dit is de hoofdpersoon in het boek. Marc is op jonge leeftijd zijn moeder kwijtgeraakt en door zijn oma grootgebracht. Als kind deed hij gekke dingen. Zo deed hij vaker de jurk van zijn moeder aan om vervolgens een beeld van haar te kunnen vormen. Uit deze drang blijkt al duidelijk de diepe eenzaamheid die het gemis van een moeder bij hem teweeg brengt. Marc is opgegoeid tot een intelligente jongeman die nog weinig deelgenomen heeft aan de maatschappij. Het leven op school maakt dan ook een diepe indruk op hem.

2. Najoua Azahaf. Dit is de favoriete leerlinge van Marc Cordesius. Het is een bijzonder intelligent meisje. Haar karakter is speels en getuigt van grote onschuld. Ze is ook erg behulpzaam tegenover Marc en behoorlijk leergierig. Ze krijgt nooit genoeg van de verhalen over de Franse literatuur en filosofen.

3. Wim Egberts. De eigenzinnige leraar geschiedenis. Deze man heeft veel mensenkennis en weigert met de kudde mee te gaan. Hij heeft een grote droom later naar het zuiden te trekken en na de dood van zijn hond Gevallen Engel doet hij dat ook.

4. Rafaël Pilger. De conrector die in het begin van het verhaal erg amicaal en enthousiast is tegenover Marc. Hij blijkt echter uit verschillende voorvallen niet volledig te vertrouwen te zijn met persoonlijke informatie. Als zijn machtspositie door Marc bedreigd wordt, trekt hij zich terug en laat Marc aan zijn lot over.

Thematiek en motieven

De thema’s in het boek bestonden naar mijn gevoel vooral uit liefde, vriendschap, bedrog, onschuld en eenzaamheid.

Een motief dat meerdere malen terugkeerde in het boek was de tram over de Laan van Meerdervoort. Ik heb hierbij echter geen direct verband kunnen leggen met het verhaal.

Een tweede motief is een “flashback” aan een zelf gecreëerde herinnering aan zijn moeder die ontvoerd werd. Deze herinnering komt steeds terug als Marc zich het meest eenzaam, verraden of verlaten voelt.

Eigen Mening

Ik vond het boek tegen verwachting in erg bijzonder. Het verhaal leek me in het begin nogal clichématig en achterhaald, maar door de bijzondere manier waarop auteur Jan Siebelink de relatie beschrijft tussen leraar en leerlinge bleek het toch anders uit te pakken dan ik had gedacht. Het karakter dat Siebelink aan de hoofdpersoon geeft is uniek en op zekere wijze mysterieus. Je krijgt al snel sympathie voor de goede bedoelingen die de man heeft, ondanks iedereen die hem tegenwerkt. Ik heb me voor het boek goed de tijd genomen en alle passages goed op me laten inwerken, van de passages over de gebroeders Goncourt tot die over Johan Parre die lesgeeft aan een groepje hoeren. De liefde voor kunst van Siebelink liet me een beetje aan Jan Wolkers denken, alleen legt Siebelink hier minder de nadruk op dan Wolkers bij zijn zomerhitte (waar het mij overigens behoorlijk irriteerde). Dat het verhaal over school ging en het gebouw volgens de beschrijvingen ook nog eens op het Bonnefanten College leek was natuurlijk een leuk extraatje. Ik kon een aantal personages uit het boek wel identificeren met een aantal leraren bij ons op school. Dit gaf soms best komische taferelen in mijn fantasie. Al met al was het boek goed te lezen. Een serieuze roman met op het eerste zicht een clichématig verhaal, maar bij nader inzien verrassend en intrigerend.