Spaanschen Brabander door G.A. Bredero

Ø Primaire gegevens Auteur: G.A Bredero, vertaald door H. Adema
Titel: Spaansche Brabander
Plaats van uitgave: Leeuwarden
Jaar van uitgave: 1996
Eerste druk: 1992
Gelezen druk: 2e druk

Ø Verantwoording van de keuze Dit boek was verplichte lectuur. Desalniettemin leek het me leuk om een keer een middeleeuws werk te lezen, uit interesse voor de schrijf- en leefwijze toentertijd.

Ø Eerste reactie achteraf Een boeiend verhaal, van het begin tot het eind, zowel door het aparte woordgebruik, als door de gebeurtenissen. Het was, zoals verwacht, interessant te lezen over de leefwijze in de middeleeuwen.

Ø Samenvatting Jerolimo is uit Antwerpen gevlucht, omdat hij daar enorme schulden heeft gemaakt. Hij doet net alsof hij ontzettend rijk is. In Amsterdam ontmoet hij Robbeknol, een zwerver, die zijn bediende wordt. Robert leeft in het onbeschaafde Amsterdam en moet Brabantse manieren gaan leren, vindt Jerolimo, omdat dit de enige juiste manieren zijn. Robbeknol bedelt voor de kost en geeft zijn eten ook aan Jerolimo omdat die verder alleen de rijke jongen uithangt. Als het bedelen verboden wordt gaat Robbeknol het evangelie voorlezen aan drie spinsters om geld te verdienen. Jerolimo maakt ook in Amsterdam allerlei schulden, bijvoorbeeld door spullen tijdelijk in gebruik te nemen, om alvast te ‘testen’, met de belofte dat hij ze later zal betalen. Als Byateris en Geeraart, twee mensen bij wie hij dit geflikt heeft, hun geld komen halen geeft Jerolimo niet thuis. Het volgende bedrijf is hij vertrokken naar de vrijplaats Vianen. Robbeknol wordt bijna gevangen genomen, omdat hij de dienaar was van de man die zoveel schulden heeft. Door toedoen van de spinsters hoeft hij het gevang niet in.

Ø Verwerkingsopdracht Beschrijf in minimaal 500 woorden wat jij van het verhaal geleerd hebt over de tijd/het verleden waarin het verhaal zich afspeelt. Bespreek de verschillen met nu en probeer een oordeel te geven. Denk ook aan opvattingen over bepaalde zaken, aan normen.

Als eerste belangrijke verschil merkte ik de politiemacht op. In de “Spaansche Brabander” ligt alle politiemacht bij 1 man, de schout. Alles in heel Amsterdam waar de ‘politie’ aan te pas moet komen, wordt geregeld door deze man. Hij heeft wel hulpknechten, maar beslissingen, invallen, arrestaties en dergelijke worden allemaal door hem verricht. Ook beslist de schout over de straf. Dit is in tegenstelling met de politiemacht vandaag de dag. Tegenwoordig dient de politie alleen voor het waarborgen van de veiligheid door wetsovertreders op te pakken. Elke politieman heeft ongeveer dezelfde bevoegdheid wat betreft het straatwerk. De wetsovertreder wordt in de rechtbank berecht en krijgt daar pas zijn straf toebedeeld. In de 17e eeuw was er dus een grotere mogelijkheid op een oneerlijke straf, omdat alles vaker door één man geregeld werd. Een tweede belangrijk verschil is het overduidelijk verschil in ‘wereldgrootte’. Uit het verhaal blijkt heel sterk hoe de wereld de afgelopen eeuw is ‘gekrompen’. In het boek wordt gesproken alsof de wereld uit Amsterdam bestaat, en Brabant iets is dat heel ver weg ligt. De leefwereld is in het boek heel klein, door de lange reisafstanden. Brabant wordt bijna uitgelegd als een ver land. Tegenwoordig is de wereld veel ‘kleiner’ door de snellere vervoersmethodes en door de media. Hierdoor bestaat onze dagelijkse leefwereld uit compleet Nederland, en spreek je pas over ‘ver’ als je het bijvoorbeeld hebt over een land als Tsjechië. Landen als Duitsland worden niet meer als ver beschouwd, door de alledaagse betrokkenheid ermee. Een derde verschil is het een verschil in normen en waarden. In de Spaansche Brabander zijn zwervers en bedelaars een soort van misdadigers in de ogen van de mensen. Men vond toentertijd dat dergelijke mensen er zelf voor zorgden dat ze zo waren, en dat ze dus zelf schuldig waren aan hun lot. Bedelen en zwerven waren dan dus ook verboden. Men meende dat bedelaars en zwervers de criminaliteit alleen maar in de hand werken. Tegenwoordig ligt dat compleet anders. Bedelaars en zwervers worden niet gezien als misdadigers die zelf ervoor moeten zorgen dat ze uit de penarie komen, maar gewoon als mensen die hulp nodig hebben. Je zult tegenwoordig niet snel een bedelaar tegenkomen, doordat de overheid uitkeringen verleent aan mensen met een te laag inkomen om van rond te kunnen komen. Op deze manier wordt armoede en bedelen redelijk goed verholpen. Wat wij tegenwoordig dan ‘arm’ noemen, zijn de mensen met een uitkering. Vroeger waren het de mensen met helemaal niets. (Let op: Dat er nauwelijks meer bedelaars zijn komt ook deels doordat men tegenwoordig heel erg neerkijkt op bedelaars. Mensen zullen eerder aan oplichterij beginnen tegenwoordig, bijvoorbeeld met de alom bekende truuk: “Ik woon in Utrecht, ben mijn portemonnee verloren, en nou heb ik geen geld om met de trein terug te gaan”). Naar mijn mening zijn de verschillen gekomen door een soort van evolutie in Nederland: De normen, waarden en regels van vroeger zijn allemaal langzaamaan door ervaringen verbeterd. Het politiesysteem is op zo een manier aangescherpt dat het de huidige mensenmassa aan kan, en dat er zo eerlijk mogelijk recht wordt gesproken. De bedelarij en soortgelijke problemen zijn op zo een manier aangepakt dat ze nauwelijks meer voorkomen, en vervoersmiddelen en media zijn zo verbeterd dat men tegenwoordig op wereldniveau handel kan drijven en rond kan reizen.

Ø Reflectie De leefwijze ten tijde van de renaissance is mij het meest bijgebleven. Dit komt doordat deze totaal anders is ten opzichtte van nu. Achteraf, na enkele weken, vind ik dit verhaal niet echt een verhaal dat bij blijft. Ik heb nu het idee dat het een verhaal was waarin eigenlijk heel weinig gebeurde. Het heeft voor mij zeer zeker zin gehad om een werk uit de renaissance te lezen, aangezien het mij een beeld geeft van een type werk uit die periode. Ik heb er echter geen ander beeld van gekregen over de renaissance. Hiervoor was het boek te ‘bekrompen’, het boek bleef teveel in Amsterdam, en weidde weinig uit over de renaissance in het geheel. Het verhaal was teveel ‘gefocusseerd’.