Philip en de anderen door Cees Nooteboom

1. Bibliografische gegevens

Auteur: Cees Nooteboom
Titel: Philip en de anderen
Jaar van uitgave: 1999
Plaats van uitgave: Groningen
Eerste Druk: 1955
ISBN-nr: 9001 55236 6
Aantal pagina's: 130

2. Motto/opdracht

Het eerste motto is van Constantijn Huygens: 'Ces povres resveurs, ces amoureux enfants' (= Die arme dromers, die verliefde kinderen). Het tweede motto is van de Franse auteur Paul Eluard: 'je rêve que je dors, je rêve que je rêve' (= Ik droom dat ik slaap, ik droom dat ik droom). De beide motto's verwijzen naar het motief van de droom.

De opdracht luidt: 'Pour Nicole et pour notre ami aux cheveux gris'.

3. Opbouw

De roman is onderverdeeld in twee boeken. In de twee genummerde hoofdstukken waaruit het eerste boek bestaat, maakt Philip zich op voor de reis en stelt hij zich een duidelijk doel: het Chinese meisje vinden. Het tweede boek is onderverdeeld in vijf genummerde hoofdstukken. In het vierde hoofdstuk geeft de verteller een dialoog weer als in een script. De verteller doorspekt zijn verhaal met voornamelijk Franse woorden, zinnen en citaten. Het boek besluit met de volgende toevoeging van, de auteur: 'Juni - September I954'.

4. Samenvatting

Als Philip tien jaar oud is vertrekt hij naar zijn oom Antonin Alexander. Als hij hem voor de eerste keer ontmoet is hij een beetje bang voor hem. Zijn oom heeft namelijk veel rare gewoontes en trekjes. Het eerste wat hij vraagt als Philip bij hem aankomt is of Philip iets voor hem heeft meegebracht. Als dat niet zo is gaat Philip snel een bos bloemen plukken.

Als Philip zes jaar later terugkomt bij zijn oom, nu om definitief bij hem in te trekken, staat hij weer met een bos bloemen voor de deur. Hij maakt weer van alles mee met zijn ietwat vreemde oom. Na twee jaar besluit hij naar Frankrijk op reis te gaan, omdat hij er nog nooit is geweest en zij oom er veel over verteld heeft. Hij besluit te gaan liften richting Frankrijk. De eerste man die hem oppikt langs de weg blijkt een homofiel te zijn, hij stelt steeds intiemere vragen en zit aan Philips lichaam. Als de automobilist remt zorgt Philip dat hij snel mogelijk uit de auto komt. Philip besluit voor zijn verdere reis de trein te nemen.

Tijdens zijn reis komt hij Maventer tegen, een oude monnik. Maventer vertelt hem over een jong chinees meisje, dat mooi, lief en slim is, kortom volmaakt. Ze zou ergens in Europa zijn, maar hij weet niet precies te vertellen waar. Philip besluit het meisje te gaan zoeken.

Tijdens deze reis ontmoet hij een heleboel mensen, die allemaal hun eigen verhaal met dromen en herinneringen aan Philip vertellen.

Philip reist door veel landen om het Chinese meisje te vinden, maar het lukt hem niet. Hij geeft de moet op en gaat voor een aantal maanden werken bij een paprikakwekerij. Hij kan het meisje toch niet vergeten en besluit daarom om als laatste in Scandinavië te gaan zoeken. Uiteindelijk vindt hij haar. Philip zegt haar dat hij haar overal heeft gezocht. Het meisje is heel mooi en mysterieus, maar Philip weet niet of hij verliefd op haar is. Hij besluit daarom om een paar dagen bij haar te blijven om haar beter te leren kennen. Na die dagen zegt het meisje tegen hem dat ze hem heel slim en knap vindt, maar dat dat voor haar niet genoeg is. Philip weet niet meer wat hij ervan moet vinden, maar accepteert het toch maar. Hij besluit terug te gaan naar zijn oom. Zijn oom vraagt weer aan hem of hij iets heeft meegebracht. Hij antwoordt: "Nee oom, ik heb niets mee gebracht."

5. Vertelinstantie

Het verhaal wordt verteld door middel van een achteraf vertellende ik- verteller. Het verhaal wordt verteld door de Philip Vanderley. Vanuit zijn perspectief kijk je naar de anderen en luister je naar de verhalen die de anderen te vertellen hebben. De volwassen Philip kijkt terug op zijn volwassen worden en kan zo als verteller orde aanbrengen in het verhaal. In het tweede hoofdstuk van het tweede boek splitst de verteller zich, waardoor hij ook al in het verhaalheden van een afstand commentaar kan geven. Aan het begin van het vijfde hoofdstuk lijkt deze afgesplitste verteller zich tot de lezer te wenden.

