Feitelijke gegevens
Titel: Post Mortem
Oorspronkelijke titel: idem
Auteur: Peter Terrin
Verschijningsdatum 1e druk: mei 2012
Gebruikte druk:2e (oktober 2012)
Aantal bladzijden: 283
Uitgeverij: Arbeiderspers
Verfilmd als: n.v.t
Verslag geschreven door: Kees van der Pol
Biografie auteur
Peter Terrin (Vlaanderen) schreef twee verhalenbundels en vier romans. Zijn recentste roman Post mortem is zeer lovend ontvangen en is genomineerd voor de AKO Literatuurprijs 2012. Zijn vorige roman, De bewaker, haalde de longlist van de Gouden Uil en AKO Literatuurprijs, en de shortlist van de Libris Literatuurprijs 2010. Uiteindelijk won het boek de European Union Prize For Literature 201O. De vertaalrechten zijn verkocht aan vooraanstaande uitgevers in twaalf landen; het boek zal onder meer verschijnen in het Engels, Frans, Italiaans en Hebreeuws.
Flaptekst
Wegens nogal moeilijke tijden in de familie.’ De nog onbekende schrijver Emiel Steegman staat onder de douche als hem plots het ultieme excuus te binnen schiet om op het laatste moment te ontsnappen aan een opgelegd diner met een delegatie Estse collega's. Het is een banaal zinnetje, vaag en tegelijk dringend. De vraag hoe deze fictieve ‘moeilijke tijden’ ingekleurd zullen worden door een ambitieuze biograaf die ergens in de toekomst zijn mailverkeer uitpluist, laat hem niet meer los, en bezorgt hem een briljant idee voor een nieuwe roman. Manmoedig besluit Steegman dat de tijd gekomen is om voor het eerst zijn persoonlijk leven in de literaire strijd te werpen.
Tot Renée, zijn dochtertje van bijna vier, wordt getroffen door het noodlot…
Een even intense als ingenieuze roman over de begeestering van een schrijver, de liefde van een vader en de angst van een man om na zijn dood zijn leven te verliezen.
Motto
'We zijn niet wie we zijn, we zijn wat de wereld van ons weet',
Het is een bekende zin uit de roman van W.F. Hermans “De herinneringen van een engelbewaarder.” Het is een mooie filosofische zin die op de strekking van de roman betrekking heeft. De positie die je bekleedt in de media geeft een betaald beeld, waarvan men denkt dat je dat bent. In werkelijkheid kun je heel anders zijn dan datgene wat men van je denkt. Het is wel een dee dat in veel werken van W.F. Hermans zit verwerkt. Terrin bewondert Hermans. Door deze schrijver is hij geïnspireerd om te gaan schrijven.
Opdracht
Terrin heeft het boek opgedragen aan zijn dochter die in 2010 getroffen werd door een herseninfarct. Deel II van de roman gaat voornamelijk over dat noodlottige ongeluk. “Voor mijn dochter.”
Eerste zin van het boek
Ze werd geboren op 10 augustus 2004, Renée Steegman. Om 14 uur 56 verlaat ze met een diepe frons tussen de wenkbrauwen de moederschoot”.(blz. 7).
Quotes
'Hetzelfde gezelschap dat in een sober zaaltje van een uitvaartcentrum een laatste keer bijeen zou komen voor zijn échte begrafenis. Sinds de geboorte van Renée was de populaire fantasie om tijdens de plechtigheid als een alziende geest boven je eigen kist te zweven bij Steegman uitgebleven.' (blz.111)
Telkens als we de picu betreden, stappen we de kraamafdeling binnen, begeven we ons naar een wieg. Ze is zo mooi. Het slag besloten in haar naam.) Ze zou herboren worden, haar nieuwe leven was voorbestemd. Onze toekomst met haar rolt zich uit als een rode loper. We zijn uitverkoren. Andere mensen zullen ons benijden. (blz. 183)
In een film zat ik nu in een café, maar in een boek weet ik het nog niet zo zeker. Zou de schrijver op het idee komen om mij Cécémel in handen te duwen, als hij niet zelf in een toestand vergelijkbaar met de mijne voor een drankenautomaat in een verlaten wachtkamer van een intensive care heeft gestaan? Ja, dat lijkt me wel. Ik denk dat ik wel zoiets zou verzinnen. Een echt dramatische scène zou het niet opleveren.’
Trivia
In 2010 werd het dochtertje van Peter Terrin ze geveld door een herseninfarct dat haar in een kunstmatige coma bracht en daarna haar ontwikkeling stoorde. Het was het jaar waarin Terrin De bewaker moest zien te voltooien. Steegman blijft op de been door te schrijven, Terrin deed hetzelfde.
Maar in een interview in Vrij Nederland (zie de link onder het kopje bronnen) geeft hij aan hoe hij op het idee van de roman gekomen is.
Op 20 mei 2008, om precies te zijn. Een blikseminslag, in enkele minuten tijd zag ik de hele roman voor mij. Net als mijn hoofdpersoon, de schrijver Emiel Steegman, kreeg ik dat idee onder de douche. Ik had daarvoor een mailtje gestuurd om mij af te melden voor een literaire bijeenkomst en ik had daarin het suggestieve zinnetje gebruikt: “Wegens nogal moeilijke tijden in de familie”. Tijdens het douchen dacht ik: stel dat ooit een biograaf dat leest, dan gaat hij op zoek naar wat er in die periode gebeurd moet zijn. Biografieën moeten tegenwoordig iets onthullen, dus komt hij aan met een verhaal dat niet de waarheid is, want er ís helemaal niks gebeurd.
Prijswinnaar AKO 2012.
De jury motiveerde haar keuze als volgt: “In deze tijd waarin wij zoeken naar houvast en waarin de media steeds meer ons leven construeert, kiest de jury voor een auteur die de liefde verklaart aan de literatuur. Welk houvast kan de literatuur nog bieden als het noodlot toeslaat en de camera draait? Post Mortem beantwoordt die vraag.”
Peter Terrin droeg na de uitreiking die live op televisie te zien was zijn prijs op aan zijn grootste voorbeeld. Dat werd niet een bekende schrijver maar zijn dochtertje Renée, die na haar ziekte gevochten heeft voor haar bestaan. Het is daardoor een boek geworden voor de liefde van zijn kind en voor de liefde voor literatuur/
Samenvatting
Deel I
In “Post Mortem” gaat het over de schrijver Emiel Steegman. Zijn uitgever heeft een feestelijk diner gepland met enkele buitenlandse collega's. Steegman heeft er weinig trek in, en besluit om zich af te melden. Terwijl hij onder de douche staat met een kop vol schuim schiet hem het zinnetje te binnen waarmee hij zijn excuus zal optuigen: 'Wegens nogal moeilijke tijden in de familie.'Met zo’n zinnetje roep je in de literatuur het noodlot vanzelf over je af, alsof het een omgekeerde bezwering is. In het gezin Steegman is nog helemaal niets aan de hand. Steegman lijdt een prettig en rustig leven met zijn vrouw Tereza en hun dochter, de bijna 4-jarige Renee. Maar de spanning is van begin af aan in deze roman voelbaar; het is gewoon afwachten tot het noodlot toeslaat. Dat gebeurt dan ook aan het einde van deel 1 wanneer het meisje op een verjaardagspartijtje van een vriendinnetje in slaap valt. Wanneer Emiel Steegman haar komt ophalen, lijkt er eerst nog niet veel aan de hand, maar dan wordt snel duidelijk op deze zaterdag 12 juli 2008 (Mark Cavendisch wint die dag de etappe in de Tour de France) dat het kind een herseninfarct heeft gehad en overgebracht moet worden naar een universitair ziekenhuis in de buurt. Het verslag van die eerste week daarna wordt in de ik-vorm in deel II verteld.
In deel I gaat het verhaal over Emiel Steegman verder in een bijzondere, metaliteraire metafoor. Hij denkt zich enerzijds in hoe een biograaf later op zijn leven zal terugkijken (er zullen heel weinig gegevens over hem terug te vinden zijn) en anderzijds denkt hij zich al een nieuwe roman in. De hoofdfiguur zal dan een zekere T. heten (niet zo moeilijk te raden waarnaar die letter verwijst) Hij geeft hem als schrijver een vrouw als Tereza en een kind als Reneé. Het heeft er natuurlijk alle schijn van dat deze T. een afsplitsing is van Steegman wat weer een afsplitsing is van Peter Terrin. Zo ontstaat het bekende Droste-effect in de roman. (een schrijver – Terrin- schrijft over een schrijver – Steegman - die weer over een schrijver –T.- schrijft. Fictie, literaire werkelijkheid en feitelijke werkelijkheid lopen in deze hoofdstukken allemaal door elkaar. Dat maakt het lezen van deel I overigens niet zo eenvoudig, omdat je als lezer heel goed moet opletten wanneer het over Emiel Steegman gaat en wanneer over T. Steegman maakt van T. een model van zichzelf, waarmee hij zijn eerste autobiografische roman zal gaan schrijven. Zijn zesde roman is in deel I overigens aan de presentatie toe : een professor komt dit boek “De moordenaar” uitreiken. Op de dag dat Reneé op het verjaardagsfeestje in slaapt valt met ernstige gevolgen, krijgt Steegman voor zijn roman het Gouden Buikbandje uitgereikt. Verdriet en geluk dus vlak naast elkaar. Bovendien worden in dat eerste deel nog enkele jeugdherinneringen verwerkt van Emiel Steegman , één betreft een seksuele ervaring met het keurige meisje Sandra Volckaert uit zijn dorp. Er is min of meer sprake van een verkrachting.
In deel II lezen we het relaas van Emiel Steegman (die nu in de ik-vorm vertelt) over wat ze meemaken in het ziekenhuis. Reneé is daar buiten bewustzijn naar toegebracht en wordt op de picu in een kunstmatige coma gehouden. Ze heeft om onverklaarbare redenen een herseninfarct gehad (wat nauwelijks kan voorkomen bij kinderen) en de eerste dagen zijn cruciaal. Wanneer het vocht in haar hersenen blijft toenemen, is het afgelopen met het leven van het kind, maar gelukkig blijkt de inwendige vochtstroom in de hersenen na enkele dagen te stoppen. Weer wat later kan Renee zelfstandig ademen en weer later, ruim een week na de bloeding, kan ze zelfstandig slikken. Wel vertellen de behandelende doktoren dat ze blijvend hersenletsel heeft opgelopen. De schrijver heeft zijn typemachine meegenomen naar het ziekenhuis en in het ziekenhuid gaat hij naast het bed van zijn kind verder met zijn roman. Deel II is m.i. qua emoties het interessantste deel van de roman. Kinderen wie leed overkomt, zijn natuurlijk altijd al een onderwerp van literatuur ( vgl. Schaduwkind van P.F. Thomése, of Het Lot valt altijd op Jona van Mark Boog)
In het derde deel komt een andere verteller aan het woord: een biograaf die zich vastbijt in het leven van de schrijver Steegman. Het spel met de literatuur van deel I is nu weer terug. De biograaf kijkt naar filmpjes van en met zijn beoogde 'slachtoffer', zoekt zaken uit en probeert het werk van Steegman in verband te brengen met zijn leven. Hij heeft filmpjes opgestuurd gekregen van de stervende Emiel Steegman. Er staat vooral op hoe dapper de kleine Renée geweest is in de revalidatie na haar herseninfarct. De biograaf is op zoek naar het geheim van de schrijver. Steegman heeft intussen veel succes geboekt met zijn roman T. maar er is ook veel ophef geweest over de roman. In zijn laatste hoofdstuk is namelijk het meisje Sandra V, in die roman vermoord. In de werkelijkheid was ook het meisje Sandra Volckaert vermoord en werd Steegman aangeklaagd in een rechtszaak. Maar de rechter begreep dat er sprake was van een verschil in fictie en werkelijkheid. Daarom is er eigenlijk geen geheim van de schrijver, weet de biograaf.
'Hij was alleen maar zijn boeken,' concludeert de biograaf dan ook. 'Ik denk dat hij dacht dat zijn leven banaal was'. In het laatste hoofdstuk 3 van het derde deel is er een opname van het journaal over de begrafenis van de schrijver Steegman.
Titelverklaring
“Post Mortem”betekent “na de dood.” In deel I vraagt het personage Steegman zich af hoe er na zijn dood zal worden gereageerd op zijn leven. Wat zal een biograaf ervan maken als hij bepaalde feiten ontdekt. Bij zijn boekpresentatie denkt hij na over hoe het zal zijn als ze bij zijn begrafenis zitten. ('Hetzelfde gezelschap dat in een sober zaaltje van een uitvaartcentrum een laatste keer bijeen zou komen voor zijn échte begrafenis. Sinds de geboorte van Renée was de populaire fantasie om tijdens de plechtigheid als een alziende geest boven je eigen kist te zweven bij Steegman uitgebleven.' (blz111)
Maar deel III speelt pas echt “Post Mortem.” De schrijver Steegman is dood en hij heeft cassettebandjes met filmopnamen van zijn dochter die aan het revalideren is naar zijn biograaf opgestuurd. In het allerlaatste hoofdstuk wordt verteld over de begrafenis van Steegman Zijn dochter Renee loopt aan de hand van haar moeder Tereza mee naar het graf. Ze is in augustus veertien jaar geworden.
Lijst met belangrijkste personages/karakters
Emiel Steegman
Analyse van de personages/karakters
Emiel Steegman is 40 jaar en schrijver. Zijn naam verwijst ongetwijfeld naar de door Terrin bewonderde schrijver W.F. Hermans. In diens roman “Ik heb altijd gelijk” heet de hoofdfiguur Lodewijk Stegman. Steegman heeft een aantal romans geschreven, waarvan de zesde en laatste “De moordenaar”succesvol is. Hij wint hiermee Het Gouden Buikbandje. Hij heeft plannen voor een nieuwe roman die hij een meer autobiografische kant wil laten hebben. Zo verzint hij de figuur T. die hij de kenmerken van zijn eigen leven geeft (Tereza en Reneé) Steegman wordt een andere persoon (in een andere stijl) wanneer hij in deel II schrijft over het noodlot van zijn dochtertje dat door een herseninfarct wordt getroffen. Je merkt hoe hij met zijn dochtertje omgaat. Ook wordt de band tussen Emiel en Tereza sterker.
Genre
psychologische roman
Uitgewerkte thematiek en motieven
Eigenlijk gaat het in deze metaliteraire roman vooral om de verhouding tussen fictie en werkelijkheid. De schrijver schrijft over een schrijver die over een schrijver schrijft. In deze drie figuren gaan de grenzen tussen fictie en werkelijkheid snel verhagen. Steegman geeft zijn personage T. in diens gelijknamige roman een aantal kenmerken mee van hem zelf (getrouwd met Tereza en een dochter Renée) je bent als lezer steeds bezig met het verschil te beleven tussen schrijven, vertellen en de werkelijkheid. Dat is een metaliterair gegeven.
Het motief tussen Fantasie en Werkelijk (een oerthema van de literatuur) krijgt in deze roman ook nog een bypass motief: namelijk hoe zou een biograaf van de schrijver over de wetenswaardigheden in de roman oordelen. Steegman doet allerlei pogingen om zoveel mogelijk gegevens te verdoezelen, waardoor er eigenlijk geen goede biografie over hem kan worden geschreven. “Hoe wil je Post Mortem” voortleven.
In het tweede deel komt daar dan een belangrijk motief bij: het dochtertje wordt getroffen door een herseninfarct en dan is de vraag van de ouders uiteraard of het kind ene dergelijk fatale ziekte kan overleven. Wanneer dat het geval wordt de vraag belangrijk welke schade een kind daaraan heeft overgehouden.
Structuur en perspectief
De roman heeft drie delen. Het eerste deel is verdeeld in een aantal genummerde hoofdstukken en heeft een personale verteller, de schrijver Emiel Steegman. Die is een nieuwe roman op stapel aan het zetten en hij heeft een hoofdfiguur geschapen, die hij T. noemt . wat natuurlijk verwijst naar de schrijver Terrin.
In deel II verandert het perspectief in een ik-verhaal. Emiel Steegman vertelt op indringende wijze wat er met zijn vierjarige dochter Renee gebeurt wanneer die wordt getroffen door een herseninfarct. De angstige tijd die hij en zijn vrouw beleven wordt in dit deel in een ander lettertype, een andere verteller en een andere stijl meegedeeld aan de lezer. Ook de typografie verandert. In het verhaal heeft Steegman geschreven dat hij aan het schrijven bezig is naast het bed van Renée. Hij doet dat op een ouderwetse typemachine : waarschijnlijk is het lettertype van de machine ook het lettertype van dit deel.
In deel III is er weer een ander perspectief. De biograaf van Steegman vertelt in de ik-vorm hoe het verder met zijn schrijver is gegaan.
De tijd en het decor van de handeling
In deel I en II wordt gesproken over de periode waarin de dochter van schrijver Emiel Steegman een herseninfarct krijgt. Renee is bijna vier jaar (ze is in augustus geboren) en op zaterdag 12 juli 2008 (Mark Cavendish wint die dag de Touretappe) krijgt ze een herseninfarct. Ze ligt dan ruim een week in het ziekenhuis voordat ze uit haar kunstmatige coma komt. Het noodlot met zijn dochtertje trof Peter Terrin in werkelijkheid in 2010.
Het laatste deel speelt “Post Mortem”. Steegman is gestorven en wordt begraven. De biograaf deelt mee dat zijn dochter Renee in augustus 14 jaar is geworden. Dat betekent dat het derde deel in 2018 speelt.
Het decor ligt in België. In een dorpje Zingene dicht onder de rook van de universiteitsstad G(ent) waar het universitair ziekenhuis is gevestigd, waarin Renee wordt verpleegd, wordt de schrijver Steegman geboren en heeft hij zijn jeugd doorgebracht. Steegmans vrouw werkt in Brussel, ook dat is niet ver van het dorp waarin Steegman woont. Het is de vraag of er een dorp met die naam in België is.
De stijl
Het knappe aan de schrijfstijl van de roman is wel dat Terrin drie verschillende soorten hanteert . De stijl in deel II wijkt heel erg af van de vertelstijl in deel I.
Slotzin
Met de allerkleinste aarzeling die mij eerder het gevolg toeschijnt van onderdrukt verdriet, scheidt ze de toppen van haar vingers, laat ze de bloem los en brengt ze haar arm beheerst weer naast haar lichaam. De imitatie zo volmaakt, dat ze niet meer te onderscheiden is. (blz. 283)
Beoordeling Scholieren.com
“Post Mortem” is best een ingewikkelde roman voor scholieren. het draait in feite allemaal om de verhouding tussen fictie en werkelijkheid. Daarvoor hanteert de schrijver het perspectief van het Droste-blik: een verhaal in een verhaal in een verhaal. Dat idee voor de roman heeft Terrin al in 2008 gekregen, werkelijk onder de douche. Maar in 2010 krijgt zijn dochtertje een herseninfarct en de ervaringen op dat moment verwerkt hij vooral in deel II van zijn roman. Emotioneel gezien is dat het deel dat mij het meeste aanspreekt. Deel I is origineel en heeft een metaliterair niveau (wat waarschijnlijk de reden is dat het boek de AKO-literatuurpijs van 2012 heeft gewonnen. Ik vond deel III dat verteld wordt door de biograaf het minst interessante deel van de roman.
Als geheel is “Post Mortem” echter een sterke roman die m.i. toch ook beter voor scholieren te lezen is dan de vorige roman “De bewaker.” Die vond ik toch wel erg lastig.
Ook voor “Post Mortem” is wel enige leeservaring vereist. De literaire waardering vind ik wel 3 punten waard.
Recensies
http://recensieweb.nl/recensie/gekunsteld-metaliterair-spel/
http://www.nrclux.nl/post-mortem-peter-terrin/nl/product/895000/
http://www.volkskrant.nl/wca_item/boeken_detail/453/241176/Post-mortem.html
http://www.8weekly.nl/artikel/10147/peter-terrin-post-mortem-3-maal-3-is-oneindig.html
http://www.tzum.info/2012/06/recensie-peter-terrin-post-mortem/
http://www.woestenledig.com/woestenledig/2012/06/over-post-mortem-van-peter-terrin.html
http://www.humo.be/boeken/136734/peter-terrin-post-mortem
http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=313PPTVL
Bronnen
Interview over het boek
http://www.vn.nl/boeken/fictie/schrijver-peter-terrin-zulk-verdriet-knauwt-aan-je/
REACTIES
1 seconde geleden