Tekstbewijzen: Toen ik hem de eerste keer zag, was ik tien en hij ongeveer zeventien. (blz. 9)

Waarheen wist niemand, want in het gastenregister had ze bij die vraag een vraagteken gezet. (blz. 81)

6. Personages

Philip Emmanuel Vanderley is een gevoelige jongeman op de drempel van de volwassenheid. Hij is achttien wanneer hij op aansporen van zijn oom op zoek gaat naar de wereld achter de wereld. In Frankrijk preciseert een monnik zijn doel: Philip moet op zoek gaan naar het Chinese meisje uit zijn eigen visioenen. De droomverhalen van de mensen die hij op zijn reis ontmoet, helpen hem te beseffen dat de werkelijkheid slechts zin gegeven kan worden door de verbeelding.

Antonin Alexander is de vreemde oom van Philip, waar Philip bij woont. Elke keer als Philip na een reis terug komt bij zijn oom vraagt hij: "Heb je iets voor me meegebracht"

Maventer is een oude monnik. Maventer vertelt Philip over een Chinees meisje, dat volgens hem knap, lief, slim, kortom volmaakt is. In het boek gaat Philip op zoek naar dat meisje.

7. Ruimte

Het verhaal begint en eindigt in het grote huis van Philips oom in het Gooi. Philip zoekt het Chinese meisje in Frankrijk, de Benelux, Duitsland en Scandinavië. Naast de traceerbare plaatsen wordt er in de verhalen van de anderen ook gesproken over een droomwereld, een tweede werkelijkheid. Een van de verhalen van het Chinese meisje gaat over Krusaa, een droomwereld waar men een eigen werkelijkheid kan creëren. Hier stelt zij Philip onder andere haar hofhouding van bewonderde schrijvers en dichters. Maar blijven kan hij er niet.

8. Tijd

Philip is tien wanneer hij zijn excentrieke oom voor het eerst opzoekt. Zes jaar later staat hij weer met rododendrons op de stoep om bij hem in te trekken. Hij verblijft er twee jaar, totdat hij rond 1950 besluit naar Frankrijk te liften. Zes maanden later heeft hij half Europa gezien. De verteller blikt terug op zijn reis en maakt gebruik van vooruitwijzingen. Het verhaal is dus niet chronologisch verteld. Vooral in het tweede boek sleutelt hij aan de chronologie.

9. Motieven

1) leid motief: Een concreet element dat door de letterlijke terug keer een extra betekenis krijgt is de bos bloemen die Philip steeds meeneemt als hij zijn oom terugziet. De dubbele betekenis hiervan is de waardering dat hij weer bij zijn oom mag verblijven.
2) Verhaalmotief: Er zijn verschillende abstracte elementen die voortdurend terugkomen. Deze elementen zijn: droom, herinnering en volwassenwording.

Zoals je al in het motto van het boek kunt zien staan dromen centraal in dit verhaal. Philip heeft veel dromen, die hij graag waar zou maken. De anderen vertellen hun verhalen aan Philip, die ook voor een deel bestaan uit dromen. Herinneringen maken hier ook een deel van uit. Het boek is eigenlijk de weg van Philip naar volwassenwording.

10. Thema

De kern van het verhaal is de werkelijkheid achter de herkenbare werkelijkheid. Wanneer Philip deze tweede werkelijkheid ervaart, beseft hij dat die nodig is om de andere werkelijkheid zin te geven. Wellicht schemert hier het literaire credo van de auteur door: zonder verbeelding geen zinvolle realiteit.

11. Mening

Mijn eerste reactie nadat ik het boek had gelezen was een soort van medelijden. Ik vond het erg sneu voor de hoofdpersoon dat na zo lang zoeken het Chinese meisje toch niet de ware voor hem blijkt te zijn.

Het onderwerp vind ik erg goed gekozen door de schrijver, omdat ik denk dat er niet veel boeken zijn waarin verhalen met dromen en herinneringen zo'n belangrijke rol spelen in het volwassen worden. Ik vond het een erg interessant onderwerp.

Het taalgebruik was meestal duidelijk, al was het taalgebruik van oom Antonin Alexander nog wel eens vaag, maar dat kwam denk ik door zijn personage. Grappig waren de kleine stukjes Franse tekst tussendoor, waar je erg van ging nadenken.

De personages in het boek zijn redelijk vaag gehouden, wat ik heel fijn vond, omdat het anders heel verwarrend zou worden als alle "anderen" in het boek beschreven zouden moeten worden. Over het hoofdpersonage werd in de loop van het verhaal toch wel duidelijk hoe hij in elkaar zat. Mede doordat de personages een beetje vaag bleven en je je steeds afvroeg hoe het verder zou gaan, bleef het boek boeien